(Thanh tra) - Quảng Ninh đang chuyển từ hoàn thành chỉ tiêu sang nâng tầm chất lượng sống trong xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo, hướng tới mô hình phát triển bền vững đặt người dân ở vị trí trung tâm của mọi chính sách.
Từng là địa phương còn nhiều khó khăn, Quảng Ninh hôm nay đã trở thành một trong những điểm sáng của cả nước về xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Với cách làm bài bản, huy động lớn nguồn lực xã hội và tư duy phát triển hiện đại, tỉnh đang bước vào giai đoạn mới: Chuyển từ "hoàn thành chỉ tiêu" sang "nâng chất lượng sống", hướng đến mô hình nông thôn xanh, thông minh và có khả năng chống chịu vượt trội trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
Giai đoạn 2021 - 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong tiến trình xây dựng nông thôn mới của Quảng Ninh. Sau nhiều năm dẫn đầu cả nước, mục tiêu của tỉnh không chỉ là hoàn thành các tiêu chí mà còn phải nâng tầm, hiện đại hóa và gắn kết chặt chẽ với mục tiêu phát triển bền vững. Trong bối cảnh thiên tai, giá vật tư biến động, thị trường nông sản nhiều thách thức, Quảng Ninh vẫn giữ được tốc độ triển khai ổn định, cho thấy tính bền vững trong nền tảng phát triển nông thôn.
Theo báo cáo, tổng nguồn lực huy động cho chương trình nông thôn mới và phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn này đạt hơn 155.000 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách Nhà nước bố trí 7.008 tỷ đồng (gồm 6.448 tỷ vốn đầu tư công và 560 tỷ vốn sự nghiệp), nguồn lồng ghép và xã hội hóa đạt 18.442 tỷ đồng, còn nguồn vốn tín dụng phục vụ phát triển kinh tế xã hội lên tới hơn 130.000 tỷ đồng. Đây là mức huy động rất lớn, phản ánh niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp và người dân vào định hướng phát triển của tỉnh Quảng Ninh.
Việc sử dụng nguồn lực được triển khai theo hướng tập trung, trọng điểm, ưu tiên cho các mô hình sản xuất hiệu quả, nâng cấp hạ tầng nông thôn và phát triển dịch vụ. Nhiều địa phương đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ, phát triển nông nghiệp an toàn, du lịch cộng đồng và sản phẩm OCOP, góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn.
Một trong những kết quả nổi bật nhất của Quảng Ninh là thành tựu giảm nghèo đa chiều và bền vững. Theo bà Nguyễn Chi Mai, Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Sở Nông nghiệp và Môi trường, tỷ lệ hộ nghèo năm 2021 còn 0,41% (1.526 hộ). Đến năm 2022 giảm còn 258 hộ và cuối năm 2023, toàn tỉnh không còn hộ nghèo theo chuẩn Trung ương. Đây là một cột mốc quan trọng, đưa Quảng Ninh trở thành một trong số ít địa phương hoàn thành mục tiêu trước thời hạn.
Từ năm 2023, tỉnh chuyển sang áp dụng chuẩn nghèo đa chiều mới theo Nghị quyết 13/2023/NQ-HĐND. Theo đó, năm 2023 toàn tỉnh còn 246 hộ nghèo (0,064%) và 3.063 hộ cận nghèo; đến năm 2024 chỉ còn 8 hộ nghèo (0,002%) và 1.197 hộ cận nghèo. Không chỉ giảm về số lượng, chất lượng đời sống người dân cũng được nâng lên qua quá trình hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề, nâng cao kỹ năng lao động và đảm bảo an sinh xã hội.
Trong suốt giai đoạn 2021 - 2025, 100% hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo có nhu cầu đều được tiếp cận nguồn vốn tín dụng chính sách; 100% cán bộ làm công tác giảm nghèo được đào tạo kỹ năng; toàn bộ người lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo có nhu cầu đều được hỗ trợ tìm việc, tư vấn nghề nghiệp. Về điều kiện sống, trên 99% hộ nghèo được sử dụng nước sạch, nhà tiêu hợp vệ sinh; 100% hộ có nhu cầu được tiếp cận dịch vụ viễn thông, internet; tất cả hộ nghèo gặp khó khăn về nhà ở đều được hỗ trợ cải thiện chỗ ở an toàn, chống chịu tốt hơn với thiên tai.
