(Thanh tra) - Trong tuần làm việc cuối cùng của tháng 7 và tuần đầu tháng 8/2025, Trụ sở Tiếp công dân Trung ương tại Hà Nội tiếp tục tiếp nhận hàng trăm lượt công dân đến từ nhiều tỉnh, thành phố. Theo thống kê, có khoảng hơn 60% vụ việc vẫn tập trung vào lĩnh vực đất đai, trong đó chủ yếu là khiếu nại về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và tranh chấp ranh giới, nguồn gốc sử dụng.
Điều đáng lưu ý là nhiều vụ việc đã được các cấp chính quyền địa phương giải quyết, có quyết định cuối cùng hoặc bản án có hiệu lực pháp luật, nhưng công dân vẫn tiếp tục gửi đơn khiếu kiện kéo dài nhiều năm, thậm chí qua nhiều nhiệm kỳ. Vậy nguyên nhân nào khiến tình trạng này chưa được chấm dứt? Và cần những điều kiện gì để xử lý dứt điểm?
Ghi nhận tại Trụ sở Tiếp công dân Trung ương trong tháng 7 và những ngày đầu tháng 8, các đoàn đông người đến từ Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Long An... chủ yếu khiếu kiện liên quan đến đất nông nghiệp bị thu hồi để thực hiện dự án nhưng chưa được đền bù thỏa đáng, đất sử dụng ổn định nhưng chưa được cấp giấy chứng nhận hoặc đất chuyển đổi từ nông, lâm trường chưa được làm rõ ranh giới.
Phần lớn những vụ việc này đã được chính quyền địa phương tổ chức tiếp dân, đối thoại nhiều lần, có quyết định giải quyết, thậm chí kết luận thanh tra. Tuy nhiên, công dân vẫn gửi đơn vượt cấp với hy vọng “Trung ương sẽ can thiệp”.
Theo đại diện Ban Tiếp công dân Trung ương, nguyên nhân chủ yếu là do người dân chưa đồng thuận với kết quả đã có. Một số trường hợp không có tình tiết mới, hết nội dung, hết thẩm quyền, đã được "rà đi, rà lại" nhiều dân nhưng công dân vẫn tiếp khiếu.
Luật Khiếu nại 2011 và Luật Tố cáo 2018 và các văn bản hướng dẫn thi hành quy định rõ trình tự, thời hạn và quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thực tế cho thấy, khi vụ việc đã được giải quyết đúng quy trình nhưng công dân chưa đồng thuận thì rất khó để “khép lại” một cách dứt điểm. Nhiều vụ việc không có nội dung mới để giải quyết, nhưng nếu không đối thoại, giải thích kỹ lưỡng, công dân có thể tập trung đông người gây áp lực tại Trụ sở Tiếp công dân nói riêng và cơ quan Nhà nước nói chung.
Một khó khăn nữa là cơ chế xử lý đơn “đã giải quyết đúng nhưng công dân không đồng ý” hiện còn khoảng trống pháp lý. Nghị định 124/2020/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn chỉ cho phép từ chối tiếp nhận đơn không đủ điều kiện, nhưng chưa có quy định cụ thể về xử lý đơn “không có tình tiết mới”.
Do đó, trong thực tế, cán bộ tiếp dân buộc phải tiếp, xử lý đơn và giải thích lại nhiều lần cho cùng một trường hợp, với cùng một nội dung, dù vụ việc đã khép lại về mặt pháp lý.
Thứ nhất, vụ việc phải được giải quyết đúng pháp luật, có căn cứ rõ ràng. Nếu kết luận của địa phương không thuyết phục và thiếu đối thoại minh bạch thì dù có quyết định, người dân cũng khó yên tâm. Những vụ việc được xử lý thành công thường là khi chính quyền tổ chức tiếp dân nhiều lần, công khai kết quả và trả lời rõ từng vấn đề công dân quan tâm.
Thứ hai, cần có sự tham gia của lực lượng trung gian có uy tín và tính thuyết phục cao như luật sư, luật gia, đại diện MTTQ, Đoàn đại biểu Quốc hội. Họ giúp truyền đạt thông tin một cách dễ hiểu, giúp công dân thấy rõ bản chất vụ việc mà không cảm thấy bị áp đặt.
Thứ ba, cần xây dựng cơ chế “xác nhận chấm dứt khiếu nại” sau khi vụ việc được giải quyết đúng pháp luật và công dân đã được giải thích đầy đủ, thuyết phục. Nhiều ý kiến đề xuất bổ sung vào Luật Khiếu nại quy định công dân phải ký cam kết không khiếu nại lại nếu đã được giải thích thỏa đáng, hoặc có danh sách vụ việc “không có tình tiết mới” để tránh tiếp nhận, xử lý đơn, lặp lại gây quá tải, cần thiết phải có Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiếp công dân, xử lý đơn, giải quyết khiếu nại, tố cáo vận hành liên thông.
Ban Tiếp công dân Trung ương và các cơ quan phối hợp tiếp công dân tại Trụ sở Tiếp công dân Trung ương cùng các lực lượng phối hợp như Công an, Hội Luật gia, Liên đoàn Luật sư… đã và đang thực hiện tốt vai trò tiếp dân, điều tiết, phân luồng và kiểm soát an ninh, đặc biệt trong những "đợt" cao điểm có nhiều vụ việc đông người. Tuy nhiên, nếu không giải quyết tận gốc từ địa phương, từ nơi phát sinh vụ việc thì vẫn đang là giải quyết phần ngọn, chưa đi vào gốc rễ, bản chất, căn cơ của vấn đề.
Việc tiếp công dân tại Trụ sở Tiếp công dân Trung ương sẽ khó giảm bớt áp lực nếu việc xử lý ở địa phương còn gặp khó khăn hoặc chưa chú trọng đối thoại. Để chấm dứt tình trạng khiếu kiện kéo dài, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai, cần sự quyết liệt, phối hợp chặt chẽ từ toàn bộ hệ thống chính trị.
Tiếp công dân không chỉ đơn thuần là tiếp, ghi nhận nội dung và hướng dẫn mà cần cung cấp thông tin, kết quả giải quyết, tăng cường minh bạch và củng cố niềm tin của người dân.
