Ảnh minh họa: career.gpo.vn

Khi nói “mong” nghĩa là trong cuộc sống trách nhiệm luôn bị “thiếu”, vì thiếu nên cần phải nhắc nhở nhau nhiều là hãy sống có trách nhiệm, nhưng nói mãi rồi mà trách nhiệm vẫn cứ lơ lửng tận đâu. Cuối cùng thì cũng chẳng mấy khi thấy ai công khai nhận trách nhiệm trong lĩnh vực họ phụ trách cả.

Sống thiếu trách nhiệm bao giờ cũng dễ, bởi nó gắn với lợi ích riêng tư, trong khi đòi hỏi trách nhiệm là gắn với cộng đồng tập thể. Khi nhậm chức, thường giới chức sẽ hứa hoàn thành trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước và nhân dân, nhưng đôi khi vẫn chỉ là lời hứa.

Gần đây, khi Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức hội nghị toàn quốc đánh giá tình hình thực hiện Kết luận số 01-KL/TƯ ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị khóa XIII về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TƯ “về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương đã nhận định: Có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thiếu gương mẫu dẫn đến suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống; đùn đẩy, né trách nhiệm, thậm chí sợ trách nhiệm.

Trước đây, chúng ta vẫn thấy, người đứng đầu phải chịu trách nhiệm khi tổ chức mình, ngành mình, tỉnh mình, huyện mình, xã mình có “vấn đề”! Nhưng rồi, có sự việc dư luận cứ râm ran năm này sang năm khác rằng vụ này bị “chìm xuồng”, vụ kia bị “đánh bùn sang ao”, vụ kia nữa đã xử theo “ân sủng” của cấp có thẩm quyền!

Cái thì ông A can thiệp, cái thì bộ B can thiệp, cái thì liên quan đến “đối ngoại”…Vậy là trách nhiệm lại bị bỏ ngỏ. Chỉ khi thực sự có sự chỉ đạo quyết liệt phòng chống tham nhũng, tiêu cực, thất thoát với các hoạt động thanh tra, kiểm toán, nhiều người không còn đường chối, lúc đó mới nảy ra chuyện thiếu trách nhiệm.

Nói “không” với trách nhiệm rất đáng trách, nhưng tệ hơn là “đùn đẩy” trách nhiệm cho người khác. Nếu… rủi không có “người khác” thì đổ trách nhiệm cho một thứ chung chung hay trừu tượng nào đó, như yếu tố khách quan chẳng hạn.

Có những sự việc gắn bó mật thiết với đời sống người dân như gas, xăng dầu, điện nước… đều liên quan đến cả ngành Công thương và Tài chính. Nhưng, khi người dân đổ xô xếp hàng cả đêm mua xăng thì cứ ngành nọ đẩy ngành kia. Mấy tháng trước, khi nhiều vùng bị cắt điện luân phiên, người dân cũng chỉ biết do thiếu nguồn nước không chạy máy phát thủy điện, chẳng thấy mấy ai nói trách nhiệm cả. Cuối cùng người dân vẫn phải mua quạt dự phòng và sống trong nóng bức vì thiếu điện.

Tương tự, khi tai nạn đường sắt, đường bộ có xu hướng gia tăng thì có tiếng nói là: Đừng đề cập tới trách nhiệm thuộc về ai, về ngành nào, mà trách nhiệm đó thuộc về ý thức người tham gia giao thông. Tức trách nhiệm thuộc về quần chúng nhân dân.

Chúng ta vẫn nghe nói tới “sự nghiệp toàn dân” mà chưa nghe thấy “trách nhiệm toàn dân” bao giờ cả. Cứ đà này thì mọi cái xấu như ô nhiễm, rác thải, ùn tắc giao thông đến lạm phát, tín dụng đen, thất nghiệp... có lẽ cũng thuộc “trách nhiệm toàn dân” hết, nhưng nếu may mà có thành tích nào đó, thì thông thường lại thuộc về người có trách nhiệm.

Hằng ngày, đọc báo xem truyền hình đâu đó chúng ta vẫn thấy ở nước ngoài có những sự kiện kiểu: Bộ trưởng từ chức vì lạm phát leo thang, thất nghiệp tăng mạnh, hay từ chức vì một cây cầu nào đó bị gẫy, một tòa nhà bị sập... Ở ta, hành vi nhận trách nhiệm như vậy thường xem là hành động dại dột, rất ít người ca ngợi và thể hiện trách nhiệm kiểu vậy thì phải?