Nông dân các tỉnh Tây Nguyên đang đối mặt với một vụ thu hoạch cà phê thất bát. Ảnh: Trung Đức

Sản lượng thấp

Đứng tần ngần trước vườn cà phê đang thu hoạch dở dang, ông Ksor Lunh, người dân tộc Jrai, ở xã Ia Dêr, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai, buồn bã than: “Vườn cà phê nhà mình rộng 2,5ha. Năm ngoái, mình thu hoạch được gần 10 tấn nhân xô. Thế nhưng, năm nay sản lượng giảm đi rất nhiều, ước tính năng suất năm nay chỉ đạt khoảng 2 tấn/ha. Cả vườn cà phê này may lắm chỉ thu về được hơn 6 tấn”. 

Ông Ksor Nuk cho biết, ngay từ đầu năm, khi vườn cà phê bắt đầu trổ bông trắng xoá, thì cũng là lúc mùa mưa ở Tây Nguyên kéo dài dai dẳng, ông đã tiên đoán năm nay cà phê sẽ không được mùa. Hơn cả dự đoán, niên vụ này, năng suất cà phê nhà ông giảm gần một nửa. Do mưa nhiều nên hạt cà phê năm nay nhỏ xíu, lép hạt và chín không đều. “Không thu hoạch thì cà phê chín rụng đầy gốc, mà thu hoạch về lại không phơi được vì thời điểm nửa tháng trước, trời liên tục mưa do ảnh hưởng của hai cơn bão số 10 và 11. Không phơi phóng gì được nên cà phê bị lên mốc và thối hạt, ước chừng khoảng 10% tổng sản lượng. Khổ quá!”, ông Ksor Lunh than thở.

Niên vụ cà phê 2012 - 2013, các đại lý cà phê ở huyện Đắk Hà (vùng chuyên canh cà phê của tỉnh Kon Tum) thu mua cà phê nhân xô với giá xấp xỉ 39.000 đồng/kg. Nhưng niên vụ này, họ chỉ mua cà phê của nông dân trong vùng với giá hơn 30.000 đồng/kg. “Tình hình chung thôi, giá thu vào của các công ty thấp nên tôi cũng phải mua với giá thấp. Chứ không phải tôi ép giá bà con đâu!”, bà Nguyễn Thị Mười, chủ đại lý thu mua nông sản ở thị trấn Đắk Hà, huyện Đắk Hà, giải thích. 

Theo tìm hiểu của chúng tôi, không chỉ mua giá thấp mà các đại lý nông sản cũng “lên giọng” trong việc gom hàng của người trồng cà phê. Chỉ những hạt cà phê to đẹp mới được họ để mắt tới. Còn những hạt cà phê xấu xí, nhỏ lép đành chịu cảnh nằm chờ, hoặc chủ nhân của nó phải chấp nhận bán với giá thấp hơn. 

Bà Đinh Thị Lan, một nông hộ ở xã Ia Pếch, huyện Đắk Đoa, tỉnh Gia Lai, chua chát nói: “Những ngày đầu vụ, gia đình tôi thu hoạch được 6,2 tấn cà phê nhân xô, thời điểm đó giá cà có lúc nhích từ 36.000 - 37.000 đồng/kg nhưng gia đình tôi chưa muốn bán vì hi vọng sẽ còn cao hơn nữa. Thế nhưng, chỉ sau vài tuần, giá bắt đầu lao dốc, tới giờ chỉ còn hơn 30.000 đồng/kg, tùy theo màu và chất lượng hạt cà phê. Lỡ rồi, gia đình tôi không biết tính sao. Bán thì lỗ nhiều quá, mà không bán thì không có tiền trả nợ”.

Xuống thấp nhất trong vòng ba năm qua, thực sự giá cà phê đang tụt dốc không phanh, hiện người trồng cà phê đang lỗ nặng. Cà phê rớt giá làm nhiều nông hộ “tiến thoái lưỡng nan”, bán cũng không xong mà tiếp tục ghim hàng thì phập phồng lo lắng.

“Bức tranh” cà phê ở khu vực Tây Nguyên như xám xịt hơn, khi thị trường nhân công thu hái đang có chiều hướng xấu. Những năm trước, tình trạng khan hiếm lao động vẫn diễn ra, nhưng năm nay tình hình đặc biệt nghiêm trọng. Theo đó, trung bình 1ha cà phê cần khoảng 3 - 4 nhân công thu hái. Ước tính niên vụ 2013 - 2014, toàn vùng có hơn 450.000ha cà phê cần thu hái và phải tập trung thu hoạch chỉ trong vòng 1 - 2 tháng. Như vậy, lượng nhân công cần thiết lên đến cả triệu người. Cùng thời điểm này của niên vụ trước, giá nhân công thu hái cà phê bao ăn chỉ 150.000 - 160.000 đồng/ngày công, nhưng năm nay, giá dao động từ 170.000 - 190.000 đồng, thậm chí ở xã Đắk Búk So, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông, chủ vườn phải trả cho nhân công hái cà phê lên đến 200.000 đồng/người/ngày. Nhiều vườn cà phê đã chín rộ, cũng là lúc các chủ hộ “đau đầu” vì chưa tìm được nhân công thu hái. Bởi nguy cơ mất cắp và tiêu hao sản lượng do cà phê chín rụng, không được thu hái kịp thời. 

Nhọc nhằn, lỗ lã, thất bát… đang “bủa vây” các nông hộ ở các tỉnh Tây Nguyên, trong niên vụ thu hoạch cà phê 2013 - 2014.

Trung Đức