Bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh; nâng gấp 2 lần hình phạt tiền với 24 tội danh là những điểm mới đáng chú ý trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật hình sự được Thượng tướng Lê Quốc Hùng, Thứ trưởng Bộ Công an thông tin tại cuộc họp báo của Văn phòng Chủ tịch nước về việc công bố luật vừa được Quốc hội thông qua, sáng 3/7.

Bỏ hình phạt tử hình với Tội tham ô tài sản và Tội nhận hối lộ

Thứ trưởng Bộ Công an cho biết luật lần này sửa đổi, bổ sung 39 điều của Bộ luật Hình sự, trong đó bổ sung 1 điều về Tội sử dụng trái phép chất ma túy; quy định bỏ hình phạt tử hình với 8 tội và sửa đổi theo hướng tăng mức hình phạt tù, phạt tiền với một số tội khác.

Thượng tướng Lê Quốc Hùng, Thứ trưởng Bộ Công an

Đề cập việc bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh, theo Thượng tướng Lê Quốc Hùng, riêng đối với Tội tham ô tài sản và Tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có và khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, luật đã sửa đổi, bổ sung quy định theo hướng: 

“Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn".

Đáng chú ý, trong điều khoản chuyển tiếp, luật đã hướng dẫn xử lý tình huống phát sinh với người đã bị tuyên án tử hình về các tội đã bỏ hình phạt tử hình trong luật trước ngày 1/7/2025 nhưng chưa thi hành.

Theo đó, hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7 với người phạm tội về các tội đã bỏ hình phạt tử hình quy định tại các điều 109, 110, 114, 194, 250, 353, 354 và 421 của Bộ luật Hình sự hoặc thuộc trường hợp không thi hành án tử hình vì bị ung thư giai đoạn cuối mà chưa thi hành án thì không thi hành. Chánh án TAND Tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7 với người phạm Tội sản xuất trái phép chất ma túy (điều 248) và Tội mua bán trái phép chất ma túy (điều 251) của Bộ luật Hình sự mà khối lượng, thể tích chất ma túy được xác định trong bản án để quyết định hình phạt tử hình đối với họ lớn hơn khối lượng, thể tích chất ma túy thấp nhất quy định nhưng người phạm tội không phải là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy hoặc không có 2 tình tiết tăng nặng trở lên mà chưa thi hành án thì không thi hành. Chánh án TAND Tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Luật đã bỏ hình phạt tử hình với Tội tham ô tài sản và Tội nhận hối lộ. Tuy nhiên, để bảo đảm tính răn đe, phòng ngừa với các loại tội phạm này, đồng thời bảo đảm hiệu quả thu hồi tài sản tham ô, nhận hối lộ, luật vẫn quy định theo hướng áp dụng quy định về việc sau khi được giảm án từ tử hình xuống chung thân, những người này chỉ có thể được giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đáp ứng được các tiêu chí: đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn. 

“Nếu không đáp ứng các tiêu chí này, người bị kết án tù chung thân về Tội tham ô tài sản và Tội nhận hối lộ sẽ chấp hành án tù vĩnh viễn”, Bộ Công an cho biết.

“Nâng gấp 2 lần hình phạt tiền với 24 tội danh”

Điểm mới nữa, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết luật sửa đổi đã nâng gấp 2 lần hình phạt tiền đối với 24 tội danh.

“Việc nâng mức hình phạt tập trung vào nhóm tội về hàng giả, môi trường, an toàn thực phẩm, tham nhũng”, theo Thượng tướng Lê Quốc Hùng.

Theo ông, thực tiễn phòng ngừa và đấu tranh với các loại tội phạm hàng giả, môi trường, an toàn thực phẩm, tham nhũng cho thấy đây là những loại tội phạm thu lợi nhuận bất chính rấ lớn từ hành vi phạm tội. Tuy nhiên, hiện nay, mức phạt tiền đối với tội này tương đối thấp, chưa thực sự tương xứng với tính chất của tội phạm, chưa bảo đảm tính răn đe cần thiết, nhiều đối tượng sẵn sàng thực hiện hành vi phạm tội để thu được lợi nhuận, dẫn đến tình trạng “nhờn luật”.

Thứ trưởng Bộ Công an nhấn mạnh, việc nâng mức phạt tiền này cũng phù hợp tình hình phát triển kinh tế, xã hội, có tính đến các yếu tố biến động của giá cả, thu nhập bình quân đầu người (có tham chiếu mức lương cơ sở tăng 2,04 lần, thu nhập bình quân đầu người tăng 2,02 lần) tại thời điểm năm 2015 với thời điểm hiện tại.

Đồng thời, luật cũng quy định tăng mức phạt tù tại 8 điều luật trong Bộ luật Hình sự hiện hành. Việc tăng mức hình phạt tù tập trung vào các nhóm tội về môi trường, ma túy, an toàn thực phẩm.

Thượng tướng Hùng nêu thực tế những loại tội phạm này đang diễn biến phức tạp, gây bức xúc trong nhân dân, gây nhiều hệ lụy xấu song mức hình phạt khởi điểm của các tội này lại tương đối thấp, chưa bảo đảm tính răn đe và chưa tương xứng với mức độ nguy hiểm của tội phạm. Do đó, Luật đã nâng mức phạt tù ở các nhóm tội này.