Những con số này cho thấy Quảng Ninh không chỉ giảm nghèo về mặt thống kê, mà đang tiến đến mục tiêu lớn hơn giảm nghèo đa chiều, bao trùm và không tái nghèo.
"Quảng Ninh đã thực hiện hiệu quả mục tiêu giảm nghèo bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao đời sống Nhân dân, rút ngắn khoảng cách phát triển giữa các vùng, hướng tới mục tiêu 'không ai bị bỏ lại phía sau' trong quá trình phát triển", bà Mai cho biết.
Vẫn theo bà Mai, giai đoạn 2026 - 2030, Quảng Ninh đặt mục tiêu chuyển mạnh sang mô hình “nông nghiệp xanh, nông thôn thông minh, nông dân hạnh phúc”. Ngành Nông nghiệp xác định “phát triển sinh kế xanh, du lịch cộng đồng và kinh tế tuần hoàn nông thôn” là trụ cột quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Trọng tâm của sinh kế xanh là thúc đẩy các mô hình nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sinh thái và nông nghiệp thông minh, đặc biệt tại các vùng ven biển, miền núi và biên giới. Người dân sẽ được hỗ trợ chuyển dịch sinh kế sang nuôi trồng thủy sản tuần hoàn, trồng rừng gỗ lớn, phát triển nông sản OCOP có giá trị cao và bền vững.
Đi cùng đó, du lịch cộng đồng được xem là hướng đi mới, tạo động lực ổn định cho kinh tế nông thôn. Tỉnh dự kiến xây dựng "làng du lịch nông nghiệp", "làng văn hóa OCOP" gắn với trải nghiệm bản địa, ẩm thực và sinh hoạt truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số. Việc liên kết với ngành văn hóa và du lịch sẽ giúp hình thành chuỗi giá trị nông nghiệp, dịch vụ, du lịch, tạo thêm nguồn thu cho cộng đồng.
Một trong những điểm nhấn của định hướng mới là triển khai kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp theo mô hình "3T": Tái sử dụng, tái chế, tiết giảm. Phụ phẩm nông nghiệp sẽ được tái chế thành phân bón hữu cơ, năng lượng sinh học hoặc vật liệu phục vụ chế biến, góp phần giảm phát thải, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất.
Với lợi thế "ba vùng sinh thái" miền núi, trung du, ven biển, Quảng Ninh định hướng phát triển sinh kế phù hợp cho từng khu vực. Đồng thời, các vùng nông thôn sẽ được kết nối chặt chẽ với đô thị, khu du lịch lớn như Hạ Long, Móng Cái, Uông Bí, nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ và nâng giá trị nông sản.
Để tạo nền tảng vững chắc cho giai đoạn mới, tỉnh tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, trong đó đáng chú ý là cơ chế tín dụng xanh và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào kinh tế tuần hoàn; thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý vùng trồng, truy xuất nguồn gốc và phát triển mô hình du lịch thông minh.
Nhìn tổng thể, Quảng Ninh đang hướng tới mô hình phát triển nông thôn đặt con người làm trung tâm, môi trường là nền tảng và văn hóa là động lực. Thành tựu giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới giai đoạn vừa qua không chỉ là kết quả thực hiện chính sách mà còn là minh chứng cho sự đồng lòng của chính quyền, doanh nghiệp và người dân.
Bước vào giai đoạn 2026 - 2030, với khát vọng làm chủ mô hình nông thôn hiện đại, tỉnh đặt mục tiêu không chỉ cải thiện thu nhập mà còn nâng cao chất lượng sống, bảo tồn văn hóa và tạo dựng môi trường phát triển bền vững cho thế hệ tương lai.
"Nhìn chung, Quảng Ninh hướng tới mô hình "nông nghiệp xanh - nông thôn thông minh - nông dân hạnh phúc”, trong đó con người là trung tâm, môi trường là nền tảng và văn hóa là động lực phát triển", bà Mai nhấn mạnh.
