Thống kê giá của một số sản phẩm sữa bột nhập khẩu do Tổng cục Hải quan cung cấp, mức giá nhập khẩu, chỉ từ 4 - 5 USD/hộp (khoảng 80.000 - 100.000 đồng), còn giá bán lẻ trên thị trường từ 400.000 - 900.000 đồng, gấp 5 - 9 lần giá nhập khẩu. 

Không phải mới đây, mà giá sữa đã tăng liên tục nhiều lần trong 2 năm qua. Mới đây nhất, sau khi sữa Similac GainPlus Eye-Q của hãng Abbot được minh oan về việc nhiễm khuẩn Clostridium botulinum, thì sản phẩm của Abbot lại môt lần tăng giá… Bên cạnh bị “dội bom giá”, người tiêu dùng còn bị dội những “gáo nước lạnh” từ thông tin chất lượng, thành phần, xuất xứ, tên gọi của nhiều loại sữa trên thị trường, nhất là loại được gắn mác ngoại, trong khi nghi vấn về tên gọi  “sữa” hay “thực phẩm bổ sung”, độ đạm bao nhiêu… còn chưa rõ ràng. 

Theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các sản phẩm sữa dạng bột được Bộ Y tế ban hành có hiệu lực từ 1/6/2013, sản phẩm sữa có hàm lượng đạm tối thiểu 34% được gọi là sữa, nhưng nhóm đối tượng áp dụng chỉ 4 loại: Sữa bột, cream bột, whey bột và sữa bột gầy bổ sung chất béo thực vật (trong lúc hiện nay, nhiều nước trên thế giới quy định độ đạm cho  sản phẩm dinh dưỡng chỉ từ 20 - 25%, trên 25% vẫn gọi là sữa). Quy chuẩn này không áp dụng với các sản phẩm sữa theo công thức dành cho trẻ 0 - 36 tháng tuổi, với mục đích y tế đặc biệt dành cho trẻ sơ sinh, và thực phẩm chức năng (gồm cả nhóm thực phẩm bổ sung) có hàm lượng đạm thấp hơn. 

Như vậy, từ ngày 1/6, các loại “sữa dành cho trẻ em”, “sản phẩm dinh dưỡng”, “sản phẩm đặc biệt”, “sữa bột dinh dưỡng”… từ 0 - 36 tháng tuổi sẽ  không còn là sữa, mà phải đăng ký với tên gọi “sản phẩm dinh dưỡng dành cho trẻ nhỏ”. 

Với quy định này, khái niệm “sữa bột công thức”, “sữa bột cho trẻ”, “sữa bột dinh dưỡng”… không còn, trong khi sản phẩm gọi là “sữa bột” thì lại không dành cho trẻ em.

Nếu như trước đây, theo Pháp lệnh quản lý giá thì sữa là mặt hàng được Bộ Tài chính thống nhất quản lý giá. Tuy nhiên, từ 1/1/2013, Luật Giá có hiệu lực thì chỉ sữa cho trẻ em dưới 6 tuổi mới nằm trong mặt hàng bình ổn giá, còn “sản phẩm dinh dưỡng” thì không. 

Có ý kiến cho rằng, việc đổi cách gọi sản phẩm sữa thành “sản phẩm dinh dưỡng” là nhằm chấn chỉnh tình trạng loạn tên gọi, nhưng thực ra điều này gián tiếp loại sản phẩm thực chất là “sữa” ra khỏi danh mục hàng hóa quản lý giá. Như vậy với tên gọi mới, doanh nghiệp không phải đăng ký giá với cơ quan quản lý giá, và có thể điều chỉnh tăng giá bán vô tội vạ bất cứ khi nào. Theo đó, các mặt hàng sữa cho trẻ em dưới 6 tuổi có độ đạm dưới 34% được gọi là “sản phẩm dinh dưỡng” trong thời gian qua liên tục tăng giá, khiến các cơ quan chức năng phải lúng túng vì không thể kiểm soát được giá các mặt hàng này. 

Tuy nhiên, hiện nay các sản phẩm sữa cho trẻ em dưới 6 tuổi khi thông quan hải quan thường được các hãng sữa khai báo là sữa để chỉ nộp thuế là 5%, bởi nếu khai báo sản phẩm dinh dưỡng phải chịu thuế suất 10%. Nhưng khi ra thị trường, các sản phẩm sữa trên lại được đổi thành sản phẩm dinh dưỡng!

Vậy là đã rõ. Hành vi đánh tráo khái niệm tên gọi đã “luồn” qua khe hở giữa Hải quan và Y tế? Cách làm này vừa lách được thuế, lại vừa dễ dàng móc túi người tiêu dùng đang diễn ra công khai trong suốt thời gian qua.

Tư duy tích cực từ Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng, chống suy dinh dưỡng ở trẻ em, đặc biệt là suy dinh dưỡng thể thấp còi đang bị các hãng sữa lợi dụng? Phải chăng, đây cũng là kẽ hở cho tình trạng tăng giá sữa thời gian qua?