Một lớp học vùng cao

Hy vọng…

Một trong những điểm khó khăn nhất ở xã biên giới Thượng Hà, huyện Bảo Lạc, Cao Bằng là điểm Trường Tiểu học Lũng Nà ở độ cao hơn 1.000m, quanh năm mây mù. Phòng học tạm, chơ vơ, không điện, không nước. Hàng ngày, các thầy cô phải vượt hàng chục con dốc đứng đi về trong mưa nắng.

Thầy Tô Ngọc Khang, dân tộc Tày, tốt nghiệp Trung cấp Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên năm 2010 với tấm bằng loại trung bình tâm sự: “Em phải đi từ 5 giờ 30 sáng, gần hai tiếng đồng hồ mới đến được điểm trường, nháo nhào ăn tạm gói mì rồi tranh thủ đón học sinh. Phải yêu nghề lắm em mới bám trụ như thế này để chờ cơ hội”.

Đi về như thế, mỗi tháng tiền xăng hết 700.000 đồng,  góp tiền ăn trưa tại trường hết 200.000 đồng, thêm tiền điện thoại, sửa xe và tiêu vặt vãnh nữa là vừa hết khoản lương 1,2 triệu đồng. Do bố mẹ không còn nên thầy chỉ biết dựa vào người chị gái là giáo viên “xịn”. Mỗi tháng chị gái cho thầy Khang thêm một triệu đồng để sống, để khỏi phí công đèn sách và tiếp tục nuôi hy vọng vào một ngày tỉnh thay đổi cơ chế để được thành giáo viên “xịn”.

Cô Nông Thị Hồng, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Thượng Hà cho biết: “Thầy Khang rất hiền, chăm, năng lực cũng khá, hoàn cảnh khổ, ai cũng thương, quý nhưng… chịu”. Mỗi năm, Phòng giáo dục tuyển người theo chỉ tiêu, căn cứ vào điểm tốt nghiệp, bất phân có cống hiến hay chưa nên diện như thầy Khang có cố mấy cũng đành chịu.

Ngoài Thầy Khang, Trường Tiểu học Thượng Hà còn 3 giáo viên “trắng” nữa, mà cô Hồng gọi họ là giáo viên 4 không: Không công đoàn, không bảo hiểm, không xét thi đua và không phải đóng góp gì mỗi khi có công việc.
Cô Tô Thị Cúc, dân tộc Tày, giáo viên mầm non ở điểm trường Cốc Thốc, xã Thượng Hà cùng cảnh như thầy Khang, cũng là giáo viên hợp đồng “trắng”. Cô Cúc tốt nghiệp loại khá, nhưng trường cô có đến 40% tốt nghiệp loại giỏi nên cô cũng đành… ngậm ngùi thua.  Tiền vay ngân hàng để đi học đến giờ vẫn còn nợ 5 triệu đồng chưa trả được. Ngày nghỉ, cô về thị trấn phụ bác bán rau, cũng là cách đỡ tiền ăn hai ngày một tuần. Qua tìm hiểu, hầu hết giáo viên của Trường Mầm non Thượng Hà đều đánh giá: Tuy mới ra trường, đi bản xa, cô đã giữ được lớp, được các trò yêu mến.

Được nhắc đến nhiều trong 93 giáo viên hợp đồng “trắng” toàn huyện là cô Bế Ích Hồng, dân tộc Nùng, giáo viên mầm non ở Trường Mầm non xã Bảo Toàn. Cô Hồng thuộc loại “làm gì cũng giỏi”, như lời Hiệu trưởng Hà Thị Tuyết Mai đánh giá.

Cô Hồng tốt nghiệp cũng loại khá, qua hai năm hợp đồng “trắng”, đợt thi giáo viên giỏi cấp trường vừa qua cô xếp thứ 2/8 giáo viên giỏi. Cảnh sống của cô Hồng, giống cô Cúc, cũng luôn ở cái mức cố để không rơi vào chữ… hà tiện. Từ nơi ở đến điểm trường ở bản Khuổi Pết, cô Hồng phải qua 11km đường dốc. Chị em trong trường nhiều khi thấy xe máy cô gần hết xăng lại “mượn” rồi trả xe cho cô với bình xăng đầy, giúp nhau cũng phải lặng lẽ thế.

Hai năm là giáo viên dạy hợp đồng “trắng”, được bố mẹ hỗ trợ thêm hơn 20 triệu đồng, năm nay liệu đơn của Hồng có đến lượt? Mỗi năm một khó, lớp sau rút kinh nghiệm của các anh, chị mà cố lo cho “đẹp” cái bằng. Hỏi cô Hồng mơ ước gì, cô bật khóc: “Ước mơ, chúng em không dám, chỉ mong có kỳ thi tuyển để cạnh tranh lành mạnh, dẫu có trượt cũng cam lòng”.
 
