Tuyên truyền, hướng dẫn người dân tham gia BHXH tự nguyện. Ảnh: Trần Kiên

Số người tham gia BHXH tự nguyện còn hạn chế

Thống kê cho thấy độ tuổi tham gia BHXH tự nguyện đã có sự thay đổi rõ rệt, trung bình là 36 tuổi thay vì 50 tuổi như trước đây. Tuy nhiên, theo Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Đào Việt Ánh, số người tham gia BHXH tự nguyện dù tăng nhanh nhưng vẫn chưa tương xứng với tiềm năng.

“Việc vận động người dân tham gia còn không ít khó khăn, thách thức do chính sách BHXH tự nguyện chưa thật sự hấp dẫn với người lao động tự do có mức thu nhập thấp, bấp bênh, trong khi thời gian đóng tối thiểu để hưởng dài tới 20 năm”, ông Ánh cho biết.

Nhấn mạnh Việt Nam cần quan tâm hơn nữa đối với nhóm đối tượng lao động phi chính thức thông qua việc xây dựng các chính sách bảo hiểm hấp dẫn người tham gia, ông Trần Hải Nam, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ Lao động Thương binh và xã hội) cho rằng, cần có giải pháp giải quyết nhu cầu tài chính ngắn hạn cho người lao động.

Cũng theo ông Nam, sau 10 năm thực hiện chính sách BHXH tự nguyện, cơ quan bảo hiểm đã tìm hiểu lý do tại sao số người tham gia BHXH tự nguyện còn hạn chế. Một trong lý do là chính sách hiện nay chưa đáp ứng được nhu cầu cần thiết trước mắt của người dân.

“Ví dụ, quy định đóng hưởng lương hưu thì phải đóng trong 20 năm, 20 năm sau mới có cơ hội tiếp cận lương hưu. Chính vì lý do này mà nhiều người đã chọn hưởng BHXH một lần, vì chờ đợi rất lâu”, ông Nam nêu.

Ngoài ra, lực lượng lao động rất đông là nữ, họ có nhu cầu bảo hiểm ngắn hạn về chế độ ốm đau, thai sản. Tuy nhiên, chính sách chưa ban hành đồng bộ. Do đó, theo ông Trần Hải Nam, đây là rào cản tạo ra sự chưa hấp dẫn của BHXH tự nguyện.

Có thể thấy, với sự quyết tâm mạnh mẽ từ ngành chức năng, địa phương, BHXH các địa phương chính sách BHXH tự nguyện đã đạt được những tín hiệu khả quan. Nhiều sáng kiến, mô hình nhằm truyền thông cho người dân được nhân rộng và lan tỏa thành phong trào mạnh mẽ.

Năm 2019, BHXH tự nguyện tăng nhanh, ghi nhận có thêm 280 nghìn người tham gia, đưa tổng số người tham gia đạt 545 nghìn người, vượt chỉ tiêu Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH đề ra 2 năm.

Dù vậy, để đạt được mục tiêu trong Nghị quyết số 28-NQ/TW là đến năm 2021, phấn đấu có khoảng 35% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHXH, trong đó BHXH tự nguyện chiếm khoảng 1% lực lượng lao động trong độ tuổi; khoảng 45% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng, trợ cấp xã hội vẫn còn không ít khó khăn, thách thức.

Tăng quyền lợi trong các chính sách bảo hiểm

Một trong những nguyên nhân khiến chính sách BHXH tự nguyện không được người dân đón nhận, theo các chuyên gia, do mức hỗ trợ 10% là chưa đủ hấp dẫn người dân tham gia.

“Khác với bảo hiểm thương mại, BHXH tự nguyện là một chính sách an sinh xã hội và để tăng tính hấp dẫn thì rất cần sự hỗ trợ và vai trò “bà đỡ” của Nhà nước. Chúng ta đã có chính sách bảo hiểm y tế (BHYT) toàn dân và theo tinh thần Nghị quyết 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII cũng hướng tới BHXH toàn dân, vì vậy, việc hỗ trợ, tăng tính hấp dẫn của chính sách này là điều rất quan trọng”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi chia sẻ.

Bên cạnh việc tăng mức hỗ trợ, ông Bùi Sỹ Lợi cũng cho rằng cần thiết kế lại chính sách BHXH tự nguyện như: Tích hợp thêm chính sách BHYT để khi người dân tham gia BHXH tự nguyện thì có luôn thẻ BHYT, đồng thời bổ sung thêm chế độ thai sản và ốm đau vào chính sách này để tăng tính hấp dẫn. Điều này có thể thực hiện được trên nền tảng tăng mức hỗ trợ của Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện.

“Hiện nay, chúng ta vẫn có những chính sách hỗ trợ cho một số nhóm đối tượng khó khăn khi sinh đẻ hoặc ốm đau thì sự hỗ trợ này cũng có thể chuyển sang việc hỗ trợ tham gia BHXH tự nguyện”, ông Lợi nêu.

Để tăng tính hấp dẫn, Chính phủ đã xây dựng kế hoạch, chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương nghiên cứu sửa đổi, bổ sung chính sách theo hướng giảm thời gian đóng BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu xuống còn 15 năm, tiến tới còn 10 năm.

Cùng với đó, nâng mức hỗ trợ người dân tham gia BHXH tự nguyện phù hợp khả năng của ngân sách nhà nước; thực hiện thí điểm gói BHXH tự nguyện ngắn hạn, linh hoạt chính sách hưởng, đáp ứng nhu cầu của người dân…

Với định hướng chính trị thực hiện “BHXH toàn dân” theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW và dưới sự chỉ đạo sát sao từ Chính phủ, BHXH Việt Nam cho biết, thời gian tới, ngành sẽ tiếp tục triển khai nhiều giải pháp đồng bộ và quyết liệt.

Đồng thời, BHXH chủ động phối hợp với các bộ, ngành, đoàn thể… tăng cường công tác truyền thông, phổ biến sâu rộng chính sách BHXH tự nguyện để nhiều người dân hiểu và đăng ký tham gia.

Năm 2020, dự kiến sẽ có thêm ít nhất 300.000 người tham gia BHXH tự nguyện, nâng tổng số người tham gia loại hình bảo hiểm này đạt ít nhất 800.000 người.

Trong năm 2020, ngành BHXH sẽ giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện cho BHXH cấp huyện và từng đại lý thu; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính; đa dạng hình thức, tạo điều kiện thuận lợi nhất đối với người tham gia BHXH tự nguyện...

Được biết, tới đây, ban soạn thảo sẽ xây dựng kế hoạch sửa Luật BHXH để trình Quốc hội vào năm 2022.

Trần Kiên