Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng. Ảnh: Đ.X

Chiều ngày 23/10, Quốc hội làm việc ở hội trường nghe các báo cáo của Chính phủ, Ủy ban Kinh tế đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025.

Nhiều động lực tăng trưởng chính chậm lại

Trình bày báo cáo của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nói, sau nửa nhiệm kỳ, nước ta cơ bản vững vàng vượt qua khó khăn, thách thức và đạt được nhiều kết quả quan trọng, khá toàn diện.

Nổi bật, là xuất siêu 8 năm liên tiếp (năm 2021 đạt 3,5 tỷ USD; năm 2022 đạt 12,1 tỷ USD; năm 2023 ước đạt 15 tỷ USD).

Quy mô, tiềm lực của nền kinh tế không ngừng được mở rộng. Theo giá hiện hành, GDP năm 2021 đạt trên 8.479 nghìn tỷ đồng (khoảng 366 tỷ USD); năm 2022 ước đạt hơn 9.513 nghìn tỷ đồng (khoảng 408 tỷ USD); năm 2023 ước đạt hơn 10.286 - 10.384 nghìn tỷ đồng (khoảng trên 435 - 439 tỷ USD).

Chính phủ cũng tập trung xử lý các vấn đề bộc lộ, mới phát sinh của thị trường bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp…

Về bội chi ngân sách, ông Dũng báo cáo, 3 năm (2021-2023) ước ở mức 3,6% GDP (đã bao gồm bội chi cho Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội), trong phạm vi mục tiêu đề ra.

“Các chỉ tiêu an toàn nợ công, nợ Chính phủ 3 năm được kiểm soát thấp hơn giới hạn, ngưỡng cảnh báo, góp phần củng cố xếp hạng tín nhiệm quốc gia”, theo lời Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Hệ thống kết cấu hạ tầng được tập trung đầu tư khi khởi công đồng loạt nhiều dự án cao tốc. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, đã đưa vào khai thác 659 km đường cao tốc, nâng tổng số km đường cao tốc đưa vào sử dụng là 1.822 km.

Chính sách an sinh xã hội, bảo trợ xã hội được thực hiện đầy đủ, kịp thời; tỷ lệ hộ nghèo đa chiều theo chuẩn mới giảm từ 4,03% năm 2022 xuống 2,93% năm 2023.

Dù vậy, theo nhận định của Chính phủ, tăng trưởng kinh tế gặp nhiều thách thức, ổn định kinh tế vĩ mô chưa thực sự vững chắc do chịu tác động của các yếu tố bên ngoài. “Áp lực hoàn thành mục tiêu tăng trưởng bình quân 5 năm (6,5-7%) rất lớn”, Bộ trưởng nói.

Năm 2023, nhiều động lực tăng trưởng chính chậm lại, đối mặt với nhiều khó khăn; kim ngạch xuất khẩu ước giảm 3,5%, nhập khẩu giảm 4,2%; nợ xấu có xu hướng tăng; chỉ số lạm phát cơ bản vẫn ở mức cao; các thị trường bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp tiềm ẩn rủi ro.

Sau đại dịch COVID-19, sức chống chịu của nhiều doanh nghiệp đã đến mức tới hạn. Hoạt động sản xuất kinh doanh tiếp tục còn nhiều khó khăn, nhất là về thị trường đầu ra, dòng tiền, huy động vốn, thủ tục hành chính.

Trong khi, thu nhập của người dân còn ở mức trung bình thấp, đời sống của một bộ phận người dân còn khó khăn; an sinh xã hội, giảm nghèo còn nhiều thách thức. “Kỷ luật, kỷ cương hành chính có lúc có nơi chưa nghiêm; còn tình trạng đùn đẩy, né tránh, sợ sai, sợ trách nhiệm”, theo lời Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Khát quát về thực hiện kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, ông Dũng nhấn mạnh, cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch tích cực, được đẩy mạnh theo hướng số hóa, xanh hóa, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Cơ cấu lại một số lĩnh vực trọng tâm đã tạo dư địa cho chính sách tài khóa và tiền tệ.

