(Thanh tra) - Một trong những điều mới của Luật Dẫn độ vừa được Quốc hội thông qua là quy định giữ người trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ. Cơ quan công an sẽ quyết định giữ người và đưa vào cơ sở lưu trú.
Sáng 26/11, Quốc hội đã biểu quyết thông qua 4 luật: Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự và Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.
Luật Dẫn độ có 426/430 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (bằng 89,87% tổng số đại biểu Quốc hội). Luật này có 4 chương, 45 điều quy định nguyên tắc, thẩm quyền, điều kiện, trình tự, thủ tục thực hiện dẫn độ giữa Việt Nam với nước ngoài; trách nhiệm của các cơ quan Nhà nước Việt Nam trong dẫn độ.
Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù có 429/430 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (bằng 90,51% tổng số đại biểu). Luật này có 4 chương, 48 điều, quy định nguyên tắc, thẩm quyền, điều kiện, trình tự, thủ tục chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù giữa Việt Nam với nước ngoài; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.
Luật Tương trợ tư pháp về dân sự có 429/430 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (bằng 90,51% tổng số đại biểu). Luật này có 4 chương, 38 điều quy định nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam với nước ngoài; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong tương trợ tư pháp về dân sự.
Luật Tương trợ Tư pháp về hình sự có 426/427 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (bừng 89,87% tổng số đại biểu). Luật này có 4 chương, 42 điều quy định nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với nước ngoài; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong tương trợ tư pháp về hình sự.
Các luật này đều có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.
Trước khi biểu quyết, Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 4 dự thảo luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Nước ngoài phải cam kết bồi thường nếu oan với người bị giữ khẩn cấp
Theo quy định của Luật Dẫn độ, người có thể bị dẫn độ là người có hành vi phạm tội mà pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài quy định hình phạt tù có thời hạn từ 1 năm trở lên, tù chung thân hoặc tử hình hoặc đã bị tòa án của nước yêu cầu dẫn độ xử phạt tù mà thời hạn chấp hành hình phạt tù đối với người đó còn lại ít nhất 6 tháng.
Nội dung mới đáng chú ý là luật quy định rõ việc giữ người trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ.
Theo đó, tại Điều 33, Luật Dẫn độ quy định cả thủ tục và điều kiện giữ người trong cả 2 trường hợp: Việt Nam và nước ngoài cùng là thành viên của điều ước quốc tế; Việt Nam và nước ngoài không cùng là thành viên của điều ước quốc tế về dẫn độ.
Bộ Công an sẽ kiểm tra tính hợp lệ của văn bản yêu cầu giữ người theo quy định. Nếu văn bản yêu cầu hợp lệ thì Bộ Công an sẽ chuyển cho cơ quan Công an có thẩm quyền quyết định giữ người và đưa vào cơ sở lưu trú
Văn bản yêu cầu giữ người trong trường hợp khẩn cấp phải có lý do và mục đích; thông tin về tội danh và khung hình phạt; cam kết bồi thường thiệt hại trong trường hợp có oan, sai đối với người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ.
Thời hạn giữ người trong trường hợp khẩn cấp là 45 ngày kể từ ngày đưa vào cơ sở lưu trú. Bộ trưởng Bộ Công an sẽ quy định chi tiết về việc giữ người trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ
“Với vụ án có người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam mà người đó đã trốn ra nước ngoài nhưng nước ngoài từ chối yêu cầu dẫn độ của Việt Nam thì cơ quan lập yêu cầu dẫn độ chuyển hồ sơ vụ án đến Viện KSND Tối cao để yêu cầu nước nơi người phạm tội đang có mặt hoặc nước người phạm tội mang quốc tịch tiếp tục truy cứu trách nhiệm hình sự”, theo Luật Dẫn độ.
Về dẫn độ có điều kiện, luật mới quy định trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam phải đáp ứng điều kiện nhất định để đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ điều kiện này trên cơ sở phù hợp với nguyên tắc dẫn độ được quy định tại luật này.
Trường hợp cần yêu cầu nước ngoài đáp ứng điều kiện nhất định để Việt Nam đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam yêu cầu cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài chấp nhận và cam kết thực hiện điều kiện này.
Chính phủ sẽ quy định chi tiết về dẫn độ có điều kiện.
Thảo luận trước đó, có ý kiến đại biểu đề nghị bổ sung quy định “theo dõi việc thực hiện cam kết của nước ngoài sau dẫn độ; trường hợp vi phạm, Việt Nam có quyền yêu cầu bồi thường hoặc áp dụng các biện pháp ngoại giao tương ứng”.
Báo cáo vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị không bổ sung nội dung này vào dự thảo luật trình Quốc hội thông qua.
Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc xem xét, chấp thuận và thực hiện điều kiện dẫn độ nhất định thuộc thẩm quyền nội bộ của từng quốc gia.
“Sau khi việc dẫn độ được thực hiện, theo nguyên tắc tôn trọng độc lập chủ quyền và không can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia khác, Việt Nam chỉ có thể theo dõi, đôn đốc thông qua kênh ngoại giao khi cần thiết chứ không có thẩm quyền áp dụng chế tài đối với quốc gia khác”, ông Tùng nói.
Hình phạt tù chuyển đổi không được nghiêm khắc hơn
Một trong những điều mới của Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù là chuyển đổi hình phạt tù. Theo đó, trường hợp hình phạt tù trong bản án, quyết định mà tòa án của nước chuyển giao đã tuyên với người đang chấp hành án phạt tù không phù hợp với quy định của Bộ luật Hình sự và các quy định khác của pháp luật Việt Nam thì phải chuyển đổi cho phù hợp.
Việc chuyển đổi hình phạt tù căn cứ vào các tình tiết của vụ án được nêu trong bản án, quyết định đã được tòa án của nước chuyển giao tuyên.
Hình phạt tù chuyển đổi không được nghiêm khắc hơn hình phạt tù mà tòa án của nước chuyển giao đã tuyên về tính chất và thời hạn. Thời gian đã chấp hành án phạt tù ở nước chuyển giao được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù tại Việt Nam.
Người đang chấp hành án phạt tù được tiếp nhận về Việt Nam không bị kết án lần thứ hai về tội phạm đã được tuyên trong bản án, quyết định của tòa án nước chuyển giao.
Báo cáo trước khi Quốc hội biểu quyết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, chuyển đổi hình phạt tù là vấn đề phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền của người đang chấp hành án phạt tù, trong khi chính sách hình sự của Việt Nam với các nước có nhiều điểm khác biệt.
Do đó, để bảo đảm quy định của luật khả thi, ổn định, thuận lợi khi áp dụng, luật giao “Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng Viện KSND Tối cao quy định chi tiết điều này”, để quy định cụ thể các nội dung có liên quan như: chuyển đổi hình phạt tù trong trường hợp hình phạt tù mà nước chuyển giao đã áp dụng với người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn trên 30 năm với nhiều tội, trên 20 năm đối với một tội…
“Quá trình triển khai thi hành luật, nếu phát sinh vướng mắc, bất cập thì Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao căn cứ vào Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Tổ chức TAND để ban hành nghị quyết hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử”, theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
