BHXH và Bưu điện Hà Nội triển khai chi trả lương hưu tại nhà trong thời gian thực hiện chủ trương giãn cách xã hội, phòng chống dịch COVID-19. Ảnh: Xuân Minh

Xuất hiện chuyện mua sổ BHXH với giá rẻ

BHXH Việt Nam cho biết, năm 2019, tổng số người hưởng BHXH hàng tháng là trên 3,2 triệu người được nhân lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hàng tháng theo các hình thức: chi bằng tiền mặt, chi qua tài khoản cá nhân.

Để bảo đảm việc chi trả kịp thời, đến tay người thụ hưởng, cũng như quản lý chặt chẽ quỹ BHXH, quỹ BH thất nghiệp, ngành BHXH đã tăng cường triển khai nhiều biện pháp như ứng dụng công nghệ thông tin; phối hợp đồng bộ, hiệu quả của cấp ủy, chính quyền các cấp, các ngành.

Các quy trình, thủ tục chi trả, quản lý người hưởng được đơn giản hóa theo hướng tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

Tuy nhiên, thời gian qua xuất hiện tình trạng một số đối tượng lợi dụng tình hình dịch bệnh Covid-19, công nhân mất việc làm để thu gom, mua bán sổ BHXH nhằm trục lợi chính sách. Đặc biệt có đối tượng còn mạo danh cơ quan BHXH để rao mua bán sổ BHXH.

Theo Bộ Lao động Thương binh Xã hội, khoản 6, Điều 18 Luật BHXH năm 2014 quy định người lao động (NLĐ) có quyền “ủy quyền cho người khác nhận lương hưu, trợ cấp BHXH”. Quy định này nhằm tạo thuận lợi cho NLĐ trong tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH và hoàn toàn phù hợp với các quy định của pháp luật về quyền công dân.

Tuy nhiên, xuất phát từ việc nhận thức của NLĐ còn chưa đầy đủ, các đối tượng xấu đã lợi dụng quy định trên để tiếp cận, dụ dỗ, lôi kéo NLĐ để thực hiện việc mua bán sổ BHXH của NLĐ với giá rẻ kèm theo giấy ủy quyền nhận trợ cấp BHXH, sau đó làm thủ tục thanh toán với cơ quan BHXH về quyền của NLĐ “được tham gia và hưởng các chế độ BHXH”, “được cấp và quản lý sổ BHXH”, quyền được “nhận lương hưu và trợ cấp BHXH”.

Cơ sở dữ liệu người hưởng chưa được “khóa” chặt

Ở góc độ quản lý chi trả các chế độ BHXH, BH thất nghiệp và quản lý người hưởng các chế độ BHXH, BH thất nghiệp hiện còn những hạn chế, bất cập. Trong đó, theo BHXH Việt Nam, rào cản chính là cơ sở dữ liệu người hưởng các chế độ BHXH hàng tháng đã hình thành quản lý tập trung toàn quốc nhưng thông tin cá nhân người hưởng trên danh sách chi trả (tức trong cơ sở dữ liệu) với hồ sơ hưởng BHXH đang lưu trữ tại BHXH Việt Nam, BHXH tỉnh, TP chưa trùng khớp.

Một bộ phận người hưởng BHXH có thông tin cá nhân trên các giấy tờ tùy thân như: chứng minh nhân dân, thẻ căn cước, sổ hộ khẩu, giấy khai sinh… không khớp với sổ BHXH, hồ sơ hưởng BHXH đang lưu trữ tại cơ quan BHXH.

Ông Điều Bá Được, nguyên Trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam cho hay, cơ sở dữ liệu chưa được “khóa” chặt nên tính bảo mật, bảo toàn dữ liệu chưa cao rất khó khăn trong quản lý, phụ thuộc mức độ trung thực của con người được phân công sử dụng phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu, theo dõi tăng, giảm người hưởng BHXH hàng tháng, tiềm ẩn nguy cơ thất thoát quỹ BHXH, BH thất nghiệp do người sử dụng có thể tự tẩy xóa, sửa chữa, thay đổi điều kiện hưởng…

Bên cạnh đó, một số người nhận lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng nhận lương hưu qua thẻ ATM nhưng không có đầy đủ thông tin cá nhân cần thiết hoặc chưa cung cấp thông tin cá nhân cần thiết cho cơ quan chi trả BHXH.

