Ảnh minh họa

Dự án (DA) Chỉnh trang đô thị Long Bình mới đang trong giai đoạn đền bù giải tỏa nhưng đã có nhiều tai tiếng. Mục đích của DA thì tù lù mù, còn đền bù thì tùy hứng. Nhằm lấy đất của người dân mà không cần đền bù, cán bộ đền bù giải phóng mặt bằng đã tính toán sẵn, nhiều gia đình đã rơi vào bẫy...

Khu đất của gia đình bà Vết do cha mẹ để lại từ trước năm 1975. Khu đất được gia đình canh tác sử dụng trực tiếp, liên tục hơn 40 qua. Theo chủ trương của Nhà nước, người dân được khuyến khích đăng ký để cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ). Năm 2012, ông Đoàn Minh Trung, chồng bà Vết đã làm thủ tục để cấp giấy chứng nhận phần đất của gia đình. Theo trình tự pháp luật, ngày 8/10/2012, Chủ tịch UBND P. Long Bình Nguyễn Văn Quên đã có Văn bản số 40/DSTB, niêm yết danh sách công khai các trường hợp đề nghị cấp GCNQSDĐ, quyền sở hữu nhà và tài sản gắn liền trên đất, tại UBND phường. Theo Thông báo số 40/DSTB, ông Đoàn Minh Trung được niêm yết cấp GCN 2 khu đất có diện tích 200m2 và 3361,7m2 . Thời gian niêm yết công khai 15 ngày, từ ngày 8/10/2012 đến ngày 26/10/2012. Sau thời gian niêm yết, nếu không có đơn tranh chấp, chính quyền sẽ làm thủ tục cấp GCN cho người dân. Vậy nhưng, thời hạn niêm yết đã qua, không có người dân nào khiếu kiện hay có ý kiến tranh chấp, nhưng chính quyền vẫn “ngâm” không cấp GCN cho người dân. Bà Vết đã nhiều lần lên phường, quận để hỏi rõ nguyên nhân nhưng không được trả lời. Người dân không hề biết nguyên nhân của sự chậm trễ này.

Một tháng sau, ngày 24/9/2013, gia đình bà Vết nhận được Quyết định (QĐ) số 398/QĐ-UBND do Phó Chủ tịch Q.9 Nguyễn Văn Thành ký, nội dung “thu hồi bổ sung 2.845m2 thuộc một phần Thửa 15, Tờ bản đồ số 84, do ông Đoàn Minh Trung lấn chiếm sử dụng trên phần diện tích đất công do UBND P. Long Bình quản lý thực hiện DA Chỉnh trang phát triển đô thị tại P. Long Bình”. Với lý do “lấn chiếm đất công” nên gia đình bà Vết không được đền bù. Ông Thành còn chỉ đạo UBND P. Long Bình quản lý chặt chẽ 2.845m2 đất đã thu hồi. Bà Vết bức xúc: “Đây là kiểu cướp đất trắng trợn của chính quyền. Đất đai của người dân đã sử dụng trước năm 1975, nhưng lại bảo dân lấn chiếm để lấy trắng không đền bù…”. 

Theo luật sư Thái Văn Chung, Trưởng Văn phòng Luật Nguyên Giáp (Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh), việc lấn chiếm chỉ xảy ra khi đất đã có chủ đang sử dụng hoặc có giấy tờ là cá nhân, tổ chức đoàn thể hay doanh nghiệp. Đất gia đình bà Vết là đất nông nghiệp, đã sử dụng từ trước năm 1975 và liên tục canh tác trồng trọt từ đó đến nay. Luật Đất đai từ những năm 80 của thế kỷ trước cũng đã quy định, đất đai sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý và công nhận quyền sử dụng của người dân. Vì thế, nếu gia đình bà Vết có lấn chiếm đất nông nghiệp của chế chế độ cũ thì vẫn được Nhà nước thừa nhận quyền sử dụng đó. Vậy nên, ông Nguyễn Văn Thành ra quyết định (QĐ) cho rằng, gia đình bà Vết “lấn chiếm sử dụng trên phần đất công do UBND P. Long Bình quản lý để thực hiện DA Chỉnh trang phát triển đô thị” là không có cơ sở, vì, DA được thực hiện theo QĐ thu hồi đất số 75/QĐ-UBND ngày 8/1/2008 của UBND TP. Hồ Chí Minh chứ không có trước năm 1975.

