(Thanh tra) - Trong lĩnh vực tư pháp, đặc biệt là trong công tác thi hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, chuyển đổi số có vai trò đặc biệt quan trọng, tác động sâu rộng đến tất cả các khâu, các lĩnh vực. Đây là một cuộc chuyển mình từ “tư duy truyền thống” sang “tư duy số”, nơi dữ liệu trở thành tài sản quý giá và công nghệ là công cụ để tối ưu hóa mọi hoạt động.
Chuyển đổi số không chỉ là việc số hóa dữ liệu hay ứng dụng một vài phần mềm, mà là một quá trình chuyển đổi mang tính cách mạng và toàn diện, trong đó công nghệ số được tích hợp sâu rộng vào tất cả các lĩnh vực hoạt động của một tổ chức, và bản chất của chuyển đổi số nằm ở việc thay đổi căn bản cách thức vận hành, từ mô hình kinh doanh, quy trình nghiệp vụ đến văn hóa tổ chức nhằm nâng cao hiệu suất, chất lượng phục vụ và khả năng ra quyết định dựa trên dữ liệu. Đây là sự dịch chuyển từ tư duy truyền thống sang tư duy số, khi dữ liệu trở thành tài sản và công nghệ trở thành công cụ tối ưu hóa hoạt động.
Trong lĩnh vực tư pháp, đặc biệt là trong công tác thi hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, vai trò của chuyển đổi số thể hiện rõ qua việc hiện đại hóa quy trình nghiệp vụ khi các tác vụ lặp lại như quản lý văn bản, hồ sơ vụ án, lập báo cáo thống kê được tự động hóa, từ đó giảm tải công việc hành chính cho kiểm sát viên và cán bộ để họ tập trung vào nghiên cứu hồ sơ, đánh giá chứng cứ, lập luận và thực hành quyền công tố; đồng thời, việc triển khai nền tảng quản lý án hình sự giúp xử lý toàn trình vụ án hình sự trên môi trường số, cập nhật thông tin theo thời gian thực và tra cứu dữ liệu nhanh chóng.
Không chỉ vậy, chuyển đổi số còn rút ngắn thời gian xử lý công việc và nâng cao hiệu suất khi các quy trình điện tử giảm thiểu thời gian luân chuyển văn bản, phê duyệt và xử lý hồ sơ, giúp tối ưu hóa luồng công việc, bảo đảm tiến độ và tăng tính kỷ luật.
Bên cạnh đó, việc số hóa và ghi nhận đầy đủ dấu vết điện tử trong mọi hoạt động góp phần đảm bảo tính minh bạch, công khai và phòng ngừa tham nhũng, bởi thông tin dễ dàng truy xuất và kiểm tra, giúp hạn chế rủi ro và tạo điều kiện cho công tác giám sát.
Chuyển đổi số cũng nâng cao chất lượng ra quyết định dựa trên dữ liệu nhờ kho dữ liệu số hóa, chuẩn hóa, giúp phân tích chỉ số hoạt động, xu hướng tội phạm hay hiệu quả của từng đơn vị để đưa ra các quyết sách chính xác và có căn cứ khoa học, đồng thời cải thiện khả năng dự báo và phân tích rủi ro.
Sau cùng, chuyển đổi số còn cải thiện rõ rệt chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp khi ngành Kiểm sát cung cấp dịch vụ công trực tuyến như tiếp nhận đơn thư, khiếu nại hay cung cấp thông tin vụ việc, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và thể hiện mục tiêu xây dựng nền tư pháp phục vụ.
Để quá trình chuyển đổi số diễn ra hiệu quả và bền vững, ngành Kiểm sát nhân dân xác định hệ thống nguyên tắc cần được tuân thủ chặt chẽ, trong đó yêu cầu đề cao trách nhiệm của người đứng đầu đặt lên hàng đầu khi thủ trưởng các đơn vị và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân các cấp phải trực tiếp chỉ đạo công tác chuyển đổi số và an toàn, an ninh mạng, đồng thời lấy công chức, kiểm sát viên làm trung tâm, chủ thể, mục tiêu và động lực của chuyển đổi số để mọi giải pháp công nghệ phục vụ tối đa hoạt động nghiệp vụ, giảm gánh nặng hành chính và tăng cường kỹ năng số, tư duy đổi mới của đội ngũ cán bộ.
Song song với đó, nguyên tắc bảo đảm thống nhất về hạ tầng, nền tảng, dữ liệu và quy chuẩn kỹ thuật đóng vai trò cốt lõi nhằm tránh manh mún, rời rạc, không tương thích giữa các hệ thống, đòi hỏi ngành phải xây dựng kiến trúc tổng thể, quy định rõ tiêu chuẩn kỹ thuật và định dạng dữ liệu cho toàn hệ thống. Nguyên tắc bảo đảm an toàn, an ninh mạng và bảo vệ bí mật công tác được đặt lên hàng đầu bởi dữ liệu của ngành có tính nhạy cảm đặc biệt, do đó cần triển khai các giải pháp bảo mật đa tầng, xây dựng quy trình ứng phó sự cố và cơ chế phục hồi sau thảm họa.
Không những vậy, chuyển đổi số phải bảo đảm tính liên thông, tích hợp và khả năng mở rộng để hệ thống số kết nối thông suốt trong ngành và chia sẻ dữ liệu an toàn với các cơ quan tư pháp khác, hướng tới hình thành hệ sinh thái tư pháp số đồng bộ, đồng thời thiết kế linh hoạt để sẵn sàng tích hợp công nghệ mới. Nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả và bền vững cũng được nhấn mạnh khi việc đầu tư phải được tính toán kỹ lưỡng, tận dụng nguồn lực sẵn có, tránh dàn trải và có lộ trình rõ ràng.
Cuối cùng, chuyển đổi số của ngành phải đồng bộ với chuyển đổi số quốc gia và chiến lược cải cách tư pháp, bảo đảm phù hợp định hướng chung về Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số và phục vụ trực tiếp các mục tiêu cải cách tư pháp mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.
