Ông Phương phát hiện "hàng xóm" xây nhà trên đất nhà mình từ khi mới xong phần móng lên 1m. Đến nay, căn nhà 3 tầng đã mọc lên như thế này, xác định được hành vi vi phạm của Cty Minh Thành nhưng chính quyền TP Đông Hà đã "bất lực"... vì đâu? Ảnh: PV

“Cướp” đất của dân, khởi kiện chính quyền!

Tháng 6/2005, ông Trương Trọng Phương có mua một lô đất tại phường Đông Lương, thị xã Đông Hà (nay là TP Đông Hà) do Trung tâm Phát triển quỹ đất bán đấu giá. Lô đất được xác định là lô 201, sau khi hoàn tất các thủ tục, ông Phương được bàn giao mặt bằng tại thực địa (có bản đồ kèm theo) và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Tháng 6/2011, khi đi qua khu đất này, ông Phương tá hỏa phát hiện trên mảnh đất của mình có người đang xây dựng nhà (từ móng xây lên cao khoảng 1m). Sự việc ngay lập tức  được ông Phương báo cáo, đề nghị được giúp đỡ tới UBND TP Đông Hà.

Ngày 24/8/2011, Phòng Tài nguyên Môi trường TP Đông Hà tổ chức cuộc họp giải quyết đơn. Theo đó, cơ quan này đã xác định lô đất được nêu trong đơn đúng là của ông Phương. Người xây dựng công trình trên đất của ông Phương là Cty TNHH MTV Minh Thành (viết tắt là Cty Minh Thành do ông Lê Thiên Thành làm Giám đốc, là chủ lô đất 203). Tuy nhiên, tại buổi làm việc này, ông Thành bỏ về không ký vào biên bản làm việc.

Đến ngày 6/10/2011, UBND TP Đông Hà triệu tập một cuộc họp gồm các cơ quan liên quan (Phòng Quản lý đô thị, Phòng Tài nguyên Môi trường, Đội Trật tự xây dựng và Trung tâm Phát triển quỹ đất) cùng ông Phương, ông Thành. Tại cuộc họp này, ông Thành đã chấp thuận ký vào biên bản xác nhận thửa đất mình đang xây dựng là thuộc sở hữu của ông Trương Trọng Phương. Tuy nhiên, ông Thành vẫn ghi thêm vào biên bản rằng: Trước khi xây dựng công trình đã được cán bộ có thẩm quyền hướng dẫn thi công đúng sơ đồ.

Nhưng điều kỳ lạ là, các cơ quan chức năng TP Đông Hà không có biện pháp gì để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của ông Phương, còn ông Thành vẫn tiếp tục xây dựng trên thửa đất không phải của mình.

Chờ mãi không được, ông Phương tiếp tục gửi đơn tới các cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Trị. Ngay sau buổi tiếp dân ngày 25/12/2011, ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị đã có văn bản gửi UBND TP Đông Hà giải quyết việc xây dựng công trình trên đất người khác.

3 tháng sau, UBND TP Đông Hà mới có động thái thực hiện chỉ đạo của ông Nguyễn Hữu Dũng. Cụ thể, ngày 8/3/2012, Đội Trật tự xây dựng TP Đông Hà lập biên bản vi phạm hành chính xác định Cty Minh Thành xây dựng sai vị trí so với giấy phép.

Ngày 17/4/2012, UBND TP Đông Hà  ban hành Quyết định số 348/QĐ-XPHC xử phạt Cty Minh Thành 25 triệu đồng, buộc tháo dỡ công trình, khôi phục nguyên trạng lô đất.

Thay vì việc thực hiện quyết định hành chính của UBND TP Đông Hà, Cty Minh Thành lại có đơn khởi kiện, đề nghị hủy Quyết định 348 ra TAND TP Đông Hà.

Sơ thẩm “bác”, phúc thẩm “gật”, công lý ở… giám đốc thẩm?

