Trên thực tế, BV tuyến trên luôn quá tải, trong khi BV tuyến dưới lại “ngủ quên”. Ở TP HCM, trong khi các BV chuyên khoa TP đều sử dụng giường bệnh mức 120 - 131% công suất, thì các BV quận, huyện lại có công suất đạt thấp, đặc biệt như quận 2 ở mức 38%, BV huyện Cần Giờ 24,4%, BV huyện Nhà Bè 30%. Đáng chú ý, 19/23 BV quận, huyện của TP HCM có công suất sử dụng giường bệnh dưới 100%.

Nhiều khu vực có tỷ lệ sử dụng giường bệnh thấp như Bắc Trung bộ 69,7%; miền núi phía Bắc 48,2%; Tây Bắc 11,8%...

Trước thực tiễn đó, Đề án giảm tải BV được xây dựng, dự kiến sẽ chia làm hai giai đoạn. Theo đó, từ năm 2013 - 2015 giải quyết tình trạng quá tải trầm trọng tại một số BV như: Bạch Mai, Chợ Rẫy, BV Đa khoa Trung ương (ĐK T.Ư) Huế, K, Phụ sản T.Ư, Nhi T. Ư, Việt Đức, Xanh Pôn, Nhi Đồng I, Nhi Đồng II và Chấn thương chỉnh hình TP HCM. Từ năm 2015 - 2020 và những năm tiếp theo, tiến tới cân bằng giữa khả năng đáp ứng của cơ sở khám chữa bệnh với nhu cầu khám chữa bệnh của nhân dân; nâng cao năng lực của hệ thống khám chữa bệnh không để tình trạng bệnh nhân phải nằm ghép; đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động của BV ở cả 3 tuyến: T.Ư, tỉnh, huyện và các loại hình BV trên cả nước.

Theo thống kê của Bộ Y tế, tình trạng quá tải năm 2011 xuất hiện ở cả 3 tuyến BV. Công suất sử dụng giường bệnh theo số giường bệnh năm 2009 là 116%; tăng lên 120% vào năm 2010 và 118% năm 2011. Các BV công suất sử dụng gần 200%, gồm: K, Nhi T.Ư, Chợ Rẫy, Nhiệt đới, Bạch Mai.

Theo Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế), nhóm giải pháp hiệu quả trước mắt là cần phải tăng cường đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng BV. Tăng tỷ lệ giường bệnh trên vạn dân đạt mức 25 - 27 giường BV công lập vào năm 2015. Ưu tiên đầu tư xây dựng mở rộng và bổ sung các cơ sở khám, chữa bệnh các chuyên khoa như: Ung bướu, nhi, tim mạch, chấn thương chỉnh hình và các BV đang quá tải trầm trọng như Bạch Mai, K, Nhi T.Ư, Phụ sản T.Ư, Chợ Rẫy, Ung Bướu TP HCM, Nhi Đồng I… BV K và chuyên khoa ung bướu sẽ hoàn thiện cơ sở 3 tại Tân Triều (Hà Nội); xây dựng trung tâm xạ trị T.Ư, trung tâm xạ trị tại một số BV thuộc bộ, tỉnh, TP; xây dựng 14 BV/trung tâm ung bướu trong các BV đa khoa tuyến T.Ư và vùng; 10 trung tâm/khoa ung bướu tại các tỉnh, TP Quảng Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh, Phú Thọ, Thái Bình, Thanh Hóa, Lâm Đồng, Cà Mau, Bắc Kạn; 15 khoa ung bướu tại 15 BV đa khoa tỉnh, TP.

Đối với TP HCM, sẽ phát triển cụm y tế ở 4 cửa ngõ TP. Cửa ngõ phía Đông gồm BV Đa khoa khu vực Thủ Đức, BV quận Thủ Đức, BV quận 9, các trung tâm chuyên khoa nhi, ung bướu, tim mạch… với quy mô 6.500 giường bệnh. Cửa ngõ phía Tây gồm BV Đa khoa Bình Chánh, BV quận Tân Bình, BV quận Tân Phú với quy mô 5.600 giường bệnh; cửa ngõ phía Nam gồm BV quận 7, BV huyện Nhà Bè, BV huyện Cần Giờ với quy mô 5.800 giường bệnh. Cửa ngõ phía Bắc gồm BV Đa khoa Củ Chi, BV huyện Củ Chi, BV Đa khoa khu vực Hóc Môn, BV quận 12 với quy mô 7.400 giường bệnh.

Theo ông Nguyễn Hoàng Long, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ Y tế, giải pháp tài chính là giải pháp quan trọng chống được quá tải. Nếu thực hiện phương thức thu viện phí theo dịch vụ như ở Việt Nam hiện nay, thì số ngày nằm viện trung bình là 6,6 ngày/bệnh nhân, nhưng nếu thực hiện thu viện phí theo trường hợp bệnh, số ngày nằm viện giảm chỉ còn trung bình 2,7 ngày.

Cũng theo ý kiến của một số bộ, ngành, hiện ách tắc chủ yếu ở khu khám và xét nghiệm. BV hầu hết không có hướng dẫn và bệnh nhân cũng chẳng biết làm gì đầu tiên, gây ra ách tắc. Cần chống quá tải bằng những phương án đơn giản nhất là hướng dẫn bệnh nhân mà biện pháp này chẳng tốn bao nhiêu tiền.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Xuyên cho rằng, Đề án đưa ra mục tiêu đến năm 2015 sẽ tăng tỷ lệ 25 - 27 giường bệnh/vạn dân thay vì 20 giường/vạn dân như hiện nay. Khi đó, số giường tăng thêm từ nay đến năm 2015 tương đương với khoảng 100 BV. Như vậy, Đề án phải tính toán chi tiết xem việc mở rộng số giường bệnh, khoa khám bệnh có đáp ứng được nhân lực, vật lực hay không? Nhiều BV tuyến trên đang thực hiện theo Nghị định 43 về tự chủ tài chính nên cần nguồn thu để duy trì và phát triển BV. Vì thế, BV tăng nguồn thu bằng cách mở rộng và tăng công suất giường bệnh.

Thực tế là ở tuyến T.Ư hiện nay điều trị cả những bệnh nhẹ mà tuyến dưới có thể xử lý được. Điều này làm tăng tình trạng quá tải ở những BV lớn.

Thanh Phương