Báo cáo của Chính phủ cũng nêu rõ một số tồn tại, hạn chế. Trong đó, theo ông Dũng, cơ cấu kinh tế và mô hình tăng trưởng chưa có nhiều thay đổi đáng kể. Phát triển lực lượng doanh nghiệp có dấu hiệu chững lại, năng lực hấp thụ vốn giảm. Các ngành kinh tế chưa chuyển dịch mạnh về tăng năng suất, nhất là khu vực công nghiệp và dịch vụ.

Sức chống chịu của nền kinh tế nhiều hạn chế

Ở góc độ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, Ủy ban đánh giá những kết quả đạt được rất đáng ghi nhận. Tuy vậy, có những vấn đề nổi lên về kinh tế - xã hội trong 3 năm 2021 - 2023.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Ảnh: P.Thắng

Đó là, công tác phòng chống dịch COVID-19 có thời điểm còn bị động, lúng túng. Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch đúng hướng, tuy nhiên, chưa có nhiều thay đổi; năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế còn thấp. Năng lực tự chủ và khả năng chống chịu của nền kinh tế còn nhiều hạn chế.

Ủy ban Kinh tế cũng đánh giá, thu ngân sách thường xuyên vượt so với dự toán, phản ánh xây dựng dự toán thấp, làm bó hẹp không gian tài khóa và ảnh hưởng đến dự toán thu của năm tiếp theo.

Việc quản lý, khai thác và sử dụng các nguồn lực trong nước vẫn đối mặt với nhiều thách thức, thu hút nguồn lực từ khu vực ngoài Nhà nước và đầu tư theo phương thức đối tác công tư chưa thực sự thành công, chủ yếu sử dụng nguồn lực từ đầu tư công.

Trong khi, xây dựng, hoàn thiện thể chế vẫn hạn chế, tình trạng nợ văn bản vẫn chưa được khắc phục triệt để.

Đặc biệt, theo cơ quan thẩm tra, tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn tại doanh nghiệp Nhà nước vẫn chậm và chưa đạt được kế hoạch đề ra. Tình trạng sở hữu chéo tại một số tổ chức tín dụng chưa được giải quyết dứt điểm. Tín dụng tăng trưởng thấp, nợ xấu tăng cao do khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp và nền kinh tế “còn yếu”.

Hoạt động của doanh nghiệp còn nhiều khó khăn cả về pháp lý, vốn, chi phí đầu vào; việc thiếu đơn hàng diễn ra phổ biến, người lao động mất việc làm tại nhiều khu công nghiệp.

“Thủ tục hành chính của nhiều ngành, lĩnh vực còn rườm rà, phức tạp, nhiều “giấy phép con” liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp... gây khó khăn, tăng chí phí tuân thủ của người dân, doanh nghiệp”, Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh nêu.

Ủy ban Kinh tế cũng nhận định, tăng trưởng kinh tế năm 2024 - 2025 có thể được phục hồi tốt hơn so với năm 2023, nhưng để đạt được mục tiêu tăng trưởng bình quân khoảng 6,5% - 7% và cao hơn mức bình quân của 5 năm 2016 - 2020 (6,25%) là “nhiệm vụ vô cùng khó khăn”.

Một số chỉ tiêu sẽ rất khó hoàn thành nếu không có giải pháp đột phá, như chỉ tiêu GDP bình quân đầu người; tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo; tốc độ tăng năng suất lao động xã hội bình quân…

Nhiều nhiệm vụ, giải pháp được cơ quan thẩm tra nhấn mạnh. Trong đó, Ủy ban Kinh tế đề nghị, Chính phủ chủ động phân tích, dự báo diễn biến các thị trường quốc tế để có kịch bản chủ động ứng phó phù hợp.

Đẩy nhanh hoàn thiện thể chế, tháo gỡ rào cản, chú trọng khâu thực thi; chú trọng thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, đặc biệt công trình trọng điểm như chuẩn bị dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam, phát triển hạ tầng năng lượng, hạ tầng số, đảm bảo vững chắc an ninh năng lượng…

Ủy ban Kinh tế đề nghị tăng cường công tác chỉ đạo, điều hành, phát huy sự chủ động, sáng tạo và nâng cao trách nhiệm người đứng đầu. Siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính; đẩy mạnh hơn nữa phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; đẩy lùi tình trạng sợ sai, sợ trách nhiệm, đùn đẩy.