Ảnh minh họa: Nguồn Internet

Thực tế, nghịch lý “tiền sẵn trong túi mà không tiêu được” không phải bây giờ mới diễn ra. Các nguyên nhân đã được nhận diện và mỗi năm “một dài thêm”.

Tiền trong “két” không tiêu được, vẫn phải đi vay chịu lãi lớn

Trao đổi bên hành lang Quốc hội, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách Trần Văn Lâm cho hay, tình trạng “có tiền không tiêu được” đang diễn ra trên nhiều lĩnh vực, chứ không riêng gì đầu tư công.

“Tồn đọng hơn 1 triệu tỷ đồng trong ngân quỹ là lãng phí, làm chậm phát huy nguồn lực. Trong khi, chúng ta vẫn phải đi vay, chịu lãi vay hơn 3 triệu tỷ đồng. Mỗi năm bội chi cũng làm chúng ta phải vay 200.000- 300.000 tỷ đồng”, ông Trần Văn Lâm nói.

Theo đánh giá của các đại biểu, chậm giải ngân đưa vốn công vào nền kinh tế có lý do khách quan và chủ quan.

Chủ quan là năng lực quản lý, trách nhiệm của các cơ quan chức năng trong chuẩn bị vốn đầu tư, thanh quyết toán, bàn giao nghiệm thu công trình… “Có tiền không tiêu được không hẳn do chính sách vướng, chủ yếu do thực thi”, ông Lâm nhận xét.

Còn yếu tố khách quan thì mỗi địa phương có tính chất đặc thù khác nhau. Ví dụ, địa phương không có tính chất phức tạp, đền bù đơn giản thì triển khai rất nhanh. Ngược lại có nơi địa phương “tấc đất, tấc vàng”, đền bù chỉ sai 1 ly đã khiếu kiện thì quá trình làm phức tạp, khó khăn hơn.

Cho nên, “khó có thể so sánh sự phức tạp giữa TP HCM, Hà Nội với một số tỉnh như Sơn La, Điện Biên”, theo đại biểu Quốc hội.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách Trần Văn Lâm. Ảnh: Đ.X

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP HCM) phân tích, kế hoạch đầu tư công đưa ra lớn nhưng giải ngân còn phụ thuộc vào khả năng hấp thụ của thị trường, từng công đoạn triển khai dự án. Chẳng hạn, 3 tháng đầu năm, TP HCM giải ngân được 1.600 tỷ đồng, nhưng sang tháng 4 và 5, số giải ngân đã tăng lên 8.800 tỷ đồng.

“Giải ngân phụ thuộc vào quá trình triển khai dự án, nhất là giải phóng mặt bằng, trong đó, thu hồi đất thường mất 3-6 tháng mới ra được quyết định, sau đó thoả thuận, đền bù cho người dân. Công trình đầu tư dở dang là lãng phí, kéo dài ảnh hưởng tới phát triển”, ông Trần Hoàng Ngân nhìn nhận.

Sốt ruột, nhưng chi tiêu ngân sách phải thận trọng, làm chặt chẽ

Vậy làm thế nào để “tiêu” hơn 1 triệu tỷ đồng ngân quỹ, tạo động lực để kinh tế tăng trưởng? “Rất nhiều biện pháp phải thực hiện đồng bộ. Từ câu chuyện cán bộ sợ sai, né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, đến thủ tục pháp lý về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư “treo” thì phải tháo gỡ”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh chia sẻ với báo chí.

Theo ông Vũ Hồng Thanh, quy định nào thuộc thẩm quyền của Chính phủ thì Chính phủ giải quyết; của bộ, ngành, địa phương nào thì bộ, ngành, địa phương đó giải quyết. Còn quy định nào vướng mắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội thì Chính phủ trình Quốc hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Ảnh: Đ.X

“Cần rà soát thể chế, quy định nào đang vướng do chúng ta tự đưa ra, tự cản trở mình thì phải sửa. Quốc hội có thể ban hành một luật sửa nhiều luật để tháo gỡ điểm nghẽn này”, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách Trần Văn Lâm nhấn mạnh.

Trong khi chờ sửa luật, các đại biểu Quốc hội lưu ý, các thủ tục từ phía bộ, ngành cần được đơn giản hóa với quy trình rút ngắn hơn trước như bước chuẩn bị hồ sơ, chuẩn bị dự án đầu tư, thanh quyết toán… “Mỗi bước rút 1 chút thủ tục thì thời gian sẽ được đẩy nhanh lên”, ông Lâm nói.

Cùng đó, cấp có thẩm quyền cho phép thí điểm cơ chế đặc thù tại một số địa phương, như cho phép chỉ định thầu, hoặc tách giải phóng mặt bằng ra khỏi dự án để đẩy nhanh tiến độ.

