Toàn cảnh phiên toà. Ảnh: SN

Cả 32 hợp đồng vay vốn đều còn hiệu lực

Tại phiên tòa, ở phần hỏi, các bị cáo và người có nghĩa vụ, quyền lợi liên quan đã xác định: 32 hợp đồng vay vốn của Quỹ Tín dụng (QTD) Me được Ngân hàng Hợp tác xã (HTX) Ninh Bình thẩm định, duyệt theo đúng qui định và trình tự; 32 hợp đồng vay vốn không bị bất cứ một cơ quan chức năng nào tuyên hủy, không có hiệu lực; QTD Me hiện vẫn hoạt động dưới sự giám sát của Ban kiểm soát đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh Ninh Bình; khi được thực thi 2 bản án khác và bán các tài sản cố định khác, QTD Me có khả năng trả nợ trên 47,8 tỷ đồng.

Ông Trương Văn Hải - Chủ tịch Hội đồng Quản trị QTD Me, người có nghĩa vụ và quyền lợi liên quan xác nhận: QTD Me chưa thật sự mất khả năng thanh toán số tiền còn dư nợ là 47,83 tỷ đồng. Bởi lẽ, theo bản án đã có hiệu lực pháp luật của Toà án nhân dân (TAND) tỉnh Ninh Bình trong 2 vụ án: Tham ô, lừa đảo chiếm đoạt tài sản; vi phạm quy định về kế toán tại QTD Me, nguyên nhân của việc mất khả năng thanh toán là do bà Hằng - Chủ tịch QTD Me trước đây làm sai quy định của pháp luật, sử dụng khoản vay của Ngân hàng HTX Ninh Bình không đúng mục đích. Đến nay, QTD Me đã có ban lãnh đạo mới và vẫn tiếp tục hoạt động, không có bất kỳ quyết định chấm dứt hoạt động nào của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Do vậy, trong tương lai, QTD Me thu hồi được số tiền thiệt hại, bán các tài sản cố định và kinh doanh vẫn có khả năng thanh toán khoản dư nợ. Ông Hải cũng xác nhận tại biên bản làm việc với cơ quan cảnh sát điều tra (CSĐT) trước đây, hai bên chỉ xác định số lượng hợp đồng tín dụng, giá trị vay nợ giữa Ngân hàng HTX Ninh Bình và QTD Me. Ngoài nội dung làm việc này, hai bên “không làm việc với nội dung nào khác”. Điều này phù hợp với Văn bản ngày 25/10/2021 do ông Phạm Văn Ơn - Chủ tịch QTD Me đề nghị gửi cơ quan CSĐT có cam kết sẽ dùng các nguồn thu của quỹ để trả nợ vay cho Ngân hàng HTX Ninh Bình, dự kiến thời gian thanh toán hết công nợ là 5 năm.

Chánh Thanh tra và Phó Chánh Thanh tra Ngân hàng Nhà nước tại Ninh Bình, là Tổ trưởng và Tổ phó Tổ Giám định do Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh Ninh Bình thành lập, xuất hiện tại phiên tòa với vai trò người tham gia tố tụng khác cũng nhiều lần khẳng định: Theo yêu cầu của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh Ninh Bình đã thành lập tổ giám định 1/4 nội dung theo 3 văn bản của cơ quan CSĐT. Bản Kết luận giám định số 446/KLGĐ-NBI ngày 28/6/2022 nêu rõ, chưa đủ căn cứ kết luận “quá trình thẩm định, đề xuất, phê duyệt, ký kết, kiểm tra việc thực hiện đối với 32 hợp đồng tín dụng mà Ngân hàng HTX Ninh Bình cho QTD Me vay có đảm bảo điều kiện xét, cấp tín dụng, kiểm tra sử dụng tiền vay theo các quy định của Ngân hàng Nhà nước không?".

Lý do mà tổ giám định kết luận như vậy vì 32 hợp đồng tín dụng mà Ngân hàng HTX Ninh Bình cho QTD Me vay không có bộ quy chuẩn chuyên môn (được áp dụng cho hoạt động giám định tư pháp trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng) để giám định nên người giám định của Ngân hàng Nhà nước không đủ cơ sở, căn cứ để kết luận “có hay không” việc vi phạm.

Bà Nguyễn Thị Thu Hằng, nguyên Chủ tịch Hội đồng Quản trị QTD Me cùng các đồng phạm gồm Vũ Đức Tuệ, Nguyễn Thị Giao… đã được xét xử về tội "vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng" với tội danh "tham ô tài sản" và "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" khi được trích xuất khỏi trại giam tham dự phiên tòa cũng xác nhận, hồ sơ vay đúng trình tự qui định; bà Hằng đã cố tình tham ô rút tiền từ QTD Me sau khi được duyệt vay.

Luật sư Vũ Văn Thiệu bào chữa cho các bị cáo tại phiên toà. Ảnh: SN

Bào chữa cho các bị can, luật sư Vũ Văn Thiệu, Nguyễn Thanh Bình và Trịnh Ngọc Bảo Kiên thuộc Công ty Luật Hợp danh INCIP - Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội cho rằng, Kết luận điều tra bổ sung số 03/BKL-CSKT, khi xác định sai phạm của các bị can trong việc thẩm định, phê duyệt, ký kết, kiểm tra việc thực hiện vốn vay đối với 32 hợp đồng tín dụng, cơ quan CSĐT không căn cứ theo bản kết luận giám định mà chỉ chứng minh qua lời khai của các cán bộ QTD Me và bằng lập luận của điều tra viên. Có thể thấy rằng, chứng cứ mà cơ quan CSĐT đưa ra là chưa đủ căn cứ để buộc tội các bị can, vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng theo quy định. Các chứng cứ, căn cứ mà Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Ninh Bình nêu tại Cáo trạng số 06/CT-VKS-P1 chưa đủ căn cứ để buộc tội các bị cáo.