Cơ quan chi trả BHXH gặp khó khăn trong công tác nắm bắt tình hình người hưởng, đặc biệt người hưởng ở nước ngoài hay là người ủy quyền cho người khác nhận lương hưu, trợ cấp BHXH trong khi thời hạn ủy quyền không có thời hạn…

Bảo đảm chi trả đúng người, đúng chế độ

Hiện ngành BHXH đang nỗ lực phấn đấu hoàn thành các chỉ tiêu mà Thủ tướng Chính phủ giao trong năm 2020. Trong đó, chỉ tiêu chi là 340.700 tỷ đồng, trong đó chi chế độ BHXH từ quỹ BHXH 207.073 tỷ đồng; chi chế độ BH thất nghiệp 16.093 tỷ đồng; chi khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế 103.063 tỷ đồng…

Để đạt được các chỉ tiêu, cũng như hóa giải những tồn tại đối với công tác chi trả và quản lý người hưởng các chế độ BHXH, theo ông Được, cần tiếp tục rà soát hoàn thiện cơ sở dữ liệu người hưởng BHXH, BH thất nghiệp, ban hành quy chế sử dụng, khai thác, liên thông, cung cấp, chia sẻ dữ liệu, phân cấp, phân quyền truy cập cơ sở dữ liệu, “khóa” cơ sở dữ liệu việc sửa chữa, tẩy xóa, điều chỉnh… đều được lưu vết và chuyển về cơ sở dữ liệu tập trung toàn quốc theo quy định.

“Tăng cường công tác kiểm tra việc thực hiện công tác quản lý người hưởng các chế độ BHXH hàng tháng kịp thời phát hiện, xử lý các trường hợp vi phạm. Tập trung kiểm tra công tác báo tăng, giả kịp thời phát hiện các trường hợp chủ động báo tăng, báo giảm trái với quy định để xử lý nghiêm khắc theo quy định pháp luật”, ông Được nêu.

Còn để tránh việc lạm dụng, mua bán sổ BHXH, bảo đảm quyền lợi cho NLĐ, BHXH Việt Nam cho biết, cơ quan này đã đề nghị Bộ Lao động Thương binh Xã hội thống nhất cho phép cơ quan BHXH các cấp tạm thời không nhận hồ sơ của NLĐ ủy quyền cho người khác nộp hồ sơ và nhận hộ tiền hưởng trợ cấp BHXH một lần, trừ trường hợp NLĐ bị ốm đau, tai nạn lao động không thể đến cơ quan BHXH (có Giấy xác nhận của cơ sở y tế về tình trạng sức khỏe của người ủy quyền) để tránh lạm dụng và việc mua bán lừa đảo đang diễn ra.

Thời gian tới, BHXH yêu cầu toàn ngành phối hợp chặt chẽ với các sở, ban ngành ở địa phương đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến pháp luật về BHXH để nâng cao nhận thức của NLĐ, hướng đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội lâu dài cho NLĐ.

Cùng với đó, tăng cường công tác chi trả các chế độ BHXH, BH thất nghiệp, bảo đảm chi trả đầy đủ, kịp thời, đúng chế độ người hưởng. Nhất là, đẩy mạnh chi qua tài khoản cá nhân và thông qua tổ chức thực hiện dịch vụ công nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp, an toàn tiền mặt trong chi trả, tránh rủi ro, an toàn cho các quỹ.

Ngành BHXH cũng tiếp tục phối hợp với hệ thống Bưu điện đầu tư trang thiết bị để kiểm tra, xác thực các thông tin và ảnh của người hưởng; giảm thao tác trong quá trình chi trả, đẩy nhanh tốc độ xử lý, giảm thời gian chờ đợi của người hưởng.

Trần Kiên