(Thanh tra) - Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo đang được Quốc hội xem xét, trong đó có nhiều quy định được bổ sung như: hình thức tiếp công dân trực tuyến, chuẩn hóa định danh điện tử và tổ chức lại mô hình tiếp công dân phù hợp chính quyền 2 cấp được kỳ vọng tạo chuyển biến mới cho công tác tiếp công dân.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội Lò Việt Phương cho rằng, đây là bước chuyển mang tính thể chế, từ cơ chế tiếp nhận sang cơ chế phục vụ, nơi Nhà nước không chỉ lắng nghe mà còn phản hồi công dân bằng trách nhiệm và pháp quyền.
+Thưa ông, Quốc hội đang xem xét dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo. Xin ông cho biết những điểm điều chỉnh nổi bật trong Luật Tiếp công dân lần này?
-Ông Lò Việt Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội:
Lần sửa đổi này có thể nói là bước điều chỉnh từ quá trình thực tiễn và đáp ứng yêu cầu đổi mới của hệ thống pháp luật trong giai đoạn hiện nay. Sau hơn 10 năm thi hành, Luật Tiếp công dân năm 2013 đã góp phần quan trọng trong việc bảo đảm quyền dân chủ của Nhân dân, xây dựng nền nếp tiếp công dân định kỳ và nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu. Tuy nhiên, bối cảnh đã thay đổi sâu sắc: chúng ta đã có mô hình chính quyền 2 cấp, đang đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia, và Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội cũng đã được kiện toàn về chức năng, nhiệm vụ theo Nghị quyết số 71/2025/UBTVQH15 ngày 18/2/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Trên nền đó, dự thảo Luật Tiếp công dân lần này tập trung vào ba hướng: Bổ sung hình thức tiếp công dân trực tuyến, chuẩn hóa việc định danh công dân khi tiếp công dân, và điều chỉnh mô hình tổ chức phù hợp với hệ thống chính quyền 2 cấp. Đây là những điểm mới có tính nền tảng, nhằm tạo hành lang pháp lý cho công tác tiếp công dân trong điều kiện mới – nơi Nhà nước không chỉ lắng nghe mà còn phục vụ Nhân dân bằng dữ liệu và trách nhiệm.
+Trong đó, hình thức tiếp công dân trực tuyến được coi là đột phá lớn nhất. Ông đánh giá như thế nào về ý nghĩa của nội dung này?
-Ông Lò Việt Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội:
Đây là một trong những bước tiến có tính thể chế hóa cao nhất. Dự thảo đã bổ sung Điều 3a – Hình thức tiếp công dân, quy định rõ hai phương thức: Tiếp công dân trực tiếp và tiếp công dân trực tuyến, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết việc tổ chức thực hiện.
Về cơ sở chính trị – pháp lý, quy định này nhằm cụ thể hóa Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá trong khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia. Trong thực tế, rất nhiều người dân ở vùng sâu, vùng xa, người cao tuổi hay người yếu thế gặp khó khăn trong việc đi lại. Khi hình thức tiếp công dân trực tuyến được luật hóa, họ có thể trình bày khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh với cơ quan có thẩm quyền ở bất kỳ đâu, với giá trị pháp lý tương đương như hình thức trực tiếp.
Điểm đáng chú ý là dự thảo coi hình thức trực tuyến không chỉ là tiện ích kỹ thuật, mà là một phương thức dân chủ hóa hoạt động hành chính. Khi Nhà nước có thể tổ chức các buổi tiếp dân trực tuyến giữa nhiều cơ quan cùng tham gia, ở nhiều địa điểm khác nhau, người dân sẽ được phục vụ nhanh hơn, tiết kiệm hơn và minh bạch hơn.
+ Dự thảo cũng có nhiều sửa đổi liên quan tới mô hình tổ chức tiếp công dân, đặc biệt là việc bỏ cấp huyện và tăng vai trò của cấp xã. Xin ông cho biết rõ hơn về định hướng này.
-Ông Lò Việt Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội:
Đúng vậy. Dự thảo đã điều chỉnh mô hình tổ chức để phù hợp với Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, tức là mô hình chính quyền 2 cấp: Cấp tỉnh và cấp xã. Theo đó, Trụ sở Tiếp công dân cấp huyện được lược bỏ hoàn toàn, đồng thời tăng cường trách nhiệm và thẩm quyền cho cấp xã – nơi trực tiếp nắm tình hình, tiếp xúc với công dân hàng ngày.
Tại Điều 15 dự thảo, quy định rõ Chủ tịch UBND cấp xã trực tiếp phụ trách công tác tiếp công dân, tiếp dân định kỳ ít nhất 2 ngày trong tháng (so với quy định cũ là 1 ngày trong tuần). Cách làm này nhằm tập trung nguồn lực, giảm tầng nấc trung gian, đồng thời phù hợp với quy mô mới của cấp xã – vốn được phân quyền, phân cấp nhiều hơn trước.
Việc bỏ cấp huyện không làm “hở” khâu tiếp dân, mà giúp đưa hoạt động này về đúng nơi phát sinh vấn đề, gắn trách nhiệm người đứng đầu chính quyền cơ sở với việc xử lý, hướng dẫn công dân ngay từ đầu. Tư tưởng xuyên suốt là tinh gọn – hiệu lực – gần dân – phục vụ dân.
+Một nội dung khác trong dự thảo là yêu cầu người đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh phải cung cấp số định danh cá nhân. Mục đích của quy định này là gì, thưa ông?
