Nhiều cây gỗ cao to trong vườn ông Thạch bị cát tặc làm ngã. Ảnh: NP

Đầu năm 2013, UBND huyện Sơn Tịnh tổ chức đấu giá quyền khai thác cát tại mỏ cát thôn Trường Xuân và Thọ Lộc (xã Tịnh Hà), kết quả Cty 240 trúng thầu với số tiền nộp ngân sách mỗi năm là 1,52 tỷ đồng. Ngày 26/3/2013, UBND huyện ra Quyết định số 1123/QĐ-UBND phê duyệt kết quả trúng đấu giá quyền khai thác các mỏ cát với diện tích 6,56ha, trữ lượng khai thác 39.360m3, thời gian khai thác là 1 năm kể từ ngày được cấp phép.

Ngày 22/7/2013, đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), UBND huyện Sơn Tịnh, UBND xã Tịnh Hà tổ chức cắm mốc và bàn giao mốc giới khu vực khai thác tại hiện trường cho Cty 240. UBND xã còn tổ chức họp dân xóm Vạn (thôn Thọ Lộc) và xóm Làng (thôn Trường Xuân) để thông báo cho nhân dân quán triệt, đồng thuận với chủ trương của tỉnh cho khai thác mỏ cát thôn Trường Xuân và Thọ Lộc. Song, khi Cty 240 tiến hành khai thác thì bị một số hộ dân sống tại khu vực bãi cát kéo ra ngăn cản không cho lấy cát.

Trước thực trạng trên, Cty 240 báo cáo với chính quyền địa phương và ngành chức năng sớm có biện pháp can thiệp để giúp Cty khai thác đúng tiến độ cấp phép, hạn chế thiệt hại về kinh tế... Ngày 15/9/2013, UBND huyện tổ chức tiếp xúc, đối thoại với nhân dân thôn Trường Xuân, Thọ Lộc Đông và Thọ Lộc Tây (chia tách từ thôn Thọ Lộc) và dựa vào kết quả đối thoại, ngày 16/9/2013, UBND huyện ra Văn bản số 257/TB-UBND thông báo cho Cty 240 được khai thác trở lại từ ngày 20/9/2013. Tuy nhiên, vẫn như những lần trước, khi phương tiện máy móc đến hiện trường thì bị người dân chặn xe….

Sau thời gian dừng hoạt động tránh mưa lũ như cam kết, Cty 240 có văn bản gửi cơ quan chức năng và địa phương để khai thác lại từ ngày 6/1/2014 và được UBND huyện chấp thuận cho khai thác lại từ ngày 10/1/2014, UBND huyện chỉ đạo cơ quan chức năng của huyện, UBND xã Tịnh Hà có biện pháp hỗ trợ việc khai thác cát của Cty 240. Nhưng khi Cty 240 tiến hành khai thác thì lại tái diễn tình trạng người dân địa phương kéo ra chặn xe.

Ngày 25/2/2014, UBND huyện tổ chức cuộc họp để tìm hướng giải quyết và đặt vấn đề là Cty 240 nhường lại 1/3 diện tích mỏ cát cho người dân sở tại cùng khai thác. Cty đã đồng ý với chủ trương của huyện, nhưng đợi mãi đến hết tháng 10/2014, Cty vẫn không nhận được kết luận về hướng giải quyết của UBND huyện. Đồng thời, UBND huyện cũng không hoàn trả 1/3 số tiền tương ứng với 1/3 diện tích mỏ để lại cho dân, mà Cty 240 đã nộp vào ngân sách huyện.

Quá bức xúc vì phải dừng hoạt động khai thác kéo dài, Cty tiếp tục có văn bản đề nghị UBND huyện xử lý dứt điểm các tồn tại để khai thác cát, nếu không huyện hoàn trả lại số tiền trúng đấu giá mà Cty đã nộp vào ngân sách. Thay vì tập trung tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp (DN), ngày 5/11/2015, UBND huyện lại có văn bản từ chối trả tiền lại cho Cty 240, với lý do: “Từ ngày 1/1 đến ngày 2/11/2014, Cty không có văn bản báo cáo UBND huyện về việc người dân cản trở không cho khai thác cát và chưa nhận được sự phối hợp hoặc xác nhận các văn bản về kết quả kiểm tra của Sở TN&MT để xác định khối lượng khai thác…”!?.

Đã 3 năm trôi qua nhưng vẫn không khai thác được khối cát nào, buộc Cty phải khởi kiện UBND huyện Sơn Tịnh ra tòa án. Cty 240 yêu cầu huyện Sơn Tịnh phải hoàn trả lại khoản tiền trúng thầu là 1,52 tỷ đồng, tiền ký quỹ phục hồi môi trường 48,3 triệu đồng và các khoản chi phí khác là 150 triệu đồng. Tổng cộng hơn 1,7 tỷ đồng.

Ông Nguyễn Thanh Đình, Phó Chủ tịch UBND xã Tịnh Hà cho biết, việc khai thác cát tại đội 1 và 2 tại thôn Trường Xuân diễn ra từ lâu rồi. Trước đây, họ lấy sỏi sạn, nay chuyển sang khai thác cát. Họ chuyển từ xúc thủ công sang đầu tư máy hút và khai thác trái phép rầm rộ với quy mô lớn giữa “thanh thiên bạch nhật”.

Tại hiện trường, chỉ trong hơn 1 giờ đồng hồ, ngoài hàng chục ghe thuyền đua nhau hút cát sát bờ sông, chúng tôi ghi nhận được các xe biển kiểm soát 76K-05959, 76K-05777, 92K-08395, 76M-2203, 76M-1918, 76C-03107, 92C-04349, 76C-03710, 76C-00222, 92C-03904, 92C-03877, 76M-2542, 76C-05861… vào lấy cát công khai tại bãi Trường Xuân, bất chấp an toàn lao động, gây ô nhiễm môi trường và mất an toàn giao thông.

Ông Nguyễn Bá Hòa, một người dân ở gần mỏ cát cho biết, thời gian khai thác cát trái phép đa phần là ngoài giờ hành chính, tầm từ 1giờ đến 7giờ30 sáng, 11giờ trưa đến 1giờ chiều và từ 4giờ30 đến 10giờ30 đêm mới nghỉ.

Kỳ II: Cát tặc phá nát rừng cây hơn chục năm tuổi

Nguyên Ngọc Phó