32 hợp đồng tín dụng mà Ngân hàng HTX Ninh Bình cho QTD Me vay vốn cũng được thực hiện theo trình tự, thủ tục tại các Quy chế điều hòa vốn và quy định nội bộ của Ngân hàng HTX Việt Nam. Cáo trạng kết luận “thiệt hại của ngân hàng HTX Ninh Bình là trên 47,8 tỷ bắt nguồn từ việc các bị cáo xét duyệt cấp tín dụng trái quy định dẫn đến QTD Me sai phạm” là hoàn toàn không phù hợp theo bản chất sự việc và theo quy định của pháp luật.

“Căn cứ theo quy định tại khoản 3 Điều 100 và điểm a khoản 1 Điều 210 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 , trường hợp bản kết luận giám định chưa rõ, chưa giải quyết đầy đủ các yêu cầu giám định, thì cơ quan tiến hành tố tụng phải yêu cầu giám định bổ sung chứ không thể căn cứ vào lập luận của điều tra viên để buộc tội. Như vậy là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng” - luật sư Vũ Văn Thiệu nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, việc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan tố tụng cũng cần xem lại. Điều 117 Luật Tổ chức tín dụng 2010 quy định: “Hoạt động chủ yếu của Ngân hàng HTX là điều hòa vốn và thực hiện các hoạt động ngân hàng đối với thành viên là các QTD nhân dân”.

Điều 6 Thông tư số 31/2012/TT-NHNN quy định tính chất và mục tiêu hoạt động của Ngân hàng HTX cũng nêu rõ: “Ngân hàng HTX là loại hình tổ chức tín dụng được tổ chức theo mô hình HTX với mục tiêu chủ yếu là liên kết, bảo đảm an toàn của hệ thống thông qua việc hỗ trợ tài chính và giám sát hoạt động trong hệ thống QTD nhân dân”.

Như vậy, tính chất, mục tiêu hoạt động của các ngân hàng HTX nói chung và Ngân hàng HTX Ninh Bình nói riêng là hoạt động đặc thù, được điều chỉnh bởi các văn bản, quy chế riêng biệt. Theo khoản 2, Điều 41 Thông tư số 31/2012/TT-NHNN thì đối tượng cho vay của Ngân hàng HTX chủ yếu là các QTD nhân dân thành viên và chỉ được cho vay đối với khách hàng không phải là QTD thành viên khi đã ưu tiên đáp ứng nhu cầu điều hòa vốn của quỹ.

Vì đối tượng cho vay đặc thù như trên nên Thông tư số 09/2016/TT-NHNN sửa đổi bổ sung Thông tư số 31/2012/TT-NHNN đã quy định ngân hàng HTX có trách nhiệm xây dựng quy chế điều hòa vốn. Từ đó, Ngân hàng HTX Việt Nam đã xây dựng và ban hành Quy chế Điều hòa vốn số 177/QC/HĐQT-NHHT ngày 28/3/2014, Quy chế Sửa đổi bổ sung số 717/2016/QC-NHHT ngày 8/8/2016. Đây là những quy định nội bộ của Ngân hàng HTX Việt Nam và đối tượng áp dụng của các quy chế này là tất cả các QTD thành viên, được dùng để điều chỉnh các hoạt động nhận tiền gửi và cho vay điều hòa vốn bằng đồng Việt Nam giữa Ngân hàng HTX đối với các QTD thành viên. Bên cạnh đó, Kết luận giám định số 446/KLGĐ-NBI ngày 28/6/2022 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh Ninh Bình đã kết luận rằng: “32 hợp đồng tín dụng mà Ngân hàng HTX Ninh Bình cho QTD Me vay vốn do Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Ninh Bình trưng cầu giám định được thực hiện theo trình tự, thủ tục tại các quy định nội bộ của Ngân hàng HTX Việt Nam”.

Do vậy, 32 hợp đồng tín dụng mà Ngân hàng HTX Ninh Bình cho QTD Me vay vốn cũng được thực hiện theo trình tự, thủ tục tại Quy chế Điều hòa vốn và quy định nội bộ của Ngân hàng HTX Việt Nam. Các quy chế điều hóa vốn ra đời đương nhiên làm cho các điều khoản hướng dẫn nội bộ trước đây mà quy định khác với quy chế này sẽ hết hiệu lực, không có giá trị pháp lý.

Một vấn đề quan trọng khác là, chưa có đủ cơ sở để kết luận Ngân hàng HTX Ninh Bình thực sự bị thiệt hại đối với số tiền dư nợ “xấu” của QTD Me. Hơn nữa, các hợp đồng tín dụng giữa Ngân hàng HTX Ninh Bình cho QTD Me vay vẫn đang có hiệu lực pháp lý nên QTD Me vẫn có nghĩa vụ thanh toán dư nợ cho Ngân hàng HTX Ninh Bình theo quy định. Như vậy, không thể coi số tiền dư nợ còn lại là 47,8 tỷ đồng chưa thu hồi được là thiệt hại của Ngân hàng HTX Ninh Bình trong vụ án này.

Một điểm quan trọng khác, cáo trạng của Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Ninh Bình không đề nghị TAND yêu cầu các bị cáo bồi thường số tiền trên 47,8 tỷ đồng. TAND tỉnh Ninh Bình cũng nêu rõ, các bị cáo có quyền gửi đơn kháng cáo đến TAND tối cao theo qui định pháp luật.

Báo Thanh tra sẽ trở lại vụ việc khi có tình tiết mới./.