Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga. Ảnh: quochoi.vn

Ra tù phải làm trả nợ

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (UBTP) Lê Thị Nga, liên quan đến điều kiện về thực hiện nghĩa vụ bồi thường và các nghĩa vụ dân sự để được đề nghị đặc xá, nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc quy định này để tạo điều kiện cho người chấp hành án là người nghèo, chưa có điều kiện thực hiện nghĩa vụ dân sự thì vẫn được xét đặc xá.

UBTP cho rằng, Luật Đặc xá hiện hành quy định phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ dân sự khác nhưng chỉ áp dụng đối với người phạm tội về tham nhũng và một số tội phạm khác do Chủ tịch nước quyết định.

Dự thảo Luật trình sửa theo hướng bắt buộc phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ khác đối với mọi loại tội phạm.

Bà Lê Thị Nga cho biết, quy định như Dự thảo Luật là mở rộng hơn so với Luật hiện hành, dẫn đến có những người mặc dù quá trình cải tạo rất tốt, đáp ứng nhiều điều kiện luật định... nhưng do hoàn cảnh kinh tế khó khăn không có khả năng thi hành nghĩa vụ dân sự trong bản án hình sự (mà không phải do họ cố tình chây ì, không tự nguyện chấp hành án) thì sẽ không bao giờ được đặc xá, ảnh hưởng đến công bằng xã hội và giảm đi ý nghĩa của chính sách đặc xá, đồng thời làm mất đi động lực của những người bị kết án là người nghèo phấn đấu cải tạo tốt.

UBTP đề nghị chỉnh lý điểm d khoản 1 Điều 11 của Dự thảo Luật theo hướng: “Người bị kết án phạt tù về các tội phạm tham nhũng hoặc một số tội phạm khác được Chủ tịch nước quyết định trong mỗi lần đặc xá phải thực hiện xong nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác, trừ trường hợp có quyết định của thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền về việc chưa có điều kiện thi hành án hoặc có văn bản của người được thi hành án đồng ý hoãn thi hành án, không yêu cầu thi hành án đối với tài sản không thuộc sở hữu của Nhà nước”.

Bày tỏ quan điểm đồng tình, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định nêu, “người nghèo không có tiền nộp thì chẳng lẽ họ không bao giờ được đặc xá”.

Tuy vậy, theo ông Định, mục đích đặc xá là tha tù chứ không phải xoá phần trách nhiệm dân sự. Cho nên, cần ràng buộc trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự để sau đó đôn đốc người được đặc xá thực hiện nghĩa vụ dân sự.

“Sau khi được ra tù, làm ăn có điều kiện thì phải nộp số tiền còn nợ. Không đôn đốc thì ông ra rồi lờ đi không nộp. Do đó cần nghiên cứu bổ sung căn cứ, thủ tục ra quyết định chưa có điều kiện thi hành án và trách nhiệm của người ra quyết định để tránh lạm dụng”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nhấn mạnh.

“Không có chuyện khép kín xem xét đặc xá“

Quan tâm đến việc lựa chọn, xét duyệt đối tượng đặc xá, Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải đặt vấn đề: “Quá trình bình bầu, lựa chọn đối tượng trong dự thảo và quy trình tương đối khép kín trong nội bộ ngành Công an. Hiện nay có quy định trong chức năng trách nhiệm của Viện KSND Tối cao, tuy nhiên tôi nhận thấy chưa được rõ ràng”.

Theo Trưởng Ban Dân nguyện, cần quy định rõ ràng hơn về trình tự thủ tục tham gia của Viện KSND trong giám sát, thanh tra quá trình thực hiện đặc xá; cân nhắc bổ sung đại diện cơ quan dân cử như ĐBQH hay cơ quan Quốc hội khi thành lập Hội đồng Tư vấn đặc xá.

Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Sơn. Ảnh: TN

“Không có chuyện khép kín hay không minh bạch”, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Sơn nhấn mạnh.

Theo Trung tướng Nguyễn Văn Sơn, đối tượng được hưởng đặc xá được hướng dẫn, giải thích về luật và họ nhận thức đầy đủ quyền đến đâu, trường hợp nào được đặc xá. Viện KS cũng thực hiện giám sát thường xuyên, chặt chẽ và là thành viên của hội đồng. Ngoài ra còn có cơ quan tổ chức khác cũng giám sát chặt chẽ quá trình xem xét đặc xá.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Trần Tiến Dũng thì bày tỏ băn khoăn về quy định liên quan đặc xá trong trường hợp đặc biệt khi mở rộng với đối tượng bị kết án treo, người đã được tha thù có điều kiện trước thời hạn.

“Đối tượng được hưởng chính sách trên về bản chất là hưởng chính là khoan hồng. Giờ cho hưởng đặc xá thì có chồng chéo về chính sách hay không?”, ông Trần Tiến Dũng nêu.

Trả lời câu hỏi này, theo Chủ nhiệm UBTP Lê Thị Nga, đặc xá trong trường hợp đặc biệt là đáp ứng yêu cầu về chính trị, đối nội, đối ngoại và thực tế rất ít đối tượng được hưởng ân huệ này từ Chủ tịch nước. Do tính chất “đặc biệt” nên việc mở rộng với đối tượng không ảnh hưởng gì đến chính sách khoan hồng và vẫn đảm bảo được yêu cầu đặt ra.

Không đề nghị đặc xá với tội phạm khủng bố

Một số ý kiến đề nghị giữ như quy định của Luật hiện hành, không đề nghị đặc xá đối với người “trước đó đã được đặc xá” hoặc “có từ 2 tiền án trở lên”. Có ý kiến đề nghị bổ sung thêm các trường hợp không được đề nghị đặc xá đối với người bị kết án về tội phạm quy định tại Chương XIII (các tội phạm an ninh quốc gia), Chương XXVI (các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh) và một số tội khác trong Bộ luật Hình sự (BLHS).

UBTP nhận thấy, Luật Đặc xá hiện hành quy định không đề nghị đặc xá đối với trường hợp "trước đó đã được đặc xá” hoặc “có từ 02 tiền án trở lên”. Quy định này là chặt chẽ, phù hợp và qua thực tiễn thi hành không phát sinh vướng mắc, khó khăn.

Vì vậy, tiếp thu ý kiến ĐBQH, Điều 12 Dự thảo Luật đã được chỉnh lý, theo đó giữ lại 2 trường hợp không đề nghị đặc xá nêu trên; đồng thời, bổ sung các trường hợp không được đề nghị đặc xá đối với người bị kết án về một số tội quy định tại Chương XIII, Chương XXVI và tội khủng bố (Điều 299) của BLHS.

Hương Giang