Nhiều khúc gỗ tròn lõi còn đỏ au và cả những phách gỗ vuông vắn đang ngổn ngang dọc suối Châng. Ảnh: D.T.Tùng

“Nhặt mỏi tay” không hết gỗ

Ngày 12/8/2012 - tròn 1 tháng sau trận lũ quét, chúng tôi tìm đến thôn Châng. Những nơi từng là ruộng lúa, ruộng khoai xanh mướt giờ ngổn ngang đất đá, gốc cây và gỗ trôi xuống từ thượng nguồn. Rất nhiều thân gỗ vừa người ôm bị cưa cắt sắc lẹm, nằm rải rác trên đất đá khiến chúng tôi không khỏi liên tưởng đến hình ảnh trận “lũ gỗ” ở hạ lưu sông Vu Gia (Quảng Nam) vào tháng 10/2009. Dân thôn Châng ra đồng nhặt gỗ ngay sau khi lũ rút. “Gỗ lớn có người hỏi mua thì bán, gỗ nhỏ để dành dùng dần dần”, người dân thôn Châng kể.

Tại thời điểm này, cứ đến thôn Châng là… gặp gỗ. Gỗ phơi trên đường nhựa, xếp dưới chân và trên nóc tường rào. “Nhặt gỗ mãi cũng mỏi tay nên giờ chẳng ai buồn nhặt nữa”, một người dân nhà sát suối Châng nói.

Đúng như lời của người dân “nhặt gỗ mỏi tay”, chúng tôi đi dọc suối Châng và gặp nhiều khúc gỗ tròn lõi còn đỏ au và cả những phách gỗ vuông vắn nằm phơi trên đá. Từ suối Châng trông lên, khắp cánh đồng chỗ nào cũng có gốc cây to và gỗ. Xa hơn nữa, là các đống “củi” được các gia đình nhặt về xếp bên cạnh nhà sàn.

Ông Kiều Văn Bắc, Chủ tịch UBND xã Phương Thiện thừa nhận có “tình trạng” gỗ từ thượng nguồn “chảy” về thôn Châng sau lũ quét. “Phương Thiện có nhiều rừng nhưng không thể nói rằng “lũ gỗ” là do rừng ở Phương Thiện bị phá. Dòng suối Châng đi qua địa phận huyện Hoàng Su Phì rồi mới cắt ngang  Phương Thiện nên khó quy kết được “lũ gỗ” bắt nguồn từ đâu”, ông Bắc nói.

Nguy hiểm từ đập tràn

Đập tràn nối con đường liên huyện Lâm Đồng - Cao Bồ qua thôn Châng được xây từ năm 2007. Ngay lúc đập vừa xây xong, khoảng 800 hộ dân Phương Thiện (đặc biệt là các hộ dân thôn Châng) đã phải gánh chịu hậu quả của mưa lũ. Mỗi khi mưa lớn, nước ứ lại, gây ngập lụt làm thiệt hại nặng nề nhà cửa, hoa màu.

Một nhà dân may mắn không bị nước cuốn nhờ đám rác bám vào 2 cột điện trong trận lũ quét rạng sáng 12/7. Ảnh: D.T.Tùng

Trong trận lũ quét vào rạng sáng 12/7/2012, nếu như đập tràn phát huy tác dụng thông thoát nước, chắc chắn hậu quả sẽ không đến mức khiến hàng trăm hộ dân phải khốn đốn.

Nằm sát đập tràn là ngôi nhà của ông Vương Quốc Triển. Nước ngập nửa cột nhà sàn làm trôi của ông 23 con lợn, 2 tạ cá bống giống - thiệt hại khoảng 200 triệu đồng.

Đầu bên kia con đập là nhà ông Nguyễn Văn Quỵ đang có nguy cơ “tụt” xuống suối vì nước từ đập thốc thẳng vào móng nhà.

Cách không xa con đập về phía hạ lưu, 1 ngôi nhà sàn khác may mắn không bị nước cuốn trong đêm 12/7 nhờ đám rác khổng lồ bám vào 2 cây cột điện che chắn.

Theo lời các hộ dân, từ khi đập tràn xây xong, họ luôn bị nguy hiểm rình rập. Không hiểu lý do gì mà đơn vị thi công lại xây cái đập tràn với những lỗ thoát nước chỉ vừa người chui lọt. Chỉ cần trận mưa nhỏ là dân ở đây đã phải chịu cảnh lụt lội do rác và gỗ từ thượng nguồn trôi về, bít chặt các lỗ cống.

Báo cáo của UBND xã Phương Thiện cho biết, trận lũ quét (sau đó là lụt) xảy ra từ rạng sáng ngày 12/7 làm 2 người bị thương, 216 hộ dân bị lấp ruộng, 63 hộ thiệt hại về ao cá, 8 đập nước bị hư hỏng, khoảng 1.500m đường bị sạt lở…

Nguyên nhân làm tăng hậu quả thiệt hại sau các trận mưa lớn ở một xã thuộc TP Hà Giang được xác định rất rõ: Xuất phát từ đập tràn. Tuy nhiên, khi chúng tôi nêu câu hỏi về danh tính đơn vị thiết kế, thi công đập tràn nói trên, cả Bí thư và Chủ tịch UBND xã Phương Thiện đều lắc đầu “không biết”!

Dương Thanh Tùng