Ngày 21/11/2012, TAND TP Đông Hà mở phiên tòa xử sơ thẩm theo đơn khởi kiện hành chính của Cty Minh Thành. Theo đơn, Cty Minh Thành cho rằng: UBND TP Đông Hà ban hành Quyết định 348 vào ngày 17/4/2012 là trái quy định tại Điều 56 Pháp lệnh xử lý hành chính (ban hành quyết định xử phạt sau 40 ngày lập biên bản xử phạt, vượt quá thời gian cho phép 10 ngày). Bên cạnh đó, quyết định này không có căn cứ về mặt nội dung; Cty Minh Thành xây dựng trên lô đất 203 đúng theo vị trí trong Quy hoạch phân lô đấu giá do Ban quản lý cơ sở hạ tầng tỉnh Quảng Trị và Sở Xây dựng lập…

Căn cứ vào hồ sơ, diễn biến thực tế, Hội đồng xét xử nhận định: Trong vụ việc này, Biên bản vi phạm hành chính lập ngày 8/3/2012, Quyết định 348 ban hành ngày 17/4/2012, tổng cộng là 40 ngày, trong đó có 12 ngày là thứ bảy, chủ nhật. Theo Điều 9 Nghị định 128/2008/NĐ-CP quy định thời hạn, thời hiệu trong xử lý vi phạm hành chính không bao gồm ngày nghỉ theo quy định của Bộ luật Lao động. Như vậy, Quyết định xử phạt hành chính số 348 ban hành trong thời hạn 28 ngày là không vi phạm.

Nội dung Cty Minh Thành xây dựng trên lô đất 203 đúng theo vị trí trong Quy hoạch phân lô đấu giá do Ban quản lý cơ sở hạ tầng tỉnh Quảng Trị và Sở Xây dựng lập… là không đúng. Việc ông Thành cho rằng, trước khi xây dựng đã được cán bộ Phòng Quản lý đô thị đến định vị công trình nhưng lại không có căn cứ chứng minh; nếu việc này là có thì cũng không thể định vị khi chưa có giấy phép xây dựng.

Vì vậy, Hội đồng xét xử đã tuyên bác đơn của Cty Minh Thành.

Không chấp nhận bản án, Cty Minh Thành kháng án. Ngày 22/3/2013, TAND tỉnh Quảng Trị đưa vụ việc ra xét xử phúc thẩm. Thay mặt Hội đồng xét xử, thẩm phán Võ Ngọc Mậu nhận định: “Cty Minh Thành khởi công xây dựng ngày 24/5/2011, sau đó ngày 31/5/2011, cơ quan có thẩm quyền mới cấp phép xây dựng, tức là mặc nhiên thừa nhận vị trí xây dựng đã khởi công, sau đó cơ quan thẩm quyền lại xử phạt hành chính do xây sai vị trí, điều đó càng thấy rõ việc xử phạt này là mâu thuẫn…”.

Ngoài nhận định trên, thẩm phán Võ Ngọc Mậu cho rằng: “Hành vi của Cty Minh Thành nếu có xây dựng trên lô đất được cấp cho ông Trần Trọng Phương thì đây cũng là vi phạm quyền sử dụng đất của ông Phương, tức là vi phạm trong lĩnh vực “tư”, hai bên có thể hòa giải với nhau, nếu không đạt được sự thỏa thuận thì có thể yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp; trong lúc đó, hành chính là lĩnh vực “công”, Cty Minh Thành không vi phạm hành chính xử phạt trong trường hợp này”.

Từ những nhận định trên, ông Vũ Ngọc Mậu tuyên: Chấp nhận kháng cáo của người khởi kiện; hủy Quyết định xử phạt hành chính số 348/QĐ-XPHC ngày 17/4/2012 của Chủ tịch UBND TP Đông Hà, tỉnh Quảng Trị.

