Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa. Ảnh: Waldo Swiegers / Bloomberg

Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa đã tiến hành xem xét và điều chỉnh lại toàn bộ cấu trúc chống tham nhũng của đất nước, cấm các bộ trưởng tham gia hợp đồng mua sắm tại các công ty nhà nước, ban hành luật mới quy định việc đưa ra các hợp đồng của Chính phủ và đảm bảo những người tố cáo được bảo vệ tốt hơn.

“Người dân Nam Phi mệt mỏi với tham nhũng và muốn chấm dứt vấn nạn này”, ông Ramaphosa nói trong một bài phát biểu trên kênh truyền hình quốc gia hôm 23/10, một ngày sau khi báo cáo dài 76 trang được đệ trình lên Quốc hội nêu chi tiết phản ứng của Tổng thống đối với những phát hiện của cuộc điều tra do Chánh án Raymond Zondo đứng đầu.

Chính phủ cam kết chống tham nhũng “dưới mọi hình thức, trong mọi bộ phận của Chính phủ và trong mọi lĩnh vực của nhà nước”, ông nói.

Ủy ban Tư pháp (còn được gọi là Ủy ban Zondo) được thành lập vào tháng 1/2018 bởi cựu Tổng thống Jacob Zuma để điều tra các cáo buộc về chiếm đoạt nhà nước, tham nhũng và gian lận trong khu vực công ở Nam Phi.

Ủy ban Zondo đã dành 4 năm để điều tra tham nhũng, với hơn 300 nhân chứng đã mô tả cách các cơ quan Chính phủ và công ty bị các đồng minh của cựu Tổng thống Zuma xà xẻo hàng tỷ rand.

Tổng thống Ramaphosa trước đó nói rằng, ít nhất 500 tỷ rand (28 tỷ USD) đã bị thất thoát khỏi quỹ nhà nước trong nhiệm kỳ của người tiền nhiệm.

Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính quốc tế (FATF) - cơ quan về chống rửa tiền, tham nhũng và tài trợ khủng bố, đã yêu cầu Chính phủ Nam Phi giải quyết những thiếu sót trong các biện pháp kiểm soát tài chính bất hợp pháp trước tháng 10.

Nam Phi đứng trước nguy cơ bị đưa vào danh sách các quốc gia phải tăng cường giám sát nếu Chính phủ không thực hiện những biện pháp đó.

Phần lớn các khuyến nghị của Ủy ban Zondo đều hướng đến các cơ quan thực thi pháp luật. Các cơ quan này đã được thúc giục điều tra 202 quan chức Chính phủ, doanh nhân và tổ chức.

Cho đến nay, Cơ quan Công tố Quốc gia đã nộp hồ sơ 26 vụ việc liên quan và mở 89 cuộc điều tra, 165 người bị liên đới đã ra hầu tòa, theo ông Ramaphosa.

Các nhà chức trách cũng đã thu hồi 2,9 tỷ rand và phong tỏa hoặc xin lệnh bảo quản đối với số tài sản trị giá 12,9 tỷ rand khác.

Ủy ban Zondo phát hiện ra rằng, một số quan chức hàng đầu, bao gồm Bộ trưởng Tài nguyên Khoáng sản và Năng lượng Gwede Mantashe, Thứ trưởng Bộ An ninh Nhà nước Zizi Kodwa, đã nhận các khoản thanh toán từ những công ty đang tìm kiếm hợp đồng nhà nước và khuyến nghị các công tố viên xem xét buộc tội họ.

Trong báo cáo trước Quốc hội, ông Ramaphosa cho biết, sẽ xem xét các phát hiện chống lại những thành viên trong Chính phủ của mình và nghĩa vụ của ông là sẽ tuân thủ nguyên tắc pháp luật, hành động theo lý trí.

Ông Ramaphosa dự kiến sẽ tái tranh cử với tư cách là người đứng đầu Đảng Đại hội dân tộc Phi (ANC) vào tháng 12 này. Gwede Mantashe và Zizi Kodwa, những người có quan hệ đồng minh chặt chẽ với Tổng thống, đều phủ nhận hành vi sai trái và cho biết sẽ yêu cầu tòa án xem xét lại phát hiện của Ủy ban Zondo.

Đối với khuyến nghị của Ủy ban Zondo về việc thành lập một ủy ban chống tham nhũng thường trực và một cơ quan chống tham nhũng trong mua sắm công độc lập, Tổng thống Ramaphosa cho biết, những đề xuất đó cần được xem xét thêm trên cơ sở các cải cách đang được tiến hành.

Ủy ban Zondo cũng đã chỉ trích ông Ramaphosa vì đã không lên tiếng về những phi vụ cướp bóc công quỹ trong suốt 5 năm ông làm Phó Tổng thống và Phó Chủ tịch Đảng ANC dưới quyền ông của Zuma. Tổng thống đã không trực tiếp trả lời những cáo buộc đó.

Hiện, ông Ramaphosa vẫn là người dẫn đầu trong cuộc đua giành quyền lãnh đạo đảng. Tuy nhiên, hình ảnh của ông đã bị ảnh hưởng bởi bê bối liên quan đến vụ trộm ở một bất động sản của ông vào năm 2020.

Đầu tháng 6 vừa qua, đơn khiếu nại của cựu Giám đốc Tình báo Nam Phi Arthur Fraser cho biết, các tay trộm đã tìm thấy tới 4 triệu USD giấu trong các đồ nội thất. Ông Ramaphosa bị cáo buộc là đã trả tiền để mua sự im lặng của những tên trộm và che giấu vụ trộm trước cảnh sát và cơ quan thuế.