Tuyến đường Phạm Văn Đồng, sau khi dự án đầu tư mở rộng đường Vành đai III, đoạn Mai Dịch - Nội Bài, TP Hà Nội hoàn thành, đã trở nên khang trang, sạch đẹp. Ảnh: Hoàng Nam

Sau khi Bản án số 70/2022/HC-ST ngày 23/6/2022 của TAND thành phố Hà Nội có hiệu lực pháp luật, do UBND quận Bắc Từ Liêm không tự nguyện thi hành bản án, ngày 19/6/2023, Chánh án TAND thành phố Hà Nội đã ban hành quyết định số 06/2023/QĐ-THA buộc thi hành án hành chính. Theo đó, buộc UBND quận Bắc Từ Liêm phải ban hành quyết định thu hồi đất điều chỉnh, bổ sung; quyết định phê duyệt điều chỉnh phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư kèm theo phương án bồi thường, hỗ trợ chi tiết khi Nhà nước thu hồi đất đối với hộ gia đình bà Nghiêm Thị Thường theo đúng quy định của pháp luật.

Đến nay, Bản án số 70/2022/HC-ST vẫn chưa được thi hành, vì sao lại như vậy?

Chấp hành nghiêm chủ trương, chính sách, nhưng nhận lại sự ngang trái

Bà Nghiêm Thị Thường (sinh năm 1931), quản lý và sử dụng thửa đất số 17 (theo bản đồ phục vụ công tác giải phóng mặt bằng đo vẽ tháng 5/2016) có diện tích 106,9m² tại số 248 Phạm Văn Đồng, TDP Đống 3, phường Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm.

Ngày 14/2/2010, Bộ Giao thông Vận tải ban hành Quyết định số 103/QĐ- BGTVT về việc phê duyệt dự án đầu tư mở rộng đường Vành đai III, đoạn Mai Dịch - Nội Bài, TP Hà Nội (dự án). 

Ngày 12/5/2016, UBND thành phố Hà Nội ban hành Văn bản số 2689/UBND- ĐT về việc triển khai dự án. 

Trên cơ sở đó, UBND quận Bắc Từ Liêm đã thành lập hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư quận và thành lập tổ công tác dự án, thực hiện công tác thu hồi đất và công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. 

UBND phường Cổ Nhuế 2 căn cứ theo bản đồ đo vẽ năm 1994 tại xã Cổ Nhuế, đã xác nhận nguồn gốc diện tích đất nằm trong chỉ giới giải phóng mặt bằng phải thu hồi của hộ gia đình bà Thường là 103,8m². Trong đó, có 28,2m² thuộc một phần thửa số 49, tờ bản đồ 56; 26,3m² thuộc một phần thửa số 31, tờ bản đồ 56; 45,7m² có nguồn gốc là đất nông nghiệp (đất ao) do UBND xã Cổ Nhuế trước đây quản lý, bà Thường đã tự sử dụng, tự chuyển mục đích sử dụng đất, tự xây dựng nhà để ở từ sau ngày 15/10/1993 đến trước ngày 1/7/2004; 3,6m² đất đường Phạm Văn Đồng.

Trên cơ sở đó, UBND quận Bắc Từ Liêm đã ban hành Quyết định số 2039/QĐ-UBND ngày 15/5/2018 thu hồi 103,8m² đất của gia đình bà Thường sử dụng để thực hiện dự án; Quyết định số 2045/QĐ-UBND ngày 15/5/2018 phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất của hộ gia đình bà Thường, trong đó, chỉ bồi thường, hỗ trợ đối với 49,5m² đất đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, mà không tính bồi thường, hỗ trợ đối với 54,3m² còn lại.

Không đồng ý với 2 quyết định nêu trên, bà Thường làm đơn khiếu nại lên Chủ tịch UBND quận Bắc Từ Liêm. 

Ngày 18/9/2018, Chủ tịch UBND quận Bắc Từ Liêm đã ban hành Quyết định số 5135/QĐ-UBND về việc giải quyết khiếu nại, không chấp nhận nội dung khiếu nại của bà Thường.

Ngày 17/9/2019, bà Thường khởi kiện yêu cầu TAND thành phố Hà Nội tuyên hủy một phần các Quyết định số 2039/QĐ-UBND và 2045/QĐ-UBND; hủy Quyết định số 5135/QĐ-UBND và buộc UBND quận Bắc Từ Liêm công nhận quyền sử dụng đất đối với diện tích 54,3m² còn lại, thực hiện bồi thường, hỗ trợ theo đúng quy định của pháp luật.