Phán quyết của Hội đồng xét xử cấp phúc thẩm đã gây bức xúc trong dư luận, đặc biệt là ông Phương cũng như UBND TP Đông Hà. Sự bức xúc ở đây không phải vì quyền lợi của mình không đạt được, mà ở chỗ sự lập luận nêu trên là phi lý.

Đơn cử: Ngày 31/5/2011, cơ quan có thẩm quyền mới cấp phép xây dựng cho công trình xây dựng của Cty Minh Thành, nhưng đơn vị này đã tự ý tiến hành khởi công trước đó 6 ngày là hành vi vi phạm pháp luật. UBND TP Đông Hà có thẩm quyền và phải có trách nhiệm (theo quy định của pháp luật) đình chỉ công trình và xử phạt hành vi xây dựng không đúng giấy phép xây dựng, mà cụ thể ở đây là trường hợp của Cty Minh Thành. Phần nhận định này của thẩm phán Mậu có biểu hiện “thiên vị” nếu không nói là non kém về kiến thức pháp luật hay yếu tố nhạy cảm nào khác.

Hiện tại vụ việc tiếp tục bị kháng án và ngày 18/4/2014, TAND Tối cao đã có Kháng nghị số 08/2014/KN-HC đối với Bản án hành chính phúc thẩm số 01/2013/HCPT ngày 22/3/2013 của TAND tỉnh Quảng Trị, tạm đình chỉ thi hành bản án cho đến khi có quyết định giám đốc thẩm.

Quyền khiếu nại, tố cáo của ông Phương phải được thực thi

Qua những tình tiết kể trên cho thấy, chính quyền TP Quảng Trị đang bế tắc trong việc giải quyết việc khiếu nại của ông Phương.

Trong vụ việc này, cần phải xác định rõ việc đề nghị chính quyền đảm bảo quyền lợi hợp pháp của ông Phương (bị ông Thành công nhiên chiếm đất, xây nhà bất hợp pháp) phải được UBND TP Đông Hà giải quyết. UBND TP Đông Hà cần làm rõ trách nhiệm của các cá nhân, đơn vị có trách nhiệm liên quan chậm trễ giải quyết đơn khiếu nại của ông Phương; thậm chí chưa từng ban hành quyết định giải quyết khiếu nại theo quy định pháp luật (thời điểm ông Phương bắt đầu gửi đơn thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Khiếu nại, tố cáo và nay là Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo).

Do việc chậm trễ này, công trình xây dựng “sai chỗ” được phát hiện từ khi mới xây xong móng, đến khi cơ quan có thẩm quyền đình chỉ thì Cty Minh Thành đã xây xong 3 tầng, chuẩn bị hoàn thiện.

Chính vì điều này nên trong Bản án phúc thẩm số 01, thẩm phán Mậu đã phê phán các cơ quan chức năng tỉnh Quảng Trị, và còn “dẫn ý”: Việc tranh chấp này là lĩnh vực tư, để hai bên tự hòa giải, chứ chính quyền tham gia xử phạt là không đúng.

Nhiều năm qua, ông Phương đã hơn 40 lần kêu cầu các cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Trị nhưng không được giải quyết. Trong các buổi tiếp dân (của Ban tiếp công dân tỉnh Quảng Trị), ông Phương gửi đơn tố cáo về hành vi chiếm đoạt đất của ông Thành thì lại được các lãnh đạo UBND TP, Đoàn Đại biểu Quốc Hội tỉnh Quảng Trị hướng dẫn gửi đơn khởi kiện ra Tòa. Thật thà làm theo, ông Phương lại bị cán bộ TAND tỉnh trả hồ sơ không thụ lý vì lý do phải đợi kết quả giám đốc thẩm của vụ kiện hành chính kể trên.

Đề nghị UBND tỉnh Quảng Trị chỉ đạo các cơ quan chức năng thụ lý đơn của ông Phương và giải quyết theo đúng quy định của Luật Tố cáo.

 Nhóm PV