Lấy đất không có QĐ thu hồi

Phó Chủ tịch UBND quận Nguyễn Văn Thành cho rằng, người dân lấn chiếm đất công để không đền bù đã gây bức xúc cho dư luận. Chủ trương nhất quán của Đảng, Nhà nước ta luôn có chính sách đền bù thỏa đáng cho người dân bị thu hồi đất. Nghị định 69/CP của Chính phủ quy định về công tác đền bù giải tỏa cũng đã nêu rõ, việc đền bù phải căn cứ trên diện tích thực tế người dân bị thu hồi. Cán bộ chính quyền không chỉ đo đất, kiểm kê cây cối vật dụng, kiểm tra chất lượng công trình, mà còn tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của  người dân khi bị thu hồi đất. Chủ trương, văn bản pháp luật đã quy định cụ thể. Đối với UBND Q.9, việc giải tỏa DA có diện tích trên 978.000m2 đất rất dễ trở thành miếng mồi ngon cho một số cán bộ thoái hóa biến chất kiếm chác. Người dân bị thu hồi đất cho biết, họ chưa một lần gặp cán bộ trong Ban đền bù để đi đo đạc, kiểm kê cây trồng vật nuôi. Người dân chỉ nhận được QĐ thu hồi nhà cửa, đất đai và số tiền đã được ghi sẵn trong QĐ. Thực tế cán bộ chính quyền thực hiện thu hồi, lấy đất của người dân mà không ban hành QĐ thu hồi.

Là một trong những nạn nhân của lối làm việc thiếu trách nhiệm, mờ ám này, bà Vết bức xúc: Hiện nay, gia đình đang khiếu nại QĐ số 398 của Q.9 vu khống người dân chiếm đất để không đền bù. Trong QĐ ông Nguyễn Văn Thành ghi rõ, nếu hộ ông Đoàn Minh Trung không đồng ý với QĐ thì được quyền khiếu nại đến UBND Q.9 hoặc khởi kiện tại Tòa án để được xem xét, giải quyết. Phó Chủ tịch quận nói rõ ràng, nhưng gia đình làm đơn khiếu nại thì bị từ chối, đùn đẩy. Đơn của dân đã gửi gần 5 tháng nhưng đến nay vẫn chưa có QĐ giải quyết khiếu nại. Để tránh người dân khiếu kiện, Q.9 dùng “chiêu” mới là lấy đất của dân nhưng không ban hành QĐ thu hồi đất. Bà Vết cho biết thêm, hiện nay, gia đình có khu đất trên 3.200m2  đất trồng cây lâu năm nằm trong DA, bị thu hồi nhưng không có QĐ thu hồi đất. Hàng ngày, cán bộ chính quyền liên tục yêu cầu gia đình giao đất, đe dọa cưỡng chế. Vậy nhưng, khi hỏi về QĐ thu hồi đất thì các cán bộ chỉ biết lắc đầu, không  trả lời. Theo phản ánh của người dân, trước việc quận thu hồi đất, đe dọa cưỡng chế nhưng không có QĐ thu hồi, gia đình nhiều lần lên phường để làm rõ. Sau nhiều lần né tránh không trả lời, một cán bộ trực tiếp dân cho biết, “gia đình muốn có QĐ thì làm đơn xin thu hồi đất, chính quyền sẽ giải quyết”. 

DA Chỉnh trang phát triển đô thị P. Long Bình do Trung tâm phát triển quỹ đất (Sở Tài nguyên - Môi trường TP) làm chủ đầu tư mới bước vào giai đoạn thu hồi đất, nhưng có nhiều khuất tất, gây nhiều khốn khổ cho người bị thu hồi đất. Các cơ quan bảo vệ pháp luật cần sớm vào cuộc làm rõ, để tránh hậu quả về sau.

Nhóm PV Điều tra