(Thanh tra) - Sau một thập kỷ tăng hạng ấn tượng trên bản đồ du lịch thế giới, năng lực cạnh tranh của du lịch Việt Nam đang đứng trước những thách thức mới. Dù sụt giảm nhẹ trong xếp hạng năm 2024, ngành Du lịch đang quyết liệt triển khai loạt giải pháp đồng bộ từ chính sách vĩ mô đến phát triển nguồn nhân lực, hứa hẹn một sự bứt phá bền vững trong giai đoạn tới.
Trong gần hai thập kỷ, ngành Du lịch Việt Nam đã có một hành trình đầy ấn tượng trong việc cải thiện năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế. Báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) là một minh chứng rõ nét: Từ vị trí thứ 87/124 vào năm 2007, Việt Nam đã vươn lên vị trí 63/140 vào năm 2019, và gần đây nhất là 59/119 trong báo cáo năm 2024. Cú nhảy vọt 28 bậc là kết quả của một quá trình nỗ lực không ngừng nghỉ, khẳng định vị thế của một điểm đến hấp dẫn và đang lên trên toàn cầu.
Tuy nhiên, việc giảm 3 bậc so với năm 2021 (xếp thứ 56/117) trong bối cảnh mới đã đặt ra những câu hỏi và thách thức, đòi hỏi một cái nhìn thẳng thắn vào thực trạng và những giải pháp quyết liệt hơn để duy trì đà phát triển của ngành Du lịch Việt Nam.
Nền tảng vững chắc từ những thế mạnh cốt lõi
Không thể phủ nhận, du lịch Việt Nam vẫn đang sở hữu những lợi thế cạnh tranh vượt trội, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Báo cáo năm 2024 của WEF tiếp tục ghi nhận 4 chỉ số trụ cột của Việt Nam nằm trong nhóm hàng đầu thế giới, bao gồm: Sức cạnh tranh về giá (hạng 16), an toàn, an ninh (hạng 23), tài nguyên tự nhiên (hạng 26), và tài nguyên văn hóa (hạng 28).
Những xếp hạng này cho thấy sức hấp dẫn nội tại của Việt Nam vẫn rất lớn. Du khách quốc tế tìm đến Việt Nam không chỉ vì chi phí hợp lý mà còn vì cảm giác an toàn, được đắm mình trong một di sản thiên nhiên hùng vĩ và một nền văn hóa đa dạng, giàu bản sắc. Cùng với 7 chỉ số trụ cột nằm trong nhóm trung bình cao, Việt Nam có tới 11/17 chỉ số được xếp hạng tốt, tạo thành một nền tảng vững chắc để ngành Du lịch tiếp tục phát triển.
Nhận thức rõ vai trò mũi nhọn của ngành kinh tế xanh, Chính phủ và các cơ quan chức năng đã ban hành và triển khai hàng loạt chính sách đột phá nhằm tháo gỡ khó khăn, cải thiện môi trường kinh doanh.
Điển hình là Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 5/1/2024 về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đặc biệt, các chính sách về thị thực đã có những bước tiến vượt bậc. Việc ban hành các nghị quyết miễn thị thực cho công dân nhiều quốc gia như Ba Lan, Séc, Thụy Sỹ và 12 nước khác đã tạo ra một cú hích lớn, mở rộng cánh cửa chào đón du khách quốc tế, tăng cường khả năng cạnh tranh trực tiếp với các điểm đến trong khu vực.
Về phía Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các hành động cụ thể đã được triển khai mạnh mẽ. Bộ đã chủ động kết nối với các tổ chức quốc tế, đặc biệt là xây dựng kênh trao đổi thông tin thường xuyên với Diễn đàn Kinh tế Thế giới để đảm bảo các dữ liệu xếp hạng được cập nhật chính xác.
Công tác cải cách thủ tục hành chính cũng là một điểm sáng. Trong 6 năm kể từ khi Luật Du lịch 2017 có hiệu lực, 19/28 điều kiện kinh doanh lưu trú đã được cắt giảm. Các điều kiện kinh doanh lữ hành cũng được đơn giản hóa từ 5 xuống còn 3, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp phát triển.
