Một góc Vườn Quốc gia Cát Tiên nhìn từ trên cao. Nguồn: TNO

Xét đề nghị của Bộ Tài nguyên và Môi trường mới đây, Văn phòng Chính phủ có văn bản truyền đạt ý kiến của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, giao Bộ Công thương xem xét đưa hai Dự án Thủy điện Đồng Nai 6 và Đồng Nai 6A ra khỏi quy hoạch đã được phê duyệt, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Ths. Nguyễn Huỳnh Thuật, Vườn Quốc gia Cát Tiên, người từng viết tâm thư gửi Chủ tịch nước kiến nghị bảo vệ Vườn Quốc gia Cát Tiên khỏi các dự án thủy điện nghẹn ngào: Vậy là Vườn Quốc gia Cát Tiên được cứu thật rồi! Ths. Thuật cho rằng, Chính phủ, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải thực sự đã lắng nghe tâm nguyện của các nhà khoa học, cộng đồng và đưa ra quyết định sáng suốt trong thời điểm này đối với 2 Dự án…

Là thành viên Hội đồng khoa học thẩm định Báo cáo đánh giá tác động môi trường của 2 dự án này, GS. Nguyễn Ngọc Lung, Viện trưởng Viện Quản lý rừng bền vững và chứng chỉ, chia sẻ: Quyết định của Phó Thủ tướng phù hợp với quan điểm của nhiều thành viên trong Hội đồng.

TS. Vũ Ngọc Long, Viện trưởng Viện Sinh thái học miền Nam, người đã có hơn 20 năm nghiên cứu và triển khai nhiều dự án ở rừng Cát Lộc thuộc vùng lõi Vườn Quốc gia Cát Tiên cho biết, ông cũng rất hạnh phúc. Từ năm 2009, TS. Long là một trong những người đầu tiên và kiên trì lên tiếng phản đối việc xây dựng hai dự án thủy điện này. Gần bảy năm về trước, nếu những nhà khoa học và báo chí không lên tiếng thì có lẽ họ đã “làm thịt” xong hơn 300 ha rừng nguyên sinh của Cát Tiên và sông Đồng Nai rồi. 

TS. Vũ Ngọc Long cũng lưu ý rằng, cuộc đấu tranh này cũng có cả “cuộc chiến” giữa chính các nhà khoa học. Sau khi ông đứng ra tổ chức hội thảo đầu tiên vào tháng 7/2011 tại Vườn Quốc gia Cát Tiên, công bố những tác động nặng nề về môi trường tự nhiên và xã hội của hai Dự án, vài tháng sau, chủ đầu tư đã liên hệ với một Hội bảo vệ môi trường tổ chức hội thảo tại Hà Nội. Và không loại trừ từ sự “chi phối” của chủ đầu tư, trong hội thảo, một số “cây đa cây đề” trong giới khoa học Việt Nam đã lên tiếng ủng hộ hai dự án. Nhưng rất may, cuối cùng giá trị khoa học chân chính và chân lý đã được công nhận…

Và không chỉ Đồng Nai 6 và 6A, theo Thứ trưởng Bộ Công thương Lê Dương Quang, tới đây các dự án thủy điện không hội đủ 5 tiêu chí: An toàn hồ đập, chiếm diện tích rừng thấp nhất, hạn chế tối đa di dân, bảo đảm môi trường và có hiệu quả kinh tế, đều sẽ bị đưa ra khỏi quy hoạch và sẽ không được đầu tư xây dựng. Đây cũng là 5 tiêu chí để căn cứ rà soát, tiếp tục loại bỏ các dự án thủy điện.

Theo thống kê của Bộ Công thương, cả nước có 1.239 dự án thủy điện trong quy hoạch đã được Thủ tướng, Bộ Công thương và UBND các tỉnh phê duyệt. 

Năm 2012, Bộ Công thương đánh giá sự phù hợp về quy hoạch các dự án thủy điện. Trên cơ sở đó, tháng 1/2013, Thủ tướng đồng ý loại khỏi quy hoạch được duyệt 117 dự án, không xem xét bổ sung quy hoạch 156 vị trí tiềm năng xây dựng thủy điện. Tháng 5/2013, Thủ tướng đồng ý loại khỏi quy hoạch 288 dự án, không xem xét bổ sung 16 vị trí tiềm năng. Như vậy, tính đến nay, có tất cả 405 dự án thủy điện bị loại khỏi quy hoạch và không xem xét đưa vào quy hoạch 172 vị trí tiềm năng xây dựng thủy điện. 

Việc khai thác thủy điện để có nguồn năng lượng là tốt vì đây là nguồn năng lượng tái sinh, tuy nhiên, sự dễ dãi trong quy hoạch, quản lý, giám sát các dự án thủy điện đã bắt môi trường tự nhiên và người dân phải hứng chịu mọi hậu quả.

Ngoài nguyên nhân do lâm tặc hoành hành, sự tiếp tay của những phần tử thoái hóa trong chính quyền thì việc phát triển thủy điện tràn lan, tàn phá rừng đầu nguồn, kể cả vườn quốc gia, chính là tác nhân gây nên các hiện tượng lũ quét, lũ ống, sạt lở núi đồi…, phá hủy các cơ sở hạ tầng, làm nhiều người bị rơi vào cảnh màn trời chiếu đất, đặc biệt là cướp đi biết bao sinh mạng của người dân vô tội. 

Có một “Lời nguyền” vẫn được dân gian truyền miệng là “ăn của rừng rưng rưng nước mắt”, ngẫm ra thật đúng vì đó là cái giá phải trả do đối xử tệ hại với môi trường sinh thái tự nhiên.

Bút Chì