… Giã từ bụi phấn

Giữ kỷ lục bám nghề lâu nhất ở hạng mục hợp đồng “trắng” là thầy Lương Văn Thiên. Thầy Thiên có bố cũng là giáo viên. Ông làm giáo viên ở Bảo Lạc từ những năm 80 thế kỷ trước. Năm 2004, thầy Thiên tốt nghiệp trường sư phạm, được nhận vào làm (dù chỉ là hợp đồng) cũng khiến cả nhà mừng vì đã có người nối nghiệp cha.

Ngày đi nhận lớp ở bản Cốc Thốc, đến nay thầy Thiên vẫn nhớ như in: Ngày 27/9/2004. Điểm trường chỉ có 2 giáo viên, lớp học, phòng ở đều chỉ bằng vách nứa che tạm. Làm giáo viên cắm bản, cuối tuần lại đi bộ về nhà xin gạo ăn.

Chặng đường làm giáo viên 8 năm, thầy Thiên qua 7 điểm trường ở 5 xã, đều là những điểm khó khăn, đường phần lớn là đi bộ. Vậy mà năm nào thầy cũng cố chờ, cố hy vọng. Năm 2009, bố thầy Thiên ốm nặng, kinh tế gia đình ngày một kiệt quệ, còn thầy thấm thoắt cũng đã “tam thập”. Giữa năm 2011, thầy Thiên quyết định nghỉ dạy để làm kinh tế giúp gia đình.

Tương tự như thầy Thiên, Phùng Văn Khình, sinh năm  1985 là con út của gia đình người Nùng có 5 người con ở bản Cốc Thốc, xã Thượng Hà, huyện Bảo Lạc. Do hoàn cảnh gia đình khó khăn nên anh chị của Khình không được đi học.

Khình là người đầu tiên của bản học hết lớp 12, được tuyển đi học sư phạm, nhận giấy báo nhập học của con, không đọc được mà ông bố cứ cầm giơ lên xem mãi. Rồi ông mổ lợn liên hoan, cả xóm vui, Cốc Thốc đã có người được làm thầy giáo.

Tốt nghiệp sư phạm, thầy giáo trẻ Phùng Văn Khình đã thực hiện được ước mơ từ tấm bé. Nhưng như biết bao giáo viên khác, Tấm bằng loại khá của thầy Khình không thể giúp thầy được tuyển dụng vào biên chế, đành chấp nhận với phận giáo viên “4 trắng”. Trường tận xã Khánh Xuân, cách nhà 60km đường núi. Mỗi tuần về nhà, thầy vẫn phải xin bố mẹ thêm 200-300 nghìn đồng để nuôi cái nghề làm thầy.

Rồi một ngày bố Khình ngã bệnh và mất, mẹ yếu. Mất  mấy đêm thức trắng, cuối cùng người thầy đầu tiên của bản Cốc Thốc quyết định chia tay với nghề để về làm ruộng, thực hiện đạo hiếu với mẹ già.

Giờ chúng tôi gặp thầy Khình ở Cốc Thốc với cương vị mới là Bí thư chi bộ thôn. Hỏi anh có bao giờ nghĩ đến việc quay lại làm nghề, mắt anh nhìn lên trần nhà, đỏ hoe: “Muốn cũng đâu có được, khó như bắc thang lên trời”.

Đem những tâm tư, nguyện vọng của các giáo viên “4 trắng” đến gặp bà Nông Thị Loan, Trưởng phòng Giáo dục huyện Bảo Lạc: “Rất nhiều người trong số giáo viên “trắng” này có trình độ chuyên môn rất tốt, thậm chí tốt hơn cả một số giáo viên mới được tuyển vào biên chế… Nhưng do cơ chế tuyển dụng của tỉnh là chỉ xét tuyển qua điểm tại hồ sơ, nên họ khó có cơ hội trúng tuyển. Theo tôi, tỉnh nên chuyển sang cơ chế thi tuyển thì tốt hơn.

Chỉ riêng huyện Bảo Lạc mà đã có tới 93 giáo viên hợp đồng “trắng”, nếu tính cả tỉnh Cao Bằng con số này phải có đến mấy trăm. Và giấc mơ được đứng trong đội ngũ giáo viên chính không biết bao giờ mới thành hiện thực. Điều này phụ thuộc rất nhiều vào việc thay đổi cơ chế tuyển chọn…

    Hà Xuân