Dù đã làm đơn khiếu nại và khởi kiện ra tòa, nhưng gia đình bà Thường vẫn chấp hành nghiêm túc việc bàn giao đất và tài sản trên đất để các cơ quan chức năng triển khai, thực hiện dự án.

Theo gia đình bà Thường, phần diện tích để trống giữa 2 nhà 246 và 248 (hình tam giác màu xanh) chính là phần đất 3,6m² đất đường Phạm Văn Đồng. Ảnh: Hoàng Nam

Nhập nhằng căn cứ xác minh, người dân chịu thiệt

Theo nhận định của TAND thành phố Hà Nội, gia đình bà Nghiêm Thị Thường sử dụng thửa đất số 17 (theo bản đồ phục vụ công tác giải phóng mặt bằng đo vẽ tháng 5/2016) có diện tích 106,9m² tại số 248 đường Phạm Văn Đồng, TDP Đống 3, phường Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, không có các giấy tờ chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất, quy định tại Điều 100 của Luật Đất đai năm 2013. 

Tuy nhiên, quá trình sử dụng đất, gia đình bà Thường có lập tờ khai nộp thuế đất năm 1992 và các biên lai nộp thuế đối với diện tích đất ở và đất ao đã kê khai phù hợp với sổ mục kê và bản đồ năm 1986, xác nhận ông Nguyễn Văn Điệp (chồng bà Thường - PV) đứng tên thửa đất số 45, tờ bản đồ số 9, diện tích 930m², loại đất ở và thửa 49, tờ bản đồ số 9, diện tích 199m², loại đất ao (sau này, ông Điệp và bà Thường đã chia, tách thành nhiều thửa cho các con, cháu - PV).

Biên bản kiểm tra về việc sử dụng đất và xây dựng, sửa chữa công trình ngày 28/9/1998 của UBND huyện Từ Liêm (cũ) xác định, từ năm 1998, gia đình bà Thường đã xây dựng 1 gian nhà tạm diện tích 6m² để ở và sinh hoạt.

Như vậy, có thể xác định hộ gia đình bà Thường, ông Điệp sử dụng đất ổn định, liên tục vào mục đích để ở kể từ thời điểm bắt đầu sử dụng đất năm 1992 (trước ngày 15/10/1993) đến thời điểm Nhà nước quyết định thu hồi đất, đủ điều kiện để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở, nhà ở theo khoản 2, Điều 101 Luật Đất đai 2013. 

Về việc xác nhận diện tích đất ở của gia đình bà Thường, TAND thành phố Hà Nội cho rằng, UBND phường Cổ Nhuế 2 xác nhận bà Thường có diện tích 49,5m² đất ở là căn cứ vào bản đồ, sổ mục kê năm 1960, bản đồ đo năm 1994, nhưng lại bỏ qua sổ mục kê và bản đồ năm 1986. Bản đồ và sổ mục kê năm 1986 thể hiện ông Nguyễn Văn Điệp là chủ sử dụng đối với thửa đất số 45, diện tích 930m² đất ở và thửa đất 49, diện tích 199m² đất ao, phù hợp với tờ khai nộp thuế đất năm 1992 của ông Điệp có xác nhận của cơ quan thuế.

Bên cạnh đó, năm 2012, gia đình bà Thường lập tờ khai nộp thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, kỳ tính thuế năm 2012, và được UBND xã Cổ Nhuế xác nhận đã nộp thuế đối với diện tích 96m² đất tại biên lai thu thuế nhà, đất của các năm từ 2012 đến 2016.

Hội đồng xét xử xác định trong tổng diện tích 103,8m² đất thu hồi do gia đình bà Thường sử dụng, có 96m² đất ở của hộ gia đình (sử dụng đất ổn định, liên tục vào mục đích để ở trước ngày 15/10/1993 đến thời điểm Nhà nước quyết định thu hồi đất); 4,2m² đất do UBND phường quản lý; 3,6m² đất đường Phạm Văn Đồng. 

Yêu cầu của người khởi kiện được tòa chấp nhận

Quyết định số 2039/QĐ-UBND về việc thu hồi đất được ban hành đúng thẩm quyền, tuân thủ trình tự, thủ tục, nhưng xác định nguồn gốc đất thu hồi chưa đúng với các quy định của pháp luật. Do đó, hội đồng xét xử chấp nhận yêu cầu của người khởi kiện hủy bỏ một phần Quyết định số 2039/QĐ-UBND.

