(Thanh tra)- Ngày 29/10, Quốc hội (QH) thảo luận ở hội trường về ngân sách Nhà nước, kế hoạch tài chính quốc gia 5 năm và kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020. Tại đây, đại biểu (ĐB) QH lưu ý, vẫn có tư duy “coi ngân sách là tiền chùa” nên sử dụng lãng phí, kém hiệu quả.
Hiếm có quốc gia nào như Việt Nam “mỗi tỉnh 1 dự án”
Góp ý về thực hiện đầu tư công, ĐBQH Vũ Thị Lưu Mai (TP Hà Nội) nhận định, những cố gắng, nỗ lực của Chính phủ, các cấp, bộ ngành thực sự đáng ghi nhận. Song, tính dàn trải vẫn là “hạn chế lớn cần phải vượt qua”.
Theo bà Mai, tổng mức đầu tư giai đoạn 2016 - 2020 là 2 triệu tỷ đồng cho 9.620 dự án. Ở nhiều địa phương số lượng các dự án dở dang thiếu vốn còn rất lớn.
“Hiếm có quốc gia nào như Việt Nam có phương pháp phân bổ mỗi tỉnh, TP có 1 dự án”, nữ ĐBQH ví dụ, ở Úc, năm 2018 kế hoạch đầu tư công trung hạn chỉ tập trung cho 4 dự án lớn. Hay, Hàn Quốc, trong 20 dự án cao tốc, có tới 15 dự án được đầu tư bởi thành phần kinh tế tư nhân.
Bà Mai nhấn mạnh, trong bối cảnh, nợ công ở mức cao, bội chi lớn, lãi suất ngày một tăng, bắt buộc phải có lựa chọn.
“Công bằng không có nghĩa là cào bằng, có trọng tâm không có nghĩa chỉ một số dự án, một số địa phương được chú trọng mà cần có trật tự ưu tiên phù hợp với tính cấp thiết tại từng thời điểm, có lộ trình thích hợp để dần dần hoàn thành bức tranh đầu tư công trên phạm vi toàn quốc”, bà Mai phát biểu.
Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc (ĐBQH đoàn Thái Bình) cũng cho rằng, “chúng ta vẫn phân bổ nguồn vốn đầu tư theo nguyên tắc bình quân chủ nghĩa, mỗi địa phương, mỗi bộ, ngành chứ chưa dựa trên cơ sở hiệu quả tổng thể của nền kinh tế quốc dân”.
ĐBQH Vũ Tiến Lộc
Hiệu quả đầu tư kém hiệu quả tồn tại dai dẳng trong nhiều năm chưa được cải thiện dù hệ số ICO đã giảm từ 6,36 giai đoạn 2011 - 2014 xuống còn 6,11 cho giai đoạn 2015 – 2017. “Phải tốn hơn 6 đồng đầu tư mới có 1 đồng tăng trưởng cho thấy hiệu quả sử dụng vốn vẫn còn rất thấp”, ông Lộc nói.
Theo Chủ tịch VCCI, số lượng các dự án đầu tư còn đội vốn, bị chậm tiến độ có thể kể ra không biết bao nhiêu. Cho nên, cần ưu tiên trả nợ đọng trước khi bố trí vốn cho các dự án đầu tư mới để giải quyết sớm tình trạng này.
“Đầu tư kém hiệu quả, lãng phí còn thể hiện ở vô số các dự án không đảm bảo chất lượng, vừa hoàn thành xong đã phải sửa chữa. Như gần đây nhất là dự án đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi 34.000 tỷ đồng là sự lãng phí lớn”, ông Lộc nêu rõ.
Ràng buộc trách nhiệm
ĐBQH Nguyễn Thị Mai Hoa (đoàn Đồng Tháp) nhấn mạnh, chính vì “sử dụng lãng phí” là nguyên nhân khiến ngân sách thâm hụt.
“Lãng phí do tư duy coi ngân sách là tiền chùa. Lãng phí do chi sai mục đích, chi phục vụ bệnh thành tích, hình thức như tổ chức rất nhiều lễ kỉ niệm, lễ đón nhận danh hiệu một cách hoành tráng, rầm rộ, các hoạt động thăm hỏi thì rình rang, xây dựng trụ sở nhiều hơn là thực hiện các chính sách dân sinh”, bà Hoa nói.
Theo nữ ĐB đoàn Đồng Tháp, Chính phủ cần quyết liệt hơn trong chỉ đạo, điều hành, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, kiên quyết chống lãng phí, đẩy nhanh tiến độ giao tự chủ gắn trách nhiệm giải trình, khoán chi gắn với thanh tra, giám sát chặt chẽ.
Để nâng cao hiệu quả đầu tư, tránh thất thoát, lãng phí, Chủ tịch VCCI cho rằng, căn cơ là cần nâng cao trách nhiệm các cấp, ngành.
“Nếu chỉ nới lỏng quy trình thủ tục đầu tư để đẩy nhanh tiến độ đầu tư mà không ràng buộc trách nhiệm rõ ràng người thực thi thì tôi e rằng “càng giải ngân nhiều, càng giải ngân nhanh thì thất thoát, lãng phí, nợ công sẽ ngày càng lớn”, ông Lộc nói thêm.
