Quảng Ninh triển khai đồng bộ các chính sách giảm nghèo, hướng tới phát triển bền vững và bao trùm. Ảnh: Hà Thành

Không chỉ là một trong những địa phương đầu tiên hoàn thành Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 trước 3 năm, Quảng Ninh còn chủ động nâng chuẩn nghèo, chuyển trọng tâm từ "xóa nghèo" sang "nâng chất lượng cuộc sống". Vì vậy, câu chuyện giảm nghèo ở Quảng Ninh không dừng ở những con số ấn tượng, mà cho thấy rõ tư duy phát triển bao trùm, lấy con người làm trung tâm và phát triển bền vững làm đích đến.

Giảm nghèo theo "địa chỉ cụ thể", gắn trách nhiệm người đứng đầu

Trao đổi với Báo Thanh tra, bà Nguyễn Chi Mai, Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh), nhấn mạnh rằng ngay từ đầu nhiệm kỳ, chương trình giảm nghèo bền vững của tỉnh Quảng Ninh đã được xác định là một chiến lược phát triển lâu dài, không phải một chiến dịch ngắn hạn.

Người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số Quảng Ninh chủ động phát triển sinh kế, nâng cao thu nhập từ sản xuất nông nghiệp. Ảnh: Hà Thành

Theo bà Mai, chương trình luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Tỉnh ủy, HĐND và UBND tỉnh Quảng Ninh. Các mục tiêu giảm nghèo được cụ thể hóa trong nghị quyết của cấp ủy, chương trình hành động của chính quyền từng năm và cả giai đoạn 5 năm, gắn chặt với trách nhiệm người đứng đầu và thực tiễn từng địa bàn.

Từ tỉnh đến cơ sở, các địa phương đều xây dựng kế hoạch giảm nghèo chi tiết, xác định rõ số hộ nghèo, hộ cận nghèo theo từng nhóm nguyên nhân, có địa chỉ cụ thể, có giải pháp phù hợp và phân công trách nhiệm rõ ràng cho từng cơ quan, tổ chức, cá nhân theo dõi, hỗ trợ. Cách làm này giúp giảm nghèo không còn là nhiệm vụ chung chung, mà trở thành việc cụ thể, đo đếm được và chịu trách nhiệm đến cùng.

Kết quả thực hiện chương trình tại Quảng Ninh thể hiện rất rõ hiệu quả của cách tiếp cận này. Năm 2021, toàn tỉnh còn 1.526 hộ nghèo, chiếm 0,41% tổng số hộ dân. Đến năm 2022, con số này giảm còn 258 hộ, tương đương 0,067%. Cuối năm 2023, Quảng Ninh chính thức không còn hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều của Trung ương, hoàn thành mục tiêu của cả giai đoạn 2021 - 2025 sớm 3 năm.

Tuy nhiên, thay vì dừng lại, tỉnh tiếp tục nâng chuẩn. Theo Nghị quyết số 13/2023/NQ-HĐND của HĐND tỉnh, Quảng Ninh ban hành chuẩn nghèo đa chiều riêng, với mức thu nhập cao hơn chuẩn Trung ương khoảng 1,4 lần. Theo chuẩn mới này, năm 2023 toàn tỉnh còn 246 hộ nghèo và hơn 3.000 hộ cận nghèo.

Sang năm 2024, số hộ nghèo giảm xuống chỉ còn 8 hộ, chiếm 0,002%; hộ cận nghèo còn 1.197 hộ, chiếm 0,31%. Đây không chỉ là kết quả giảm nghèo, mà là minh chứng cho nỗ lực nâng chất an sinh xã hội trong điều kiện phát triển mới.

"Đến cuối năm 2025 toàn tỉnh không còn hộ nghèo, hộ cận nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều áp dụng trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2023 - 2025 tại Nghị quyết số 13/2023/NQ-HĐND ngày 30/3/2023 của HĐND tỉnh", bà Mai nhấn mạnh.

Bảo đảm tiếp cận dịch vụ cơ bản là nền tảng của giảm nghèo bền vững

Một điểm nổi bật trong chương trình giảm nghèo của Quảng Ninh là cách tiếp cận đa chiều, đặt việc bảo đảm tiếp cận đầy đủ các dịch vụ xã hội cơ bản lên hàng đầu. Toàn bộ hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo có nhu cầu đều được tiếp cận kịp thời nguồn vốn tín dụng chính sách.

Người lao động thuộc các nhóm này được hỗ trợ tư vấn, định hướng nghề nghiệp, kết nối thị trường lao động và tìm việc làm. 100% người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo được hỗ trợ tham gia bảo hiểm y tế; hầu hết các hộ đều sử dụng nước sinh hoạt và nhà tiêu hợp vệ sinh; toàn bộ có nhu cầu được tiếp cận dịch vụ viễn thông, internet.

Lãnh đạo địa phương và người dân Quảng Ninh cùng tham gia các mô hình sản xuất, tạo nền tảng cho giảm nghèo bền vững. Ảnh: Hà Thành

Đáng chú ý, tỷ lệ lao động qua đào tạo trên địa bàn tỉnh đạt 87%, trong đó hơn một nửa có bằng cấp, chứng chỉ. Đào tạo nghề không còn mang tính phong trào, mà gắn chặt với nhu cầu thị trường, giúp người lao động nhất là ở khu vực nông thôn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số có việc làm bền vững, thu nhập ổn định.

