(Thanh tra) - Cửa khẩu quốc tế Lào Cai giữ vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng trong hệ thống cửa khẩu biên giới đất liền Việt Nam – Trung Quốc. Nằm trên tuyến hành lang kinh tế Côn Minh – Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh, đây là điểm kết nối trọng yếu giữa Việt Nam và khu vực Tây Nam Trung Quốc, đồng thời là cửa ngõ giao thương giữa ASEAN và thị trường Trung Quốc rộng lớn.
Những năm qua, hoạt động xuất nhập khẩu qua cửa khẩu quốc tế Lào Cai đã trở thành động lực tăng trưởng kinh tế chủ lực của tỉnh. Theo thống kê, năm 2024, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 3,37 tỷ USD, tăng 56,4% so với năm 2023; riêng tại cửa khẩu Kim Thành đạt 2,5 tỷ USD, tăng gần 90%. Trung bình mỗi ngày có khoảng 500 phương tiện vận chuyển hàng hóa qua lại, trong đó hàng hóa nhập khẩu chiếm khoảng 80%. Bên cạnh đó, tỉnh đang đầu tư mạnh cho cửa khẩu phụ Bản Vược, phấn đấu đến năm 2026 đưa vào hoạt động, hình thành trung tâm logistics hiện đại, chia sẻ áp lực với cửa khẩu Kim Thành.
Điểm nhấn nổi bật trong quản lý cửa khẩu Lào Cai chính là bước tiến đột phá về chuyển đổi số. Từ tháng 8/2023, nền tảng cửa khẩu số chính thức vận hành, tích hợp công nghệ Internet vạn vật (IoT), camera AI, hệ thống chia sẻ dữ liệu liên thông giữa các lực lượng chức năng. Trung tâm tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính tại cửa khẩu đi vào hoạt động, giúp minh bạch hóa quy trình, rút ngắn thời gian thông quan và giảm chi phí cho doanh nghiệp.
Ông Vương Trinh Quốc, Trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh Lào Cai, khẳng định: “Chuyển đổi số trong quản lý cửa khẩu không chỉ giúp Lào Cai tăng năng suất thông quan, mà còn là chìa khóa để xây dựng cửa khẩu thông minh, mô hình hiện đại, thân thiện và hiệu quả, góp phần đưa Lào Cai trở thành trung tâm giao thương quốc tế nơi biên cương phía Bắc của Tổ quốc”.
Theo ông Quốc, dù đạt nhiều kết quả tích cực, Lào Cai vẫn đối mặt không ít thách thức: Hành lang pháp lý cho mô hình cửa khẩu thông minh còn thiếu; hạ tầng logistics chưa đồng bộ; chi phí vận tải, thời gian thông quan còn cao. Đặc biệt, việc ứng dụng phương tiện vận tải không người lái, xu thế tất yếu trong logistics hiện đại vẫn chưa có quy định cụ thể.
Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới đang chuyển mạnh sang quản lý cửa khẩu thông minh như Trung Quốc, Singapore đã triển khai thành công, việc xây dựng mô hình cửa khẩu thông minh tại Lào Cai được xem là bước đi tất yếu và kịp thời. Đây cũng là nội dung phù hợp với Nghị quyết số 57 (ngày 22/12/2024) của Bộ Chính trị và Quyết định số 1620 (ngày 20/12/2024) của Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ cụ thể cho tỉnh Lào Cai triển khai mô hình cửa khẩu thông minh thí điểm.
Theo định hướng, mô hình cửa khẩu thông minh Lào Cai sẽ bao gồm ba cấu phần chính: Hạ tầng công trình, hạ tầng công nghệ và hệ thống thông tin. Trong đó, trung tâm điều hành thông minh, tuyến đường vận chuyển chuyên dụng cho phương tiện không người lái, khu giám sát hàng hóa và cổng kiểm soát thông minh sẽ được đầu tư đồng bộ. Công nghệ AI, Big Data, 5G và định vị vệ tinh sẽ được ứng dụng sâu rộng nhằm tự động hóa toàn bộ quá trình giám sát, cân điện tử, soi chiếu và xác thực thông tin hàng hóa theo thời gian thực.
Mô hình này kỳ vọng giúp tăng gấp đôi năng lực thông quan, giảm 20–30% chi phí logistics, đồng thời giảm phát thải và hướng tới phát triển logistics xanh. Quy trình quản lý minh bạch, không tiếp xúc trực tiếp giữa các bên sẽ nâng cao niềm tin của doanh nghiệp, giảm rủi ro và tăng hiệu quả quản lý nhà nước.
Ông Vương Trinh Quốc nhấn mạnh: “Đây là thời điểm vàng để Lào Cai bứt phá, khi Chính phủ Việt Nam và Trung Quốc đều thống nhất thúc đẩy kết nối biên giới thông minh. Với quyết tâm chính trị cao, Lào Cai sẽ huy động mọi nguồn lực, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm logistics, giao thương kinh tế quốc tế hàng đầu khu vực phía Bắc.”
Để triển khai hiệu quả, tỉnh Lào Cai kiến nghị Chính phủ cho phép thí điểm một số cơ chế đặc thù, như miễn áp dụng giấy phép vận tải quốc tế trong giai đoạn thử nghiệm, hoàn thiện hành lang pháp lý cho phương tiện không người lái và tăng cường chia sẻ dữ liệu song phương Việt – Trung. Đồng thời, ưu tiên bố trí vốn đầu tư hạ tầng cửa khẩu Bản Vược đồng bộ với Kim Thành, tạo nền tảng phát triển bền vững.
Với tầm nhìn chiến lược và cách làm tiên phong, Lào Cai đang khẳng định vị thế là tỉnh dẫn đầu cả nước trong chuyển đổi số lĩnh vực cửa khẩu biên giới, mở ra bước ngoặt mới cho kinh tế biên mậu Việt Nam, góp phần đưa Lào Cai trở thành cực tăng trưởng năng động và trung tâm kết nối giao thương quốc tế trong thời kỳ hội nhập sâu rộng.
