(Thanh tra) - Bằng việc minh bạch hóa thị trường vàng, quản lý chặt chẽ hoạt động kinh doanh vàng, song song với phát triển các kênh đầu tư an toàn và hiệu quả, hàng trăm tấn vàng trong dân hoàn toàn có thể trở thành nguồn lực quý giá, góp phần vào tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô.
Một dự báo được đưa ra gần đây cho rằng, người dân Việt Nam đang nắm giữ khoảng 400 tấn vàng dưới nhiều hình thức khác nhau. Tuy vậy, một số chuyên gia nhận định con số thực tế có thể thấp hơn hoặc cao hơn, bởi việc đo đếm chính xác khối lượng vàng tích trữ trong dân gần như bất khả thi. Điều này phản ánh thói quen lâu đời của người Việt, coi vàng là “tài sản an toàn” trước những biến động khó lường của nền kinh tế và thế giới.
Giá vàng trong những năm qua liên tục tăng cao, song nhu cầu mua vàng của người dân không hề giảm sút. Theo các chuyên gia, nguyên nhân nằm ở tâm lý phòng ngừa rủi ro lạm phát, bất ổn địa chính trị trên thế giới, sự biến động mạnh của các thị trường tài chính toàn cầu. Với nhiều người, tích lũy vàng đồng nghĩa với sự chắc chắn, ít rủi ro hơn so với gửi tiết kiệm, đầu tư chứng khoán hay bất động sản.
Trong khi đó, các kênh đầu tư khác chưa thực sự tạo được niềm tin tuyệt đối. Thị trường chứng khoán còn tiềm ẩn rủi ro, đòi hỏi kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm. Thị trường trái phiếu thời gian qua bộc lộ nhiều bất cập... Chính vì vậy, vàng với đặc tính thanh khoản cao, dễ cất giữ, dễ chuyển đổi đã trở thành lựa chọn ưa thích của nhiều người dân.
Tại Việt Nam, phần lớn người dân vẫn có thói quen mua vàng miếng hoặc vàng trang sức, dẫn tới tình trạng vàng “nằm im trong két sắt”, chưa tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế.
Việc người dân tích trữ vàng là quyền chính đáng. Song, dưới góc nhìn kinh tế vĩ mô, nếu lượng vàng khổng lồ này không được đưa vào lưu thông, nó sẽ trở thành nguồn lực nhàn rỗi, làm giảm dòng vốn chảy vào sản xuất kinh doanh. Trong khi nền kinh tế luôn cần nguồn vốn trung và dài hạn để phát triển thì một phần đáng kể của cải xã hội lại đang bị “đóng băng” dưới dạng vàng cất giữ. Hệ quả là thị trường vàng dễ bị đầu cơ, thao túng, gây ra những cơn “sốt ảo” làm méo mó dòng vốn.
Chính vì vậy, bài toán đặt ra cho Chính phủ và các cơ quan quản lý là làm thế nào để biến lượng vàng tích trữ trong dân thành nguồn lực phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, đồng thời vẫn tôn trọng quyền sở hữu hợp pháp của người dân.
Một trong những bước đi quan trọng là việc ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP, sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP. Theo đó, Nhà nước không còn độc quyền sản xuất vàng miếng, mà mở ra cơ chế cấp phép cho doanh nghiệp và ngân hàng thương mại đủ điều kiện. Các đơn vị này được phép nhập khẩu, xuất khẩu vàng miếng và vàng nguyên liệu.
Điều này kỳ vọng sẽ tăng nguồn cung cho thị trường, giảm tình trạng khan hiếm, qua đó thu hẹp khoảng cách giá vàng trong nước với thế giới. Khi giá vàng trong nước phản ánh đúng cung cầu thực tế, người dân sẽ bớt tâm lý “găm giữ”, từ đó giảm rủi ro đầu cơ và thúc đẩy vàng chảy vào lưu thông.
Song song với đó, Chính phủ cũng chỉ đạo xây dựng trang thông tin điện tử về giá vàng nhằm minh bạch hóa thị trường. Việc công khai, minh bạch giá không chỉ giúp người dân dễ dàng tham khảo, mà còn hạn chế tình trạng làm giá, thao túng.
Bộ Tài chính cũng đang nghiên cứu phương án đánh thuế giao dịch vàng, vừa tạo nguồn thu cho ngân sách, vừa hướng dòng tiền vào các kênh đầu tư hiệu quả hơn. Một giải pháp khác mang tính căn cơ hơn là phát triển mạnh mẽ các kênh đầu tư thay thế. Khi thị trường chứng khoán, trái phiếu trở nên an toàn, minh bạch, hấp dẫn, người dân sẽ có nhiều lựa chọn hơn ngoài vàng.
Có thể nói, thói quen tích trữ vàng của người Việt là một thực tế khó thay đổi trong ngày một ngày hai. Nhưng thay vì để nguồn lực này “nằm im”, Nhà nước và thị trường cần tạo ra những cơ chế, sản phẩm tài chính thông minh để huy động vàng phục vụ phát triển.