Theo bà Nguyễn Chi Mai, yếu tố then chốt giúp Quảng Ninh đạt kết quả sớm hơn nhiều địa phương khác chính là sự chủ động và quyết liệt ngay từ khi Trung ương ban hành Quyết định 90/QĐ-TTg về chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025.

Tỉnh Quảng Ninh đã nhanh chóng ban hành kế hoạch triển khai với mục tiêu, giải pháp và nhiệm vụ cụ thể; thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia từ tỉnh đến cơ sở, phân công rõ trách nhiệm cho từng thành viên, phát huy vai trò người đứng đầu. Cách làm này giúp kịp thời nắm bắt tình hình, tháo gỡ vướng mắc ngay tại cơ sở, tránh tình trạng chính sách đi chậm so với thực tiễn.

Đặc biệt, chương trình giảm nghèo được lồng ghép chặt chẽ với Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo. Các nghị quyết chuyên đề của Tỉnh ủy và HĐND tỉnh về phát triển bền vững khu vực này được xem là "chìa khóa" giúp thu hẹp khoảng cách vùng miền, giảm nhanh số hộ nghèo, nhất là hộ nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số.

Bên cạnh việc thực hiện đầy đủ các chính sách theo quy định của Chính phủ, Quảng Ninh chủ động ban hành nhiều chính sách đặc thù, phù hợp điều kiện thực tiễn của địa phương. Các nghị quyết của HĐND tỉnh trong giai đoạn 2021 - 2024 đã mở rộng diện hỗ trợ đối với người cao tuổi, đối tượng bảo trợ xã hội thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo; hỗ trợ đóng bảo hiểm y tế cho người thuộc hộ cận nghèo và nhóm có mức sống trung bình làm nông, lâm, ngư nghiệp.

Điểm đáng chú ý là dù nâng chuẩn nghèo, mở rộng đối tượng, nhưng tỉnh vẫn bảo đảm kỷ cương tài chính. Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thị Hạnh, toàn bộ chương trình giảm nghèo bền vững tại Quảng Ninh được thực hiện bằng nguồn kinh phí tỉnh tự cân đối, không phụ thuộc ngân sách Trung ương, đồng thời huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội hóa. Công tác phân bổ, giải ngân vốn được thực hiện đúng quy định, không phát sinh vướng mắc, kể cả trong bối cảnh triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Giảm nghèo ở Quảng Ninh không chỉ là câu chuyện của chính sách, mà còn là câu chuyện của sự chung tay. Người dân không còn là đối tượng thụ hưởng thụ động, mà trở thành chủ thể của quá trình vươn lên. Nhiều hộ nghèo, hộ cận nghèo chủ động tham gia các mô hình sản xuất, chuyển đổi sinh kế, phát triển kinh tế hộ, hợp tác xã, tổ hợp tác; mạnh dạn áp dụng tiến bộ kỹ thuật, liên kết tiêu thụ sản phẩm, từng bước cải thiện thu nhập và thoát nghèo bền vững.

Cộng đồng doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng, không chỉ tạo việc làm cho lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo mà còn tích cực tham gia các hoạt động an sinh xã hội, đóng góp Quỹ Vì người nghèo, hỗ trợ nhà ở, phương tiện sinh kế, giáo dục. Nhiều mô hình doanh nghiệp đồng hành cùng chính quyền trong phát triển OCOP, du lịch cộng đồng, chuỗi giá trị nông nghiệp đã tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực.

Giảm nghèo bền vững không ai bị bỏ lại phía sau

Bước sang giai đoạn 2026 - 2030, Quảng Ninh xác định chuyển trọng tâm từ "hỗ trợ" sang "tạo cơ hội", từ giảm nghèo đơn thuần sang nâng cao chất lượng sống và khả năng tự chủ sinh kế.

Theo định hướng của tỉnh, phát triển sinh kế xanh, du lịch cộng đồng và kinh tế tuần hoàn nông thôn sẽ là trụ cột quan trọng. Các mô hình nông nghiệp hữu cơ, sinh thái, thông minh thích ứng biến đổi khí hậu; du lịch cộng đồng gắn với nông nghiệp và văn hóa bản địa; tái chế phụ phẩm nông nghiệp theo hướng kinh tế tuần hoàn sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ.

Sản xuất nông nghiệp gắn với thị trường là hướng đi giúp nâng chất an sinh và giảm nghèo lâu dài tại Quảng Ninh. Ảnh: Hà Thành

Với đặc thù ba vùng sinh thái miền núi, trung du và ven biển tỉnh định hướng phát triển sinh kế phù hợp từng vùng, đồng thời kết nối khu vực nông thôn với các đô thị, khu công nghiệp, khu du lịch lớn để mở rộng thị trường tiêu thụ, nâng cao giá trị gia tăng.

Từ những kết quả đã đạt được, Quảng Ninh tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù; đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư; tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá để kịp thời điều chỉnh chính sách.

Trọng tâm không chỉ là duy trì thành quả giảm nghèo, mà là xây dựng một nền tảng phát triển bao trùm, nơi người dân nông thôn được tiếp cận đầy đủ dịch vụ, có sinh kế bền vững và cơ hội phát triển lâu dài.

Câu chuyện giảm nghèo ở Quảng Ninh cho thấy, khi chính sách đúng, cách làm trúng và con người được đặt ở vị trí trung tâm, mục tiêu "không ai bị bỏ lại phía sau" không chỉ là khẩu hiệu, mà có thể trở thành hiện thực.