(Thanh tra) - Dự án xây dựng tuyến đường kết nối sân bay Gia Bình với Thủ đô Hà Nội, một công trình giao thông trọng điểm mang tầm chiến lược, đang đứng trước bài toán pháp lý đòi hỏi những cơ chế đặc thù để tháo gỡ.
Trong bối cảnh sân bay quốc tế Nội Bài thường xuyên quá tải, đặc biệt vào các dịp cao điểm, việc quy hoạch và xây dựng sân bay Gia Bình (Bắc Ninh) với tầm cỡ quốc tế, cấp 4E đã trở thành một định hướng được lãnh đạo Đảng và Chính phủ đặc biệt quan tâm, chỉ đạo.
Để hiện thực hóa mục tiêu giảm tải cho Nội Bài, đáp ứng yêu cầu phát triển và phục vụ các chuyến bay chuyên cơ, việc hình thành một tuyến đường kết nối trực tiếp từ sân bay Gia Bình về Thủ đô Hà Nội là vô cùng cấp thiết. Tuyến đường này không chỉ có vai trò quan trọng trong việc kết nối vùng Thủ đô, tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội liên tỉnh mà còn góp phần hoàn thiện hạ tầng giao thông chiến lược của khu vực.
Giải phóng mặt bằng: Những vấn đề pháp lý đặt ra
Báo cáo thẩm tra số 61/BC-BĐT ngày 23/6/2025 của Ban Đô thị Hội đồng nhân dân TP Hà Nội chỉ rõ, Dự án đường kết nối sân bay Gia Bình về Thủ đô Hà Nội (đoạn trên địa bàn thành phố Hà Nội) được xác định là một dự án nhóm A, với sơ bộ tổng mức đầu tư lên tới 7.619.378 triệu đồng (hơn 7.600 tỷ đồng), được thực hiện hoàn toàn bằng nguồn ngân sách TP. Điểm đặc biệt của dự án này là tập trung vào công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư và giải phóng mặt bằng (GPMB).
Theo báo cáo thẩm tra của Ban Đô thị, việc triển khai trước công tác GPMB là một "bước đi bắt buộc, cần thiết" nhằm tạo mặt bằng sạch, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án đầu tư xây dựng tuyến đường. Thời gian dự kiến thực hiện dự án rất ngắn, chỉ trong 2 năm (2025 - 2026), càng làm tăng áp lực về mặt pháp lý và tổ chức thực hiện.
Khi quy định pháp luật cần những "lối đi riêng"
Nhận thức được sự cấp bách và tính chất đặc thù của dự án, UBND TP Hà Nội đã đề xuất Bộ Xây dựng một số "cơ chế đặc thù" thông qua Văn bản số 3610/UBND-ĐT ngày 19/6/2025. Đây là điểm mấu chốt, thể hiện sự cần thiết phải có những giải pháp pháp lý đột phá để vượt qua các vướng mắc hiện hành.
Các đề xuất cơ chế đặc thù bao gồm: Cho phép TP Hà Nội thiết lập và triển khai dự án độc lập thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư GPMB bằng nguồn vốn đầu tư công của TP Hà Nội. Điều này nhằm đẩy nhanh tiến độ GPMB mà không bị phụ thuộc vào tiến độ của dự án xây dựng đường chính.
Đáng chú ý, đề xuất này tương tự cơ chế đã được áp dụng tại Nghị quyết số 188/2025/QH15 để triển khai đường sắt đô thị Hà Nội. Việc viện dẫn một tiền lệ pháp lý đã được Quốc hội thông qua cho thấy nỗ lực của Hà Nội trong việc tìm kiếm một khung pháp lý phù hợp cho các dự án hạ tầng lớn, phức tạp, đòi hỏi sự linh hoạt cao.
Đồng thời, đề xuất cho phép TP Hà Nội được quyết định bố trí vốn từ ngân sách địa phương trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và kế hoạch đầu tư công hằng năm "trước khi có quyết định đầu tư" để triển khai một số hoạt động phục vụ dự án. Đây là một cơ chế đặc biệt, cho phép giải ngân sớm để thực hiện các công việc chuẩn bị, rút ngắn thời gian triển khai tổng thể.
Hướng tới giải pháp tổng thể
Để đảm bảo dự án được triển khai đúng tiến độ và hiệu quả, Ban Đô thị HĐND TP đã đưa ra nhiều kiến nghị quan trọng, hướng tới một giải pháp tổng thể. Cụ thể, đảm bảo tuân thủ đúng các quy định của Luật Đầu tư công năm 2024 và Luật Thủ đô năm 2024; rà soát, xác định chính xác tổng mức đầu tư các dự án thành phần theo quy định của Luật Xây dựng, đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả, tránh thất thoát, lãng phí.
Ngoài việc kiểm soát chi phí bồi thường, Ban Đô thị HĐND TP đề xuất cần có hình thức tuyên truyền, vận động phù hợp để người dân đồng thuận trong công tác GPMB, hạn chế tối đa việc dự án chậm tiến độ do vướng mắc ở khâu này. Vấn đề thiếu quỹ đất tái định cư cần được giải quyết bằng các phương án cụ thể, khả thi.
Trong trường hợp ranh giới GPMB có thay đổi do các dự án đường sắt khác được phê duyệt, Ban Đô thị HĐND TP đề nghị UBND TP chỉ đạo cơ quan chuyên môn thực hiện thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư theo quy định.
Dự án đường kết nối sân bay Gia Bình với Hà Nội là bước đi chiến lược nhằm hoàn thiện hạ tầng và tăng tính liên kết vùng. Để dự án sớm được triển khai đúng tiến độ, cần những giải pháp pháp lý linh hoạt, đồng bộ và sự vào cuộc quyết liệt của các cấp, ngành trong việc tháo gỡ nút thắt từ cơ chế đến thực tiễn.
