Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế cho rằng, tự giác tuân thủ thuế chính là chỉ số niềm tin, đồng thuận xã hội và chủ đề có ý nghĩa chiến lược trong công tác quản lý thuế hiện đại. Ảnh: Thanh Hoa

Liên quan đến hành vi trốn thuế tại thành phố Đà Nẵng, ông Lê Ngọc Thảo, nguyên Giám đốc Công ty Cổ phần Hải Vân Long cùng ông Võ Văn Lý, Giám đốc và ông Trần Phước Đường, Kế toán trưởng bị khởi tố vì hành vi “Trốn thuế”, quy định tại khoản 3 Điều 200 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.

Theo cơ quan điều tra, trong giai đoạn 2014 - 2017, doanh nghiệp này thi công nhiều hợp đồng xây dựng với tổng giá trị gần 860 tỷ đồng nhưng không xuất đầy đủ hóa đơn, không kê khai thuế theo quy định, trốn thuế giá trị gia tăng hơn 8 tỷ đồng.

Cũng tại Đà Nẵng, bà Phan Thị Thanh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Du lịch Đà Nẵng bị cơ quan điều tra xác định sử dụng các tài khoản cá nhân để thu tiền từ hoạt động cung ứng hàng hóa, dịch vụ của hai công ty; không xuất hóa đơn, chứng từ tài chính, bỏ ngoài sổ sách kế toán, khai báo thuế với doanh thu ít hơn nhằm trốn thuế. Tiền được khách hàng chuyển vào nhiều tài khoản cá nhân của bà Thanh nhưng không ghi chép trong sổ sách kế toán, từ đó trốn thuế hơn 37,2 tỉ đồng.

Một vụ việc khác từng gây chú ý là vụ ông Phạm Văn Tam, Chủ tịch HĐQT Công ty Asanzo bị Tòa án Nhân dân thành phố Hồ Chí Minh tuyên phạt 2 tỷ đồng về tội trốn thuế, 4 năm 6 tháng tù về tội buôn lậu và 100 triệu đồng tiền phạt bổ sung.

Điểm chung của các vụ án không chỉ nằm ở số tiền trốn thuế khổng lồ, mà còn ở thủ đoạn tinh vi như lập công ty “ma”, khai thấp doanh thu, không xuất hóa đơn đầy đủ, hợp thức hóa chứng từ hoặc chuyển tiền qua hệ thống tài khoản cá nhân, doanh nghiệp không hoạt động thực chất. Những thủ đoạn này cho thấy, công tác quản lý thuế, tài chính đang bước sang giai đoạn siết chặt, minh bạch và hiện đại hơn.

Bên cạnh việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, ngành Thuế đang tập trung chuyển hướng mạnh mẽ sang quản lý bằng niềm tin và sự đồng thuận xã hội, thay vì chỉ dựa vào biện pháp hành chính, cưỡng chế. Cùng với đó, nhiều giải pháp đồng bộ được triển khai nhằm khuyến khích người nộp thuế tự giác tuân thủ, chủ động kê khai trung thực và hợp tác với cơ quan quản lý.

Theo các chuyên gia, cách tiếp cận mới này thể hiện tư duy quản lý hiện đại, lấy người nộp thuế làm trung tâm phục vụ, song song với việc nâng cao năng lực giám sát, phát hiện vi phạm bằng công nghệ số. Khi người dân và doanh nghiệp hiểu, tin và tự nguyện chấp hành nghĩa vụ thuế, thì hiệu quả thu ngân sách sẽ cao hơn, chi phí quản lý giảm đi, và đặc biệt là tạo dựng một môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch.

Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế cho rằng, tự giác tuân thủ thuế chính là chỉ số niềm tin, đồng thuận xã hội và chủ đề có ý nghĩa chiến lược trong công tác quản lý thuế hiện đại. Đây không chỉ là mục tiêu mà các cơ quan thuế hướng tới, mà còn là thước đo sinh động phản ánh hiệu quả quản lý và mức độ tin tưởng của cộng đồng.

Hệ thống tài chính quốc gia chỉ thực sự bền vững khi người nộp thuế không chỉ nộp thuế vì nghĩa vụ pháp lý bắt buộc, mà còn vì niềm tin và sự đồng thuận trong xã hội. Tức là, người nộp thuế tin rằng, tiền thuế của mình được sử dụng minh bạch, công bằng và đem lại lợi ích chung. Vì vậy, những nội dung về “tự giác tuân thủ thuế” được đề cập là thông điệp xuyên suốt ở hầu hết các nước có nền quản lý tiên tiến.

Phải để người dân biết, hiểu và đồng thuận với chính sách pháp luật thuế. Vậy làm sao để người dân biết, làm sao để dân hiểu và có được sự đồng thuận? Nếu chỉ nói bằng khẩu hiệu, thì người dân sẽ chưa thực sự tin vào những cải cách mới. Do vậy, cách làm của cơ quan thuế trong thời gian qua đã có sự thay đổi rất lớn về chính sách và quy trình quản lý thuế, đồng thời phải tự đặt ra các thước đo để đánh giá, từ đó cải thiện và tạo dựng niềm tin.

Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, cơ sở để tạo dựng niềm tin trước hết là cải cách sâu rộng về hệ thống quản lý thuế và chính sách thuế. Đến nay, ngành Thuế đã trải qua 4 giai đoạn cải cách và thuế điện tử - ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đã trở thành nền tảng thông qua việc tăng cường thực hiện chuyển đổi số. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu kết nối đa ngành, đa lĩnh vực, từ doanh nghiệp đến các bộ, ngành nhằm hình thành hệ thống dữ liệu liên thông, phục vụ việc gợi ý tờ khai, đối chiếu thông tin, giúp người nộp thuế kê khai và nộp thuế dễ dàng hơn.

Đối với ngành Thuế, cơ sở dữ liệu chuẩn xác cùng với quy trình nghiệp vụ số hóa sẽ giúp quản lý thuế công bằng hơn và hiệu quả hơn. Hiện ngành Thuế đang ứng dụng các công nghệ mới như blockchain, trí tuệ nhân tạo (AI) trong hệ thống quản lý thuế thế hệ mới, dự kiến triển khai từ năm 2026. Mục tiêu là sử dụng phân tích dữ liệu lớn (big data) và quản lý rủi ro để nâng cao hiệu quả giám sát và hỗ trợ người nộp thuế.

Có thể thấy, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm là yêu cầu bắt buộc để giữ vững kỷ cương thuế, nhưng mục tiêu sâu xa hơn chính là nuôi dưỡng niềm tin và sự đồng thuận xã hội. Khi người dân, doanh nghiệp tin tưởng vào sự minh bạch và công bằng của chính sách, việc tuân thủ thuế sẽ trở thành hành động tự giác, góp phần xây dựng nền tài chính quốc gia bền vững.