Nguy cơ hàng lậu xâm nhập nội địa. Ảnh: Trần Quý

Ông Phạm Kiến Nghiệp, Tổng Thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VTA) cho biết, ngoài gây thất thu cho ngân sách Nhà nước, thuốc lá lậu đang gây thiệt hại lớn cho ngành Thuốc lá: Mất sản lượng nguyên liệu khoảng 17.000 tấn/năm; gần 40.000 nông dân trồng thuốc mất việc làm; hơn 500.000 công lao động của ngành công nghiệp thuốc lá Việt Nam thất nghiệp (để sản xuất 1 triệu bao cần khoảng 640 công lao động)… Đó là chưa kể các thiệt hại khác đi kèm theo thuốc lá lậu như: Các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh hợp pháp thuốc lá bị ảnh hưởng về doanh số, thị phần và lợi nhuận; ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử dụng do không được kiểm soát về chất lượng sản phẩm…

Theo số liệu thống kê của VTA, tình trạng thuốc lá lậu xâm nhập thị trường Việt Nam ngày một gia tăng. Nếu như năm 2007 có 12,72 tỷ điếu thuốc nhập lậu thì năm 2012 là 18,00 tỷ điếu. Theo dự báo, năm 2013, con số này có khả năng lên tới 18,60 tỷ điếu. Hiện có hơn 100 nhãn hiệu thuốc lá nhập lậu vào Việt Nam, trong đó chủ yếu là nhãn hiệu Jet và Hero, chiếm khoảng 90%.

Thuốc lá lậu được thẩm thấu qua các tỉnh có biên giới giáp với các nước: Trung Quốc, Lào, Campuchia và bằng đường biển. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng thuốc lá lậu ngày càng nhiều trên thị trường, theo Tổng Thư ký VTA, là do thị hiếu và giá rất rẻ vì hàng hóa trốn thuế; bao bì đẹp, không có cảnh báo sức khỏe trên bao thuốc bằng chữ và hình ảnh; các tổ chức hoạt động buôn lậu tổ chức rất tinh vi; công tác phòng ngừa, đấu tranh của các lực lượng chức năng chưa thực hiện thường xuyên; vai trò của chính quyền địa phương chưa thực sự quyết liệt vào cuộc; một bộ phận dân cư ở vùng biên giới chưa nhận thức đầy đủ về pháp luật đã vô tình tiếp tay cho các tổ chức buôn lậu thuốc lá bằng cách mang, vác, chuyên chở bằng xe gắn máy thuốc lá lậu.

Tại Quảng Trị, số liệu của Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) tỉnh cho thấy, trong 5 năm qua, các cơ quan chức năng trên địa bàn tỉnh chỉ bắt giữ được trên 300.000 gói (6 triệu điếu), tổng trị giá khoảng 4 tỷ đồng. Nguyên nhân chưa kiểm soát được thuốc lá lậu là do địa bàn rộng, sông, núi hiểm trở, lực lượng quân số mỏng; trang bị phương tiện ô tô, xe máy, thông tin liên lạc của lực lượng còn nhiều thiếu thốn; hỗ trợ chi phí, nguồn thu qua tái xuất thấp, không đáp ứng được - ông Nguyễn Viết Thế, Chi cục trưởng Chi cục QLTT tỉnh Quảng Trị nói.

VTA cho biết, các lực lượng chức năng quản lý Nhà nước, dưới sự chỉ đạo tập trung của Ban Chỉ đạo 127TW, trong đó gồm các lực lượng chủ yếu là: Cục QLTT, Bộ đội Biên phòng, Hải quan, Cảnh sát kinh tế… đã vào cuộc quyết liệt và triệt phá nhiều tổ chức buôn lậu. Tuy nhiên, kết quả còn ở mức độ rất khiêm tốn, chỉ hơn 1% lượng thuốc lá nhập lậu bị bắt giữ và tiêu hủy.

Để từng bước hạn chế, kiểm soát thuốc lá lậu, tại hội thảo chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại giữa các nước Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam được tổ chức mới đây tại Hà Nội, đại diện các nước đề xuất, các nước có chung biên giới ngăn chặn việc buôn lậu nói chung và thuốc lá nói riêng theo hình thức tạm nhập, tái xuất; thuế tiêu thụ đặc biệt của quốc gia có chung đường biên giới phải tương đồng để tránh tình trạng thuế suất thấp, giá rẻ sẽ tràn ngập vào thị trường của nhau; xem xét trị giá áp thuế nhập khẩu thuốc lá điếu theo thỏa thuận của Tổ chức Hải quan Quốc tế.

Về phía mình, VTA kiến nghị Chính phủ cho phép tiếp tục hỗ trợ kinh phí cho các lực lượng chức năng với mức kinh phí tăng lên 15 cent/20 điếu thay vì 6 cent/20 điếu như hiện nay để bắt giữ và tiêu hủy thuốc lá lậu sau năm 2013. Bên cạnh đó, Chính phủ sớm phê duyệt Đề án Chuyên đề chống thuốc lá bất hợp pháp mà Bộ Công thương đã trình. Sau khi Đề án được Chính phủ phê duyệt, đề nghị Ban Chỉ đạo 127TW phối hợp với VTA để triển khai và thực hiện đề án, góp phần tích cực vào việc ngăn chặn, phòng chống thuốc lá bất hợp pháp vào Việt Nam.

Chưa hết, “bên cạnh việc từng bước hoàn thiện thể chế cần tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn pháp luật, vận động sâu rộng trong quần chúng nhân dân, các tổ chức, cá nhân kinh doanh không tham gia hoặc tiếp tay cho buôn lậu thuốc lá ngoại, thuốc lá giả”, ông Nguyễn Thắng Lợi, Chi cục Trưởng Chi cục QLTT tỉnh Lạng Sơn khuyến nghị.

Trần Quý