Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Thị Thuỷ chỉ ra tình trạng "bắt tay" trong đấu giá đất ngầm "rút ruột" Nhà nước. Ảnh: Đ.X

Ngày 1/6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách Nhà nước; tổng kết thực hiện Nghị quyết 42 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng và việc kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ Nghị quyết 42.

Những góc khuất, thủ đoạn trong đấu giá đất

Từ nghị trường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Thị Thuỷ (đại biểu đoàn Bắc Kạn) nêu bất cập, góc khuất trong đấu giá quyền sử dụng đất.

Đầu tiên là tình trạng thắng thầu bỏ cọc, “thổi giá” đất lên cao. Theo bà, thắng thầu bỏ cọc không còn là chuyện hiếm trong xã hội, nhưng để lại nhiều hệ luỵ.

“Không ít nhà đầu tư lợi dụng chiêu trò này để kích giá đất, thổi giá đất nhằm thao túng thị trường, làm lợi cho một nhóm thiểu số”, nữ đại biểu nói.

Bà Thủy đơn cử vụ Thủ Thiêm, ngay sau đấu giá đất nhiều nhà đầu tư đã lợi dụng giá trúng thầu, thực chất là “giá ảo để té nước theo mưa” đẩy giá đất, giá nhà tại TP HCM lên cao để “đẩy một lượng hàng lớn bất động sản, nhà, đất mà họ đã mua gom trước đó”.

Có nhà đầu tư thì lợi dụng để tăng giá trị cổ phiếu, trái phiếu; nguy hiểm hơn họ còn “đánh võng” giá trị tài sản bảo đảm cho các khoản vay tại ngân hàng, mà nếu trót lọt là có thể rút ruột các ngân hàng.

“Giá đất đẩy lên quá cao do giá ảo sẽ khiến giấc mơ an cư của những người thu nhập thấp ngày càng xa vời”, bà Thủy nhận định.

Thứ hai, là tình trạng “bắt tay” trong các phiêu đấu giá đất để “dìm giá”, thậm chí, việc “dìm giá” đất còn có sự tham gia của xã hội đen, đe dọa những người tham gia đấu giá.

Theo bà Thủy, khi đó cuộc đấu giá chỉ “còn một người tham gia, một mình một chợ”, còn những người khác chỉ là “quân xanh, quân đỏ”. Từ đó, dẫn đến giá các lô đất này thấp hơn nhiều giá thị trường, cao hơn không đáng kể giá khởi điểm.

“Những thủ đoạn này đã gây ra những thiệt hại rất lớn cho tài sản của nhà nước chứ không chỉ đơn thuần là những vi phạm về quy định đấu giá, đấu thầu”, bà Thủy nêu.

Thứ ba là tình trạng “bắt tay” ngầm "rút ruột" của Nhà nước.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho hay, theo phản ánh của giới kinh doanh bất động sản, sẽ không thể tác động vào cuộc đấu giá nếu không có “tay trong”.

Vi phạm đơn giản là có “tay trong” cung cấp thông tin, tiết lộ thông tin để quây thầu, vây thầu để trúng với giá rẻ. Vi phạm nghiêm trọng hơn là sự cấu kết của những người có thẩm quyền để tạo thành “nhóm lợi ích”, rút ruột của Nhà nước tại các phiên đấu giá.

Bà Thủy ví dụ vụ án ở Hà Nội, các đối tượng đã bắt tay với những người có trách nhiệm để điều chỉnh giá đất rẻ hơn gần một nửa so với giá ban đầu, từ 500 tỷ đồng xuống còn 300 tỷ đồng. Nếu phi vụ này trót lọt thì Nhà nước sẽ mất gần một nửa tiền. Đến nay, vụ án này đã có 8 bị can bị khởi tố, trong đó có 2 bị can là cán bộ ban quản lý dự án.

Tuy nhiên, theo bà Thủy, “dư luận băn khoăn liệu có nhiều phi vụ tương tự như vậy chưa được phát hiện hay không”

Thứ tư là tình trạng “móc ngoặc” trong thẩm định giá - khâu vô cùng quan trọng trong đấu giá đất, tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng pháp luật đã trao cho tổ chức này chức năng quá lớn trong khi cơ chế kiểm soát lại hết sức lỏng lẻo.

Theo đại biểu, đây chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến nhiều sai phạm trong thẩm định giá nói chung và thẩm định giá đất nói riêng thời gian qua.