Giải pháp đột phá cho giai đoạn mới
Bên cạnh những thành tựu, quá trình phát triển cũng bộc lộ những "điểm nghẽn" cần được khơi thông. Một trong những hạn chế lớn là nhận thức về vai trò và sự phối hợp liên ngành trong việc thúc đẩy du lịch đôi khi chưa đầy đủ và toàn diện, dẫn đến hiệu quả triển khai chưa như kỳ vọng.
Nguồn lực đầu tư cho du lịch còn hạn hẹp, phần lớn phải lồng ghép trong các nhiệm vụ thường xuyên. Đặc biệt, vướng mắc lớn nhất hiện nay nằm ở cơ chế quản lý đất đai tại các khu du lịch quốc gia. Thực tế, các khu du lịch quốc gia rất đa dạng về loại hình gắn với loại tài nguyên đặc thù, nhiều trong số đó nằm trong các quy hoạch về bảo vệ rừng, quy hoạch về bảo tồn di tích thẳng cảnh... nên việc đề xuất và ban hành cơ chế đặc thù còn khó khăn.
Để giải quyết các tồn tại và đưa du lịch Việt Nam quay lại quỹ đạo tăng trưởng mạnh mẽ, một loạt giải pháp đồng bộ đang được đặt ra cho thời gian tới.
Thứ nhất, về tái cơ cấu và chính sách đầu tư. Cần sớm ban hành các chính sách đột phá để thu hút đầu tư, đặc biệt là khuyến khích mô hình hợp tác công - tư (PPP). Ngân sách Nhà nước sẽ tập trung vào vai trò hỗ trợ quảng bá, xúc tiến và phát triển du lịch tại các vùng khó khăn. Quan trọng hơn cả là xây dựng một cơ chế đặc thù về khai thác, bảo tồn tài nguyên và sử dụng đất đai tại các khu du lịch quốc gia, đơn giản hóa thủ tục hành chính để tạo ra một môi trường đầu tư thực sự hấp dẫn.
Thứ hai, về phát triển nguồn nhân lực. Con người là yếu tố quyết định. Ngành Du lịch cần tập trung nâng cao năng lực cho các cơ sở đào tạo, phát triển đội ngũ giảng viên chất lượng cao. Cần có cơ chế thu hút các chuyên gia, doanh nhân, nghệ nhân tham gia vào quá trình đào tạo để truyền thụ kinh nghiệm thực tế. Song song đó, việc hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao ý thức và kỹ năng cho người dân địa phương là yếu tố then chốt để tạo ra những sản phẩm du lịch bền vững và giàu bản sắc.
Thứ ba, về cải thiện các chỉ số cạnh tranh. Bên cạnh việc tiếp tục phát huy các thế mạnh về giá, an ninh, tài nguyên, Việt Nam cần tập trung cải thiện các chỉ số còn nhiều dư địa tăng trưởng như "Nhân lực và thị trường lao động", "Hạ tầng mặt đất và cảng", và "Mức độ sẵn sàng về công nghệ thông tin". Đẩy mạnh chuyển đổi số theo tinh thần Nghị quyết 82/NQ-CP ngày 18/5/2023 và Chỉ thị 08/CT-TTg ngày 23/2/2024 là nhiệm vụ cấp bách, hướng tới hình thành một hệ sinh thái du lịch thông minh, mang lại trải nghiệm tiện lợi cho du khách và hiệu quả cho nhà quản lý.
Hành trình nâng cao năng lực cạnh tranh của du lịch Việt Nam đang bước vào một giai đoạn mới, nhiều thách thức nhưng cũng đầy cơ hội. Với nền tảng vững chắc sẵn có và sự quyết tâm trong việc triển khai các giải pháp đột phá, ngành du lịch Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua những khó khăn trước mắt, khẳng định mạnh mẽ hơn nữa vị thế của mình trên bản đồ du lịch thế giới.