Quyết định số 2045/QĐ-UBND cũng đảm bảo về thẩm quyền, trình tự thủ tục ban hành, nhưng đã xác định điện tích 50,7m² đất không bồi thường, hỗ trợ vì cho rằng đất do UBND phường quản lý, là không phù hợp với nguồn gốc và quá trình sử dụng đất của bà Thường. Theo hội đồng xét xử, bà Thường phải được bồi thường diện tích 46,5m² đất (96m² - 49,5m² = 46,5m²) đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Diện tích còn lại gồm 4,2m² đất do UBND phường quản lý và 3,6m² đất đường Phạm Văn Đồng không được bồi thường theo quy định. Bên cạnh đó, gia đình bà Thường cũng phải được hưởng thêm chính sách tái định cư đối với diện tích 46,5m² đất nêu trên và UBND quận Bắc Từ Liêm phải bổ sung phương án bồi thường tái định cư cho hộ gia đình bà Thường đối với phần diện tích này. 

Hội đồng xét xử chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Thường, hủy một phần Quyết định số 2045/QĐ-UBND ngày 15/5/2018 của UBND quận Bắc Từ Liêm.

Đối với Quyết định số 5135/QĐ-UBND ngày 18/9/2018 của Chủ tịch UBND quận Bắc Từ Liêm về việc giải quyết khiếu nại của bà Nghiêm Thị Thường, được ban hành đúng thẩm quyền, trình tự và hình thức. Tuy nhiên, Quyết định số 5133/QĐ-UBND lại giữ nguyên các Quyết định số 2039/QĐ-UBND và 2045/QĐ-UBND, mà các quyết định này lại được tòa án chấp nhận yêu cầu khởi kiện hủy một phần. Do đó, nội dung của quyết định giải quyết khiếu nại không có căn cứ, nên hội đồng xét xử đã chấp nhận yêu cầu khởi kiện hủy Quyết định số 5135/QĐ-UBND.

Tại phiên tòa, những người bị kiện là Chủ tịch UBND quận Bắc Từ Liêm và UBND quận Bắc Từ Liêm đã có đơn xin xét xử vắng mặt, đồng thời kiến nghị TAND thành phố Hà Nội nghiên cứu và xét xử vụ án theo đúng quy định pháp luật; UBND quận Bắc Từ Liêm sẽ thực hiện nghiêm theo bản án của tòa. 

Bản án số 70/2022/HC-ST ngày 23/6/2022, TAND thành phố Hà Nội đã có hiệu lực pháp luật, UBND quận Bắc Từ Liêm phải ban hành quyết định thu hồi đất điều chỉnh, bổ sung; quyết định phê duyệt điều chỉnh phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư kèm theo phương án bồi thường, hỗ trợ chi tiết khi Nhà nước thu hồi đất (để thực hiện Dự án) đối với hộ gia đình bà Nghiêm Thị Thường theo đúng quy định của pháp luật. Thế nhưng, UBND quận Bắc Từ Liêm đã không tự nguyện, chủ động thi hành.

Ngày 19/6/2023, Chánh án TAND thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 06/2023/QĐ-THA buộc thi hành án hành chính đối với Bản án số 70/2022/HC-ST ngày 23/6/2022, và UBND quận Bắc Từ Liêm cũng không thực hiện.

Không rõ khái niệm “thực hiện nghiêm” của UBND quận Bắc Từ Liêm là như thế nào, gia đình bà Thường đã phải nhiều lần gửi đơn kêu cứu đến Quận ủy, UBND quận về việc tổ chức thi hành Bản án 70/2022/HC-ST. Đến nay, kết quả chỉ là những văn bản chuyển đơn lòng vòng.

Bản án 70/2022/HC-ST vẫn chưa được “thực hiện nghiêm”, bà Thường (năm nay đã 93 tuổi) và gia đình thì vẫn mỏi mòn chờ đợi từng ngày, không biết đến khi nào công lý mới được thi hành.

Mong muốn làm sáng tỏ sự việc, phóng viên Báo Thanh tra đã tìm đến UBND quận Bắc Từ Liêm để liên hệ, đặt lịch làm việc. Tuy nhiên, sau nhiều tuần liên lạc và chờ đợi, UBND quận Bắc Từ Liêm vẫn im lặng, không hồi đáp.