“Những chiêu trò “quân xanh, quân đỏ”, thông đồng dìm giá, thắng thầu bỏ cọc, đánh võng giá đất, thổi giá đất gây ra hệ lụy lớn cho kinh tế xã hội nên cần mạnh tay xử lý”, bà Thủy nhấn mạnh.

Từ đó, bà kiến nghị Chính phủ có giải pháp chỉ đạo mạnh mẽ hơn nữa, tăng cường kiểm soát chặt chẽ, thanh tra, kiểm tra thường xuyên hơn. Bộ Công an chọn một số phiên đấu giá đất mà dư luận quan tâm vừa qua để xác minh, điều tra làm rõ nhằm tăng cường tính răn đe, phòng ngừa vi phạm, tội phạm trong hoạt động này.

Chỉ đạo siết bán nhà “2 giá” chung chung gây nhũng nhiễu

Trong khi đó, đại biểu Phan Thái Bình (đoàn Quảng Nam) đề cập đến tình trạng “hai giá”, giá giao dịch bất động sản thực tế cao hơn nhiều giá kê khai trong hợp đồng trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản còn xảy ra phổ biến làm thất thu ngân sách Nhà nước.

Để khắc phục tình trạng này, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo cơ quan thuế các cấp và các cơ quan liên quan, các tổ chức hành nghề công chứng thực hiện các biện pháp để chống thất thu thuế trong lĩnh vực này.

Theo đó, việc hướng dẫn người dân, doanh nghiệp kê khai đúng giá chuyển nhượng bất động sản bước đầu đã nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, ông Bình cho rằng các chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế thời gian qua còn “rất chung chung”, chưa giải quyết triệt để tận gốc vấn đề, thậm chí còn phát sinh một số hệ lụy, bất cập trong quá trình thực hiện.

Theo quy định của pháp luật, việc kê khai tính thuế là giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo giá hợp đồng thực tế, trường hợp hợp đồng không ghi giá hoặc giá trên hợp đồng chuyển nhượng thấp hơn giá đất Nhà nước quy định thì giá tính thuế theo khung giá giá đất.

Ông Bình phân tích về bản chất, đây là giao dịch dân sự có sự thoả thuận của hai bên mua và bán, như vậy nguồn gốc của thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh chuyển nhượng bất động sản chính là sự kê khai không trung thực của một bộ phận người dân tham gia giao dịch bất động sản và bảng giá đất của các địa phương hiện nay chưa sát với giá thị trường, còn thấp hơn nhiều so với giá thực tế.

Đặt ra việc chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản còn phải gắn với quyền lợi của người sử dụng đất khi thực hiện bồi thường, hỗ trợ cho người dân bị thu hồi đất.

“Khi kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản, người dân chịu mức thuế cao hơn, theo giá thị trường nhưng khi bị thu hồi đất, đền bù thì áp theo giá nhà nước dẫn đến những bình đẳng trong mối quan hệ này”, ông Bình nói.

Ông Bình còn chỉ ra, hiện không có cơ sở pháp lý rõ ràng để công nhận hoặc không công nhận mức giá kê khai trong hợp đồng công chứng là giá giao dịch thực tế. Vì vậy, áp dụng các biện pháp để chống thất thu thuế trong kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản ở các địa phương là “không thống nhất, mỗi nơi, mỗi người áp dụng một kiểu”.

Từ phản ánh của cử tri, theo ông Bình, có tình trạng cơ quan thuế “ngâm hồ sơ”, ảnh hưởng sản xuất kinh doanh, quyền lợi người dân.

“Một số cán bộ thuế có biểu hiện lạm quyền, gây khó khăn, nhũng nhiễu người dân trong quá trình giải quyết hồ sơ. Một số người dân buộc phải chấp nhận tiêu cực để giải quyết hồ sơ thuận lợi”, ông Bình chỉ ra.

Đại biểu đoàn Quảng Nam đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm hoàn thiện hành lang pháp lý về đất đai, thuế, trong đó quy định rõ nguyên tắc xác định giá đất sát với giá thị trường đất đai.

UBND cấp tỉnh, TP cập nhật đúng, đủ, đảm bảo sát giá thị trường áp dụng cho hoạt động kinh doanh bất động sản, tính chi phí bồi thường cho người dân, đảm bảo công bằng, bình đẳng.

Đại biểu cũng đề nghị Bộ Tài chính, cơ quan thuế quy định các biện pháp chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh chuyển nhượng bất động sản theo đúng quy định của pháp luật, đảm bảo thống nhất, công khai, minh bạch tránh tình trạng lạm quyền, nhũng nhiễu.