Mặc dù chưa có thông báo chính thức về đề xuất tăng giá điện từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) nhưng theo nguồn tin riêng, EVN đã có dự thảo về phương án tăng giá điện gửi Bộ Công Thương với mức tăng 9,5% so với giá bình quân hiện nay. Đây là mức đề xuất tăng cao nhất trong vòng ba năm qua với giá điện bình quân mới dự kiến sẽ là 1.652,19 đồng/kWh, tăng thêm 146,34 đồng/kWh so với hiện tại.

Giá điện tăng cao kỷ lục

Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, cho rằng việc EVN đề xuất tăng giá “là điều hợp lý”. Dự kiến nếu mức tăng giá trên được chấp thuận, EVN sẽ thu về khoảng 7.000 tỉ đồng. Số tiền này được cho là dùng để bù đắp một phần lỗ tỉ giá 8.000 tỉ đồng trong năm 2013, phí tài nguyên, chi phí lưới điện nông thôn và áp lực đầu tư thêm các dự án. Bên cạnh đó, năm nay giá than bán cho điện tăng 4%-10% khiến ngành điện đội chi phí thêm khoảng 1.500-1.800 tỉ đồng.

Theo ông Trần Viết Ngãi, hằng năm vốn đầu tư của EVN vào các dự án nhiệt điện, lưới điện nông thôn hơn 1.200 tỉ đồng; với giá điện thấp như hiện nay thì ngành điện chỉ lãi vài trăm tỉ đồng, chưa thấm vào đâu so với vốn đối ứng cho một dự án. Những tháng gần đây thủy điện cạn nước, EVN phải chạy dầu trong khi giá than, khí đều tăng khiến cho giá nguyên liệu đầu vào tăng lên dẫn đến EVN sẽ lỗ nặng. “EVN đã lập phương án tăng giá trình Bộ Công Thương; thế nhưng thời điểm tăng còn phải chờ Chính phủ xem xét, cân nhắc, có thể giá điện phải qua năm 2015 mới được điều chỉnh” - ông Ngãi chia sẻ.

Vị này cũng cho rằng giá điện tăng lên mức 1.652,19 đồng/kWh vẫn nằm trong khung giá bán lẻ điện giai đoạn 2013-2015 mà Chính phủ quy định mức tối đa là 1.835 đồng/kWh. Mức giá điện nếu được điều chỉnh sẽ tương đương khoảng 8 cent/kWh và có thể chấp nhận được, bởi giá điện hiện nay của Việt Nam mới chỉ khoảng 7 cent/kWh, thấp hơn giá thế giới 2-3 cent/kWh. Tuy nhiên, ông Ngãi cũng cho rằng bên cạnh tăng giá điện, EVN nên tiết giảm biên chế (hiện số lượng khoảng 110.000 người), quản lý tốt hơn tránh tổn thất điện năng và thất thoát vốn ở các dự án, từ đó sẽ giảm giá thành điện.

Giá đầu vào giảm sao lại tăng giá?

Trái quan điểm trên, chuyên gia kinh tế TS Ngô Trí Long lại cho rằng theo Quyết định 69 của Thủ tướng, nguyên tắc việc điều chỉnh giá điện gắn kèm với sự biến động của các thông số đầu vào cơ bản. Đó là tỉ giá, giá nhiên liệu, cơ cấu sản lượng điện huy động thực tế và giá mua giao dịch trên thị trường phát điện cạnh tranh. Có nghĩa là giá điện có thay đổi khi các yếu tố đầu vào thay đổi, dựa vào đó để tính toán có thể tăng hoặc giảm.

Trong năm 2014, EVN đã gặp nhiều thuận lợi với các yếu tố đầu vào trên. Giá dầu sụt giảm tới 30% giúp chi phí sản xuất điện từ chạy dầu giảm. Thủy điện gặp nhiều thuận lợi với giá thành thấp chỉ bằng một nửa so với giá bán điện bình quân. Cũng nhờ đó giá điện EVN mua được theo giao dịch trên thị trường phát điện cạnh tranh cũng xuống thấp. Đặc biệt, hai năm qua EVN kinh doanh đều có lãi, dự kiến năm nay sẽ không nằm ngoài kịch bản đó.

Ông Long phân tích có ba yếu tố hình thành cơ cấu giá điện gồm chi phí phát điện, phân phối, bán lẻ (thuế, phí…). Trong đó, chi phí phát điện rất quan trọng, nhất là thủy điện bởi đây là hình thức chi phí thấp, phụ thuộc vào tình hình thủy văn, ảnh hưởng trực tiếp đến giá điện. Vì vậy, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương cần đặt ra vấn đề tỉ trọng mua điện từ nguồn thủy điện như thế nào để giảm giá bình quân đầu vào, hay như năng lực quản trị của EVN, nỗ lực giảm tổn thất điện năng, chi phí sản xuất ra sao… để khẳng định việc tăng giá của EVN là hợp lý hay không. “Một điều khó là EVN vẫn chưa công bố giá thành nên rất khó nắm được cơ cấu giá thực sự ra sao và có hợp lý hay không. Khi giá thành được công bố thì mọi vấn đề sẽ rõ ràng hơn” - ông Long nêu quan điểm.

Cũng theo ông Long, “nhà đèn” tranh thủ lạm phát năm nay thấp để tăng giá là không hợp lý. Thực tế hiện nay cộng đồng DN vẫn còn khó khăn, thu nhập của người dân vẫn thấp, nếu tăng giá điện vô hình trung không gỡ khó được cho các đối tượng này, lại đi ngược với chủ trương của Chính phủ. “Đừng vì lạm phát thấp mà nhân cơ hội tăng giá. Đây là quan điểm vô cùng nguy hiểm. Điện là đầu vào của rất nhiều ngành, lĩnh vực, giá điện tăng sẽ đẩy chi phí cho các DN lên, khả năng cạnh tranh DN giảm đi” - vị chuyên gia cảnh báo.

“Người tiêu dùng sẽ không đồng thuận”

Đồng quan điểm này, chuyên gia kinh tế, TS Lê Đăng Doanh cho rằng vào dịp cuối năm, người dân phải dồn tiền chi tiêu nên việc tăng giá điện đưa ra lúc này chắc chắn sẽ vấp phải tâm lý không đồng thuận từ người tiêu dùng. Hơn nữa, cho dù lạm phát thấp nhưng sức chi tiêu của người dân cũng thấp. Bên cạnh đó giá điện tăng sẽ tác động trở lại khá lớn các ngành sản xuất khác như sắt thép, xi măng, giấy…

Theo ông Doanh, việc tăng giá điện cần có lộ trình phù hợp. Mức tăng 9,5% là quá cao, mức tăng phù hợp chỉ nên ở mức 4,5%-5%. “Năm nay giá dầu giảm, dự kiến năm 2015 giá than và dầu giảm nữa nên phương án tăng giá của EVN cũng phải tính đến các yếu tố này và phải có lộ trình, không nên gây ra cơn sốc cho nền kinh tế” - ông Doanh lo ngại.

Theo Trà Phương/PLO