(Thanh tra) - Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng, trước yêu cầu phát triển mới về tư duy xây dựng và thực thi pháp luật, hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND ngày càng quan trọng, gắn với thực hiện chức năng lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước trong kỷ nguyên mới.
Ngày 16/7, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát tổ chức hội nghị một số vấn đề lớn về việc tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND sửa đổi - Các quy định về giám sát của HĐND. Một trong những vấn đề được đại biểu quan tâm là hiệu lực, hiệu quả giám sát.
Kiến nghị giám sát “bắt buộc phải thực hiện”
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Hoàng Anh Công cho biết, dự thảo luật bổ sung 1 điều mới quy định về hiệu lực của giám sát.
Trong đó, quy định “nghị quyết, kết luận, kiến nghị về giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, HĐND có giá trị pháp lý bắt buộc thực hiện”.
Kết luận, kiến nghị của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND phải được… “nghiêm túc thực hiện”.
Dự thảo luật cũng dư kiến 2 phương án quy định về hiệu quả giám sát. Ngoài phương án giữ như quy định hiện hành, dự thảo luật đề xuất phương án mới thể hiện cụ thể tiêu chí đánh giá hiệu quả giám sát.
Theo ông Công, các tiêu chí này có: sự phù hợp của vấn đề, lĩnh vực giám sát và thời điểm tiến hành giám sát; tác động đến hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước, việc hoàn thiện chính sách, pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, địa phương…
Góp ý, TS. Lê Thị Tươi, Học viện Hành chính và Quản trị công nhận định, một trong những lý do khiến hiệu quả giám sát chưa được như mong đợi, xử lý hậu giám sát chưa nghiêm là do thiếu chế tài.
Do đó, theo bà, cần bổ sung chế tài đối với những trường hợp chậm hoặc không thực hiện kết luận giám sát.
“Cần quy định rõ hơn trách nhiệm, cụ thể hóa các biện pháp chế tài đối với việc chậm và không thực hiện các ý kiến, kết luận giám sát của Quốc hội và HĐND cũng như các cơ quan của Quốc hội, HĐND", bà Tươi nói.
Chung mối quan tâm, đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình (tỉnh Vĩnh Long) cho rằng, dự thảo quy định cần nghiêm túc thực hiện các kiến nghị giám sát của đoàn đại biểu Quốc hội, các Ủy ban của Quốc hội.
“Nếu không bắt buộc thì cơ quan chịu sự giám sát phản hồi rất ít”, ông Bình nói và nhấn mạnh, cần thiết kế điều luật theo hướng “bắt buộc” thực hiện.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng, trước yêu cầu phát triển mới về tư duy xây dựng và thực thi pháp luật, hoạt động giám sát có vị trí ngày càng quan trọng hơn, gắn với thực hiện chức năng lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.
“Giám sát để mở đường phát triển trong kỷ nguyên mới”
“Giám sát để mở đường phát triển trong kỷ nguyên mới”, Phó Chủ tịch Quốc hội nói. Theo ông, phải thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, quan điểm của Đảng về đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động giám sát.
Phó Chủ tịch Quốc hội đồng thời nhấn mạnh, luật phải mang tính ổn định, đơn giản, dễ hiểu, dễ thực hiện, tránh “một từ có hai nghĩa”. Theo đó, dự thảo luật không nên quy định các nội dung về quy trình, thủ tục và các nội dung có tính biến động cao.
“Bản thân từ “luật hoạt động” đã có tính biến động cao. Trong thời kỳ mới thì tính biến động này còn cao hơn, nên luật không cần quy định những vấn đề quá cụ thể”, ông Phương lưu ý.
Vì vậy, ông đề nghị, luật nên giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nghị quyết để quy định, hướng dẫn cụ thể để phù hợp với từng thời kỳ.
Phó Chủ tịch Quốc hội đồng thời đề nghị, rà soát lại dự thảo luật, làm rõ khái niệm, nguyên tắc, thẩm quyền, quyền và trách nhiệm của chủ thể và đối tượng.
Theo đó, phải chuẩn hóa khái niệm “giám sát”, trên cơ sở trả lời các câu hỏi: “là cái gì, ai làm, làm như thế nào và kết quả ra sao”; khẳng định giám sát của Quốc hội và HĐND là “một phương thức kiểm soát quyền lực”.
“Không có lý do gì giám sát của Quốc hội, HĐND không phải là một phương thức kiểm soát quyền lực, phải nói thẳng điều này, sao phải lăn tăn chuyện này”, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.
Các điều về xây dựng chương trình giám sát chỉ nên quy định thành một khoản trong dự thảo; giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định và hướng dẫn chi tiết.
Vấn đề nữa, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, khi không tổ chức HĐND cấp huyện thì trong hoạt động giám sát, nội dung nào chuyển về HĐND xã, nội dung nào chuyển về HĐND tỉnh cần phải làm rõ.
“Phương thức giám sát phải phù hợp, khoa học, tiết kiệm chi phí và nhân lực, nhưng phải bảo đảm mục tiêu. Phân cấp, phân quyền phải rõ roàng. Thêm nữa, phải làm rõ việc phối hợp giữa các cơ quan dân cử thế nào; phối hợp giữa chủ thể giám sát và đối tượng chịu sự giám sát ra sao", Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Ngoài ra, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, dự thảo luật cần quy định rõ cơ chế sử dụng chuyên gia, thúc đẩy ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi trí tuệ nhân tạo trong hoạt động giám sát; bảo đảm thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật, nhất là các luật về tổ chức bộ máy.
Dự thảo Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND sửa đổi dự kiến sẽ được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp 10 vào tháng 10 tới.
