(Thanh tra) - Có một Hải Phòng không chỉ ồn ào, sôi động mà còn trầm mặc, sâu lắng với những dấu ấn của ngàn năm lịch sử. Nơi đây, mảnh đất xứ Đông xưa, đã kết tinh một kho tàng di sản văn hóa vô giá, có mật độ cao hàng đầu cả nước. Từng di tích, từng bảo vật, từng làn điệu dân ca như những thước phim quay chậm, kể lại câu chuyện về một vùng đất kiên cường, giàu truyền thống.
Hiện nay, trên địa bàn thành phố Hải Phòng đang có 3.981 di tích, trong đó, 943 di tích thuộc Hải Phòng cũ và 3.038 di tích thuộc Hải Dương cũ.
Hải Phòng tự hào vươn mình ra thế giới với 2 di sản văn hóa thế giới được UNESCO ghi danh. Đó là Quần thể di tích và danh thắng Côn Sơn, Kiếp Bạc, Kính Chủ, Nhẫm Dương, Thanh Mai thuộc Hải Dương cũ và Quần đảo Cát Bà thuộc Hải Phòng cũ.
Ngoài ra, thành phố còn sở hữu 9 di tích quốc gia đặc biệt, trong đó 5 di tích thuộc Hải Phòng cũ, bao gồm: Quần đảo Cát Bà, Cụm di tích Từ Lương Xâm, Cụm di tích liên quan đến nhà Mạc ở Dương Kinh, Đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm và Đường Hồ Chí Minh trên biển. Không chỉ vậy, trên địa bàn còn có 257 di tích quốc gia và 722 di tích cấp thành phố.
Những con số ấy không chỉ là thành tựu mà còn là minh chứng cho một vùng đất giàu bản sắc, nơi lịch sử và thiên nhiên hòa quyện thành một tuyệt tác.
Sức sống của di sản Hải Phòng còn được thể hiện qua các giá trị văn hóa phi vật thể. Thành phố là nơi diễn ra 1.289 lễ hội với 463 lễ hội thuộc Hải Phòng cũ và 826 lễ hội thuộc Hải Dương cũ.
Cả 2 khu vực cũng đóng góp vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia với 24 di sản, cùng 33 bảo vật quốc gia. Đặc biệt, không gian văn hóa nghệ thuật Ca trù và Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ của người Việt đã được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.
Sự bảo tồn các giá trị này không chỉ nằm trong các di tích mà còn được truyền thừa qua 2 nghệ nhân nhân dân và 46 nghệ nhân ưu tú, trong đó 14 nghệ nhân ưu tú thuộc Hải Phòng cũ.
Những giá trị di sản ấy đang được lưu giữ một cách trân trọng tại các bảo tàng của thành phố. Bảo tàng Hải Phòng, bảo tàng công lập duy nhất của thành phố, hiện đang lưu giữ 76.656 tài liệu và hiện vật. Bên cạnh đó, 3 bảo tàng ngoài công lập như Bảo tàng Văn hóa nghệ thuật Đông Dương, Bảo tàng gia đình Trịnh Văn Nghệ và Trần Thị Xúc, Bảo tàng Quang Minh cũng đang bảo tồn hàng nghìn tài liệu và hiện vật quý giá, góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa của thành phố.
Trong hành trình của tương lai, Hải Phòng đang ấp ủ những kế hoạch tâm huyết để đánh thức và lan tỏa giá trị của từng di sản. Thành phố đang tham mưu xây dựng hồ sơ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đền Nghè và tuyên truyền giá trị của Quần thể di sản thế giới Côn Sơn, Kiếp Bạc, Thanh Mai, Kính Chủ, Nhẫm Dương và đầu tư xây dựng Khu du lịch sinh thái hồ Thanh Long.
Những hồ sơ khoa học đang được gấp rút hoàn thiện để đề nghị UNESCO vinh danh Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm nhân kỷ niệm 450 năm ngày mất (1585 - 2035) và Đại danh y Thiền sư Tuệ Tĩnh nhân kỷ niệm 700 năm ngày sinh (1330 - 2030).
Bên cạnh đó, các nhiệm vụ lập quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di sản đang được triển khai một cách bài bản, từ Quần đảo Cát Bà, khu vực chùa Thanh Mai, khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, cho đến di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu Mao Điền.
Thành phố cũng đang phối hợp với tỉnh Hưng Yên để hoàn thiện hồ sơ nghệ thuật Chèo, trình UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Đồng thời, hướng dẫn UBND các xã, phường, đặc khu kiện toàn ngay các ban quản lý di tích; rà soát, đánh giá tình trạng của các di tích để đảm bảo việc bảo tồn được thực hiện một cách tốt nhất. Đặc biệt, các loại hình di sản văn hóa phi vật thể, nhất là các nghệ thuật trình diễn dân gian truyền thống như hát ca trù, múa rối nước, hát trống quân, hát Chèo và thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt sẽ tiếp tục được bảo tồn và phát huy…
Hải Phòng đang bước vào một hành trình đầy tự hào, gìn giữ những giá trị mà ông cha đã dày công tạo dựng. Mỗi di sản, dù là một ngôi đền cổ kính hay một làn điệu dân ca, đều là một mảnh ghép quý giá làm nên bức tranh văn hóa đa sắc của thành phố. Với những định hướng rõ ràng và tâm huyết, Hải Phòng không chỉ bảo tồn ký ức mà còn thắp lên ngọn lửa của truyền thống, để mỗi di sản không chỉ là câu chuyện của quá khứ mà còn là nguồn cảm hứng bất tận cho hiện tại và tương lai.
