Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga. Ảnh: Quốc hội

Ngày 14/9, tiếp tục chương trình làm việc, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về các báo cáo công tác của Chánh án TAND Tối cao, Viện trưởng Viện KSND Tối cao; các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, thi hành án và phòng, chống tham nhũng năm 2018.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho hay, Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành trong đó lực lượng Công an làm nòng cốt triển khai nhiều phương án, kế hoạch phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật, đã giải quyết những điểm nóng về an ninh, trật tự do các đối tượng phản động kích động, xuyên tạc chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước.

Xử lý nghiêm nhiều cán bộ, trong đó có cả cán bộ cấp cao có hành vi phạm tội, tiếp tay, bao che cho các đối tượng phạm tội…

Một số loại tội phạm giảm sâu so với cùng kỳ năm trước như gây rối trật tự công cộng giảm 22,53%, chống người thi hành công vụ giảm 25,17%, vi phạm pháp luật về trật tự, an toàn giao thông giảm 0,48% số vụ, giảm 13,53% số người bị thương...

Một số vụ án có tiếp tay của sỹ quan công an cấp cao

Tuy nhiên, còn một số hạn chế. Qua giám sát, Ủy ban Tư pháp lưu ý 9 vấn đề. 

Theo Chủ nhiệm Lê Thị Nga, số người chết do hậu quả của các hành vi vi phạm pháp luật và tội phạm thuộc lĩnh vực xâm phạm trật tự xã hội tăng (1.187 người chết, tăng 1,63%);  tội phạm giết người do nguyên nhân xã hội tăng 2,18%, trong đó có một số vụ án giết nhiều người với thủ đoạn dã man, tàn bạo gây bức xúc, lo lắng trong xã hội.

Đáng chú ý, đã xảy ra một số vụ án có sự tiếp tay và tham gia của một số sỹ quan cấp cao trong lực lượng Công an.

“Một số cá nhân, doanh nghiệp đã móc ngoặc với cán bộ có chức vụ, quyền hạn tại một số địa phương để tạo các “nhóm lợi ích” hoặc lợi dụng công tác nghiệp vụ để tạo các “tổ chức bình phong” nhằm dùng ảnh hưởng để mua, bán, chuyển nhượng tài sản công (nhất là nhà, đất công) với giá rẻ không qua bán đấu giá, không đúng thẩm quyền xảy ra tại một số địa phương, có dấu hiệu vi phạm pháp luật, gây thất thoát lớn cho tài sản, đất đai của Nhà nước”, bà Nga nói.

Điển hình là vụ Phan Văn Anh Vũ đã bị xét xử về tội cố ý làm lộ bí mật Nhà nước, khởi tố về hành vi vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước… đồng thời một số cán bộ của TP Đà Nẵng đã bị khởi tố, xử lý kỷ luật do có liên quan.

Cũng theo Ủy ban Tư pháp, trong năm 2018, một số đối tượng lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ làm sai lệch kết quả thi trung học phổ thông quốc gia ở các tỉnh Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình gây bất bình trong xã hội, làm mất lòng tin của người dân, nhất là giới trẻ về sự công bằng, nghiêm minh, khách quan đối với kỳ thi.

Ngoài ra, tình trạng đánh bạc và tổ chức đánh bạc diễn ra công khai trên mạng viễn thông, mạng Internet, lôi kéo nhiều người tham gia; tội phạm và vi phạm pháp luật có liên quan đến hoạt động “tín dụng đen” với lãi suất rất cao, kéo theo tình trạng siết nợ, cưỡng đoạt tài sản, bắt giữ người trái pháp luật... rất phức tạp.

Việc làm giả hồ sơ bệnh án tâm thần để một số đối tượng trốn tránh trách nhiệm hình sự sau khi thực hiện hành vi phạm tội đã xảy ra từ nhiều năm trước, đã được Ủy ban Tư pháp kiến nghị từ năm 2013 nhưng đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục triệt để và đang có dấu hiệu diễn biến trầm trọng hơn….

Còn bị can bị khởi tố oan, 3 vụ án “dùng nhục hình”

Cũng theo Ủy ban Tư pháp, công tác phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm đã đạt được nhiều kết quả tích cực và đạt chỉ tiêu của Nghị quyết số 63 như: Số vụ án tham nhũng và các tội phạm khác về chức vụ được phát hiện nhiều hơn (tăng 27,54% số vụ, 8,38% số bị can)…

Việc phát hiện, xử lý tội phạm về chức vụ, tham nhũng vẫn chưa tương xứng với tình hình thực tế. Nhóm tội phạm liên quan đến chiếm đoạt tài sản vẫn chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu tội phạm (51,1%), nhất là tội phạm trộm cắp (44%) nhưng tỷ lệ phát hiện còn thấp.

Dư luận và cử tri cho rằng vẫn còn một số trường hợp có biểu hiện “hành chính hóa” quan hệ hình sự, tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt tội phạm.

Thêm vào đó, việc áp dụng biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm giam còn nhiều vi phạm. The báo cáo của Viện KSND Tối cao, Viện KSND các cấp đã không phê chuẩn, quyết định hủy: 117 trường hợp bắt người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp; 151 trường hợp bắt tạm giam; 248 lệnh tạm giam bị can; yêu cầu bắt tạm giam đối với 46 trường hợp…

Số người bị tạm giữ hình sự sau đó phải trả tự do do hành vi không cấu thành tội phạm vẫn còn nhiều (1.285 người, trong đó có 117 người bị bắt khẩn cấp được trả tự do). Trong một số vụ án, việc áp dụng biện pháp ngăn chặn còn chưa đảm bảo căn cứ pháp luật, đáng lưu ý có 3 trường hợp tạm giam trái pháp luật).

Đáng lưu ý, còn một số bị can bị khởi tố oan (11 bị can đình chỉ điều tra do không có sự việc phạm tội hoặc hành vi không cấu thành tội phạm; 06 bị can do hết thời hạn điều tra không chứng minh được đã thực hiện tội phạm). Thậm chí, còn để xảy ra 3 vụ án “dùng nhục hình” tại cơ sở giam giữ; 11.667 đối tượng truy nã đang ở ngoài xã hội, tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tội phạm và vi phạm pháp luật.

Về nguyên nhân, theo Ủy ban Tư pháp, có 6 lưu ý. Cụ thể, là do công tác quản lý cán bộ trong lực lượng chức năng nói chung và lực lượng phòng, chống tội phạm nói riêng vẫn còn sơ hở.

Đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật ở một số loại tội phạm như cướp, cướp giật, trộm cắp tài sản còn chưa phù hợp với tình hình và đặc điểm của loại tội phạm này ở một số địa phương.

Nguyên nhân nữa, là quy trình tổ chức kỳ thi trung học phổ thông quốc gia còn nhiều sơ hở dẫn đến một số đối tượng đã lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội, can thiệp, sửa điểm của thí sinh…

“Tình trạng xuống cấp về đạo đức xã hội, văn hóa ứng xử ở mức rất đáng “báo động” là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc một số đối tượng sẵn sàng sử dụng vũ lực để giải quyết mâu thuẫn, kể cả mâu thuẫn nhỏ đang diễn ra ngày càng phổ biến, nhất là tình trạng bạo lực học đường, bạo lực tại cơ sở y tế “, bà Lê Thị Nga nhấn mạnh.

Hương Giang