Nghi phạm Nguyễn Thị Hồng Bích tại cơ quan điều tra. Ảnh: Cơ quan công an

Giết người bằng… xyanua

Tháng 12/2022, Toà án Nhân dân (TAND) tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã tuyên án vụ Tống Thị Tùng Linh (21 tuổi, trú TP Bà Rịa) đầu độc giết cha bằng chất độc xyanua. Theo đó, hội đồng xét xử tuyên bị cáo Linh chung thân về tội "giết người", 3 năm tù về tội "mua bán trái phép chất độc", 3 năm tù về tội "hủy hoại tài sản".

Linh khai do mâu thuẫn với cha nên lên chợ hóa chất mua được chất độc xyanua rồi bỏ vào ba chai nước trong tủ lạnh với mục đích để cha mình khát nước sẽ lấy uống. Sau đó, cha Linh lấy nước có pha xyanua uống và tử vong.

Tháng 7/2020, TAND tỉnh Thái Bình tuyên phạt bị cáo Lại Thị Kiều Trang mức án tử hình về tội "giết người" vì dùng xyanua bỏ vào trà sữa.

Trang khai do nảy sinh tình cảm, ghen tuông với người chị họ Y. nên lên mạng mua xyanua rồi bơm vào bốn ly trà sữa. Sau đó, một người làm chung với chị Y. lấy trà sữa từ tủ lạnh uống đã tử vong...

Mới đây, câu chuyện đau lòng sau khi nghi phạm Nguyễn Thị Hồng Bích (38 tuổi, trú xã Vĩnh Thanh, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai) lần lượt giết hại bốn người thân bằng chất độc xyanua.

Trước khi bị đầu độc chết, anh N.T.T.T. (39 tuổi, chồng Bích) từng nhiều lần vào bệnh viện điều trị bệnh. Đây cũng là lý do mà cái chết của anh T. khiến nhiều người hoài nghi.

Sự việc không dừng lại đó, chỉ trong thời gian ngắn Bích dùng chất xyanua lần lượt đầu độc hai cháu ruột gồm bé N.K.D. (7 tuổi, con của em gái) và bé N.H.N. (12 tuổi, con của anh trai). Và đến ngày 22/6, Bích tiếp tục bỏ xyanua vào viên con nhộng rồi đưa cho cháu N.H.B.T. (18 tuổi, con của anh trai Bích) uống.

Sau khi uống thuốc, T. rơi vào hôn mê, mất tri giác, được đưa vào bệnh viện cấp cứu trong tình trạng nguy kịch. Kết quả xét nghiệm cho thấy T. bị ngộ độc chất xyanua. Cũng từ đây, sự thật về các cái chết bí ẩn của những người trong một gia đình mới dần được hé lộ.

"Bích mượn tiền của rất nhiều người. Dù vậy, không ai nghĩ Bích lại ra tay tàn độc với người thân như vậy. Sau khi công an thông tin vụ việc, cả xóm mới "ngã ngửa" chết lặng không tin vào tai mình", một người dân nói.

Không chỉ vụ đầu độc xyanua hàng loạt chấn động ở Nhơn Trạch, trước nay đã có nhiều vụ án nghiêm trọng, hậu quả đau lòng liên quan đến việc sử dụng các chất độc, chất cấm. Dù vậy, đến nay việc quản lý mua bán hóa chất còn lỏng lẻo.

Khó khăn trong việc quản lý xyanua?

Vụ án đầu độc người thân bằng xyanua vừa xảy ra khiến dư luận bức xúc: Làm thế nào hung thủ có thể mua được chất độc, và sẽ phải siết chặt cách quản lý hóa chất độc hại ra sao? Thật đáng tiếc khi phải nói rằng, xyanua tuy là chất rất độc, nhưng lại có ứng dụng rộng rãi trong sản xuất, nên số lượng đưa ra thị trường rất nhiều, công tác quản lý vì thế càng khó khăn hơn.

Do đặc tính hoạt động hóa học mạnh, có thể hòa tan kim loại, nên xyanua được ứng dụng trong công nghiệp mạ hay khai thác vàng... 80% lượng vàng khai thác trên thế giới vẫn đang được tách bằng xyanua. Quặng thô chứa vàng cám được ngâm trong dung dịch xyanua, để tạo ra dung dịch có chứa vàng. Sau đó dung dịch chứa vàng này được điện phân để thu lấy vàng tinh khiết. Ngoài ra, xyanua còn dùng trong chế tạo thuốc trừ sâu, diệt chuột, trong công nghiệp sơn...

Hiện nay, việc quản lý hoạt động mua bán xyanua đều đã được quy định khá cụ thể tại Luật Hóa chất 2007, sửa đổi bổ sung năm 2018 và nghị định 113/2017/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung bởi nghị định 71/2019/NĐ-CP.

Cụ thể, căn cứ Điều 14 Luật Hóa chất 2007, sửa đổi bổ sung 2018, chủ thể kinh doanh xyanua phải đáp ứng hàng loạt điều kiện kinh doanh như bảo đảm an toàn trong kinh doanh hóa chất; cơ sở vật chất - kỹ thuật trong sản xuất, kinh doanh hóa chất phải phù hợp với quy mô hoạt động, đặc tính của hóa chất và phải có năng lực chuyên môn đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật thuộc danh mục hóa chất sản xuất, kinh doanh có điều kiện.

Ngoài ra, cần bảo đảm yêu cầu về chuyên môn trong sản xuất, kinh doanh hóa chất; có giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất, kinh doanh hóa chất trong trường hợp pháp luật quy định phải có giấy chứng nhận hoặc giấy phép sản xuất, kinh doanh hóa chất thuộc danh mục hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh.

Trong trường hợp bên bán không có giấy phép kinh doanh, giấy phép hạn chế kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp có thể bị xử lý về tội "mua bán trái phép chất độc" theo quy định tại Điều 311 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung 2017. Tùy vào mức độ gây thiệt hại mà người thực hiện hành vi này có thể đối diện với mức phạt tù cao nhất là chung thân.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 18, Phụ lục I, II, III Nghị định 113/2017/NĐ-CP và khoản 3 Điều 9 nghị định 17/2020/NĐ-CP sửa đổi bổ sung Nghị định 113/2017/NĐ-CP, một số hợp chất xyanua, cụ thể acetonitrile (metyl xyanua); 3,5-diclo phenyl isoxyanat không thuộc danh mục hóa chất bị cấm bán theo quy định.

Dù pháp luật hiện hành đã quy định cụ thể về điều kiện kinh doanh, cấp giấy phép, giấy chứng nhận cho các chủ thể kinh doanh cũng như quy định về việc kiểm soát hoạt động mua bán nhưng trên thực tế việc kiểm soát hoạt động mua bán các hóa chất độc nói chung, xyanua nói riêng vẫn chưa thực sự đủ chặt chẽ. Chính điều này đã dẫn đến tình trạng các hóa chất độc được mua bán khá phổ biến và dễ dàng trên thị trường.

Hiện nay trên thế giới đã có một số nước cấm hoàn toàn xyanua trong sản xuất do tính chất độc hại với môi trường của nó. Việc nâng cao công nghệ sản xuất sẽ tiến tới thu hẹp phạm vi sử dụng hóa chất độc hại này. Trong khi trình độ công nghệ Việt Nam chưa cho phép cấm sử dụng xyanua trong sản xuất, chúng ta chỉ còn biện pháp tăng nặng hình phạt với buôn bán và sử dụng trái phép xyanua.