Chung mối quan tâm, ĐB Nguyễn Ngọc Phương (đoàn Quảng Bình) đề xuất, cần thống kê cụ thể, dự án đầu tư hiệu quả, dự án đầu tư thua lỗ, dự án cần xem xét, kiến nghị, điều tra, truy tố… Như vậy, mới xác định được trách nhiệm tổ chức, cá nhân để xử lý nghiêm, ngăn chặn thất thoát, lãng phí vốn.
"Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo bổ sung vào báo cáo, thanh tra xử lý sai phạm thời gian qua đến đâu, bao nhiêu dự án phá sản, được phục hồi và mức độ xử lý", ông Phương nêu rõ.
ĐB đoàn Quảng Bình còn cho rằng, cần có giải pháp xử lý cụ thể từng nguyên nhân hạn chế như luật pháp còn nhiều điểm chưa hợp lý, thiếu thống nhất, thiếu chi tiết, hướng dẫn chậm, làm phát sinh nhiều thủ tục…
“Lò đang nóng, xử lý nghiêm các vi phạm không tuân thủ pháp luật thì văn bản pháp luật mâu thuẫn chồng chéo chưa hợp lý cần sửa đổi ngay”, ông Phương phát biểu.
“Quốc hội phải biết tiền có bao nhiêu, phân bổ như thế nào”
ĐB Mai Sỹ Diến (đoàn Thanh Hoá) cũng nhận định, việc sử dụng ngân sách, tài sản công và vốn đầu tư công còn lãng phí, thất thoát, kém hiệu quả. Điển hình như dự án đầu tư theo hình thức xây dựng - chuyển giao (BT) đang có khoảng trống pháp lý.
Dẫn kết quả kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước, theo ông Diến, có đến 90% dự án BT đều lựa chọn nhà đầu tư qua chỉ định thầu dù pháp luật có quy định cả hình thức đấu thầu công khai. Thời điểm giao đất để thanh toán dự án BT cũng bất cập, không rõ ràng.
“Không ít dự án BT đang bị biến tướng thành cuộc giao dịch ngầm theo cơ chế xin - cho giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý Nhà nước, gây thất thoát nguồn đầu tư công và tài sản công rất lớn”, ông Diến cảnh báo.
Từ phân trích trên, ĐB Diến đặt vấn đề, việc thực hiện dự án BT chưa thực sự giảm đáng kể gánh nặng cho ngân sách. Vì thế, có nên tiếp tục thực hiện các dự án BT nữa hay không. Nếu có phải chăng phải có thể chế mới để siết lại kẽ hở trong quản lý.
Trong khi đó, theo ĐB Hoàng Quang Hàm (đoàn Phú Thọ), hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn Chính phủ chỉ trình nguyên tắc, hầu hết không có danh mục, do đó QH chỉ có thể quyết định nguyên tắc và buộc giao cho Chính phủ rà soát, cắt giảm và chịu trách nhiệm. Hoặc xin ý kiến Uỷ ban Thường vụ QH trước khi thực hiện, báo cáo QH ở kỳ họp sau.
Phương án nào, ông Hàm cũng lưu ý, phải tuân thủ nguyên tắc danh mục và tổng mức vốn dự án đưa vào kế hoạch trung hạn "không vượt quá số vốn có thể cân đối được trong 2 năm còn lại".
ĐBQH Hoàng Quang Hàm
“Thực ra, nếu trình được Quốc hội thì quá tốt nhưng sợ chậm trễ. Minh bạch, công khai là các bộ ngành, địa phương phải biết mình được Trung ương phân bổ bao nhiêu tiền, dự án nào. Quốc hội phải biết tiền có bao nhiêu, phân bổ như thế nào, vì Hiến định Quốc hội quyết định ngân sách Nhà nước và phân bổ ngân sách Trung ương”, ông Hàm nhấn mạnh.
Giải trình, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho hay, trước khi có Luật Đầu tư công có tình trạng “quyết định đầu tư dự án tuỳ tiện, quyết định đầu tư dự án trong khi không biết có tiền hay không, sau đó mới xin vốn. Không đủ vốn thì xin ứng trước, nên kéo dài và nợ đọng”.
Tuy nhiên, sau khi có luật, đã cơ bản giảm đầu tư dàn trải. Nợ đọng xây dựng cơ bản đã chấm dứt. “Tất cả số vốn bố trí nhiệm kỳ này đã đủ để trả nợ hết nợ đọng xây dựng cơ bản giai đoạn trước”, ông Dũng khẳng định.
Thừa nhận những bất cập trong đầu tư công được các ĐB nêu như chậm giao vốn, giao vốn nhiều lần, hiệu quả dự án không cao… ông Dũng cho hay, đã trình dự thảo Luật sửa đổi Luật Đầu tư công tại kỳ họp này. Đi cùng với đó, Chính phủ sẽ thực hiện đồng bộ các giải pháp và tinh thần chung là “phân cấp triệt để cho địa phương”, quản lý chặt chẽ, hiệu quả, gắn trách nhiệm của người đứng đầu.
Hương Giang