“Sốt ruột, nhưng trong chi tiêu ngân sách phải thận trọng, làm từng bước chặt chẽ, tuân thủ luật”, ông Trần Văn Lâm lưu ý, “đưa tiền ra mà làm thất thoát, lãng phí lớn thì còn xót xa hơn. Không thể nóng vội mà đưa ra những giải pháp cực đoan. Nếu cắt giảm hết quy trình thủ tục lại nảy sinh thất thoát, tiêu cực, lãng phí và hệ quả còn lâu dài hơn”.

Theo chương trình kỳ họp 5, chiều ngày 1/6, Quốc hội sẽ thảo luận về công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2022; Việc giao danh mục và mức vốn cho các nhiệm vụ, dự án thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; giao, điều chỉnh, bổ sung kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách Trung ương giai đoạn 2021-2025 và phân bổ kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Trung ương năm 2023 của chương trình mục tiêu quốc gia.

Một luật sửa nhiều luật đến kỳ họp 6 mới trình Quốc hội

Để tháo gỡ những nút thắt đang còn là rào cản cho phát triển, Chính phủ đề nghị một luật sửa nhiều luật.

Ông Vũ Hồng Thanh cho hay, Chính phủ có đề xuất sửa các luật liên quan đến đầu tư công trình giao thông như thẩm quyền làm quốc lộ, cao tốc của Bộ Giao thông Vận tải có thể giao cho UBND tỉnh xử lý. Hay các vướng mắc cần tháo gỡ để làm sân bay quốc tế Long Thành…

Do hồ sơ trình chậm nên cơ quan của Quốc hội không kịp thẩm tra, đánh giá để trình Quốc hội tại kỳ họp 5 đang diễn ra. “Đúng là vướng mắc thật, cần phải tháo gỡ thật, nhưng quy trình thủ tục phải bảo đảm chất lượng. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có thông báo, phải đến kỳ họp sau - kỳ họp 6”, ông Thanh nói. 

Có những quy định vướng từ hướng dẫn ở cấp trên

Là một trong những địa phương có tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công thấp, trao đổi với báo chí, đại biểu Quốc hội Trần Anh Tuấn (nguyên Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP HCM) cho hay có nhiều vướng mắc trong giải ngân đầu tư công như các dự án metro TP đang làm, có dự án vướng quy định phòng cháy, chữa cháy, có dự án thì vướng giải phóng mặt bằng...

Vấn đề nằm ở chỗ cũng có những quy định vướng từ hướng dẫn ở cấp trên. Ví dụ như thông số kỹ thuật giao cắt giữa các tuyến metro, dù TP có văn bản gửi cơ quan cấp trên xin hướng dẫn nhưng chậm trả lời khiến công việc “ách tắc”. Hay có dự án trước đây điều chỉnh thiết kế cơ sở, như tường vây từ 2m xuống còn 1,5m thì thanh quyết toán sao cho hợp lệ...

“Không ai dám đứng ra nói về sự an toàn của việc điều chỉnh đó. Dù đã có đánh giá của hội đồng chuyên môn kỹ thuật, nhưng không ai dám quyết định. Nếu quyết định, sau này công trình đi vào thực tế có vấn đề gì thì sao”, đại biểu Tuấn chia sẻ.

Lãnh đạo mạnh dạn quyết để cán bộ cấp dưới yên tâm làm việc

Là địa phương có tỷ lệ giải ngân ở mức khá, Bí thư Tỉnh ủy Yên Bái Đỗ Đức Duy cũng nhìn nhận thực tế có vướng mắc. Đơn cử việc giải phóng mặt bằng, triển khai dự án quy mô lớn, có những đơn vị ở Yên Bái chưa bao giờ làm, kinh nghiệm hạn chế, nên có tâm lý sợ sai.

“Trách nhiệm giải phóng mặt bằng là của huyện, nhưng có nơi, năng lực, số lượng cán bộ còn hạn chế thì tỉnh cử lãnh đạo, cán bộ của sở, ngành xuống hỗ trợ huyện thực hiện, mới tháo gỡ được”, ông Duy cho hay.

Ông Đỗ Đức Duy nhấn mạnh, để đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công thì phải có sự thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo, từ cấp ủy cho đến chính quyền, cán bộ, công chức.

“Cán bộ phải năng động để đề xuất. Cấp ủy, chính quyền, những người lãnh đạo phải mạnh dạn để quyết đáp, để anh em bên dưới yên tâm làm việc. Sau này, khi có thanh tra, kiểm tra thì từ người đứng đầu cấp ủy, chính quyền đều phải đứng ra để giải trình những nội dung liên quan”, theo Bí thư Tỉnh ủy Yên Bái.