-Ông Lò Việt Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội:
Đây là quy định rất cần thiết, nhằm chuẩn hóa thông tin, đồng bộ dữ liệu và tăng tính chính xác trong quản lý. Trước đây, người dân chỉ cần ghi họ tên, địa chỉ hoặc xuất trình giấy tờ tùy thân. Dự thảo lần này yêu cầu bổ sung số căn cước công dân, giấy chứng nhận căn cước hoặc số định danh cá nhân, số hộ chiếu, đồng thời quy định rõ trách nhiệm xuất trình giấy ủy quyền hợp pháp nếu là người được ủy quyền.
Điều này giúp cơ quan tiếp công dân xác thực chính xác danh tính, tránh tình trạng khiếu nại nặc danh, mạo danh, hoặc trùng lặp hồ sơ, vốn gây khó khăn trong xử lý và thống kê. Hơn nữa, quy định này còn đồng bộ với Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo (sửa đổi), trong đó đều có yêu cầu tương tự về xác minh nhân thân, nhằm liên thông dữ liệu giữa ba lĩnh vực: Tiếp dân, giải quyết khiếu nại và tố cáo.
Có thể nói, đây là bước kỹ thuật phục vụ quản trị công hiện đại, nhưng mang ý nghĩa pháp lý lớn: Mỗi công dân được xác thực một lần, được ghi nhận và theo dõi trong toàn bộ quy trình tiếp dân – xử lý đơn – phản hồi kết quả.
+Dự thảo cũng đề cập tới việc xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo. Vậy cơ chế này sẽ vận hành ra sao và có tác động thế nào đến hoạt động giám sát của Quốc hội, thưa ông?
-Ông Lò Việt Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội:
Theo Điều 33 dự thảo, Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm kinh phí, cơ sở vật chất, nhân lực và hạ tầng công nghệ để xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiếp công dân, xử lý đơn, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân.
Khi hệ thống này được thiết lập, toàn bộ quá trình từ tiếp dân đến kết quả giải quyết sẽ được ghi nhận, lưu trữ và liên thông giữa các cơ quan có thẩm quyền. Điều đó giúp Quốc hội, thông qua Ủy ban Dân nguyện và Giám sát, có thể theo dõi, tổng hợp, và giám sát trực tuyến các hoạt động tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo trên phạm vi toàn quốc.
Đây là bước tiến phù hợp với xu hướng xây dựng Chính phủ số – Quốc hội số – nền dân chủ số, giúp giảm thủ tục, tăng khả năng phân tích, phát hiện kịp thời những điểm nghẽn trong thực thi pháp luật.
+Với vai trò cơ quan thường trực tiếp công dân, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát sẽ đảm nhận nhiệm vụ mới nào trong khuôn khổ Luật Tiếp công dân sửa đổi?
Chúng ta đang chuyển từ tư duy “Nhà nước quản lý” sang “nhà nước phục vụ”. Mỗi lần tiếp dân không chỉ là một hoạt động hành chính, mà là một cuộc đối thoại trách nhiệm giữa Nhà nước và Nhân dân, nơi pháp luật trở thành công cụ bảo đảm niềm tin xã hội.
-Ông Lò Việt Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội:
Dự thảo đã cập nhật đúng theo tinh thần của Nghị quyết 178/2025/QH15 và Nghị quyết số 71/2025/UBTVQH15 ngày 18/2/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, theo đó Ủy ban Dân nguyện và Giám sát là cơ quan giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức hoạt động tiếp công dân của các cơ quan Quốc hội và đại biểu Quốc hội, đồng thời thực hiện chức năng giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh.
Ở Trung ương, tại Điều 11, dự thảo quy định rõ Ủy ban Dân nguyện và Giám sát cử đại diện phối hợp cùng Ban Tiếp công dân Trung ương, Văn phòng Chính phủ, Văn phòng Chủ tịch nước, các ban Đảng Trung ương để thực hiện tiếp công dân thường xuyên tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.
Như vậy, vai trò được nâng từ hỗ trợ hành chính lên tầm điều phối và giám sát chính sách, thể hiện đúng vị trí hiến định của Quốc hội trong mối quan hệ với Nhân dân.
+Có thể hiểu rằng, tinh thần chung của Luật Tiếp công dân sửa đổi là “chuyển từ cơ chế tiếp nhận sang cơ chế phục vụ”. Ông có thể chia sẻ thêm về quan điểm này?
-Ông Lò Việt Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội:
Đúng vậy. Cách tiếp cận mới coi người dân không phải là “đối tượng được tiếp”, mà là chủ thể được phục vụ. Công tác tiếp công dân không chỉ dừng ở việc ghi nhận, mà phải hướng tới phản hồi, giải quyết và minh bạch thông tin.
Vì thế, mọi quy định mới – từ tiếp dân trực tuyến, định danh điện tử, công khai lịch tiếp dân, đến cơ sở dữ liệu quốc gia – đều nhằm chuẩn hóa quy trình phục vụ và nâng cao trách nhiệm của cơ quan Nhà nước.
Chúng ta đang chuyển từ tư duy “Nhà nước quản lý” sang “Nhà nước phục vụ”. Mỗi lần tiếp dân không chỉ là một hoạt động hành chính, mà là một cuộc đối thoại trách nhiệm giữa Nhà nước và Nhân dân, nơi pháp luật trở thành công cụ bảo đảm niềm tin xã hội.
+Xin trân trọng cảm ơn ông!
