Theo Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg ngày 15/8/2019 của Thủ tướng Chính phủ, đến hết năm 2020, CPH (hoàn thành công bố giá trị DN) 93 DN, trong đó có 4 DN Nhà nước nắm giữ từ 65% vốn điều lệ trở lên; 62 DN Nhà nước nắm giữ trên 50% đến dưới 65% vốn điều lệ và 27 DN Nhà nước nắm giữ từ 50% vốn điều lệ trở xuống hoặc không nắm giữ cổ phần.

Theo số liệu của Bộ Tài chính, trong quý I/2020, chưa CPH được thêm DN nào mà chỉ thực hiện thoái vốn tại 4 DN Nhà nước thuộc danh mục tại Quyết định số 1232/QĐ-TTg ngày 17/8/2017 của Thủ tướng Chính phủ với giá trị sổ sách 79 tỷ đồng, thu về ngân sách Nhà nước 220,6 tỷ đồng; tại các tập đoàn, tổng công ty, DN Nhà nước theo Đề án Cơ cấu lại với giá trị sổ sách 318 tỷ đồng, thu về cho ngân sách Nhà nước 551 tỷ đồng. Trong tháng 4/2020 chưa có thêm DN nào được CPH.

Như vậy, đến thời điểm này vẫn còn nguyên 93 DN chưa được CPH. Trong đó, TP Hồ Chí Minh cần CPH 38 DN (11 tổng công ty), chiếm 40% kế hoạch; TP Hà Nội phải CPH 13 DN (4 tổng công ty), chiếm 14% kế hoạch; Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại DN CPH 6 DN (3 tập đoàn, 3 tổng công ty); Bộ Công Thương CPH 4 DN (3 tổng công ty); Bộ Xây dựng CPH 2 tổng công ty…

Theo số liệu thống kê của Bộ Tài chính, trong năm 2019 chỉ có 9 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án CPH. Tuy nhiên, trong đó chỉ có 3 DN thuộc danh mục các DN CPH theo Công văn số 991/TTg-ĐMDN và Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Lũy kế giai đoạn 2016 - 2019, mới có 168 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án CPH với tổng giá trị DN là 443.056 tỷ đồng, trong đó giá trị vốn Nhà nước là 206.694 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong 168 DN đã CPH chỉ có 36/168 DN CPH thuộc danh mục 128 DN CPH theo Công văn số 991 và Quyết định 26 (đạt 28% kế hoạch).

Nguyên nhân dẫn đến sự chậm trễ được cho là do khâu tổ chức thực hiện và quyết tâm của người đứng đầu DN; kỷ luật chấp hành chỉ đạo của những người có trách nhiệm chưa nghiêm; còn tư tưởng e ngại, sợ mất quyền lợi nên cố tình trì hoãn, kéo dài… và vướng mắc trong vấn đề xử lý đất đai mà DN đang quản lý sử dụng. Những tháng đầu năm 2020, còn có thêm nguyên nhân ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.

Theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công và Nghị định 167/2017/NĐ-CP ngày 31/12/2017 của Chính phủ quy định việc sắp xếp lại, xử lý tài sản công thì toàn bộ các DN 100% vốn Nhà nước (trong đó gồm cả DN thuộc diện CPH và DN không thuộc diện CPH) đều phải xây dựng và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án sắp xếp lại, xử lý nhà, đất.

Đối với các DN thuộc diện CPH, Nghị định 126/2017/NĐ-CP đã quy định DN thực hiện rà soát toàn bộ diện tích đất đang quản lý, sử dụng để lập phương án sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai, pháp luật về sắp xếp lại, xử lý nhà đất thuộc sở hữu Nhà nước và trình cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xem xét, phê duyệt trước thời điểm quyết định CPH nhưng chưa quy định cụ thể về nội dung, trình tự, thẩm quyền phê duyệt phương án sử dụng đất khi CPH.

Theo Bộ Tài chính, Nghị định số 126/2017/NĐ-CP chưa quy định cụ thể về nội dung, trình tự, thẩm quyền phê duyệt phương án sử dụng đất khi CPH. Để tiến trình CPH đúng theo tiến độ, Bộ Tài chính đã nghiên cứu xây dựng Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017 hướng dẫn CPH DN để xử lí những vướng mắc về đất đai cho các DN khi thực hiện CPH trình Chính phủ, dự định ban hành trong quý I/2020 nhưng đến nay vẫn chưa được Chính phủ ban hành.

Để bảo đảm tiến độ CPH DN năm 2020, Bộ Tài chính đề nghị người đứng đầu các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương chỉ đạo quyết liệt trong việc triển khai công tác CPH, thoái vốn, cơ cấu lại DN Nhà nước theo kế hoạch đã đề ra, gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả triển khai công tác cơ cấu lại DN Nhà nước, chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ khi không hoàn thành nhiệm vụ theo kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ đã giao. Thường xuyên đôn đốc, giám sát, kịp thời tháo gỡ hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai công tác CPH, thoái vốn.

Mặt khác, cần đánh giá tính khả thi trong việc triển khai thực hiện kế hoạch CPH, thoái vốn đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trường hợp không đảm bảo hoàn thành, đề nghị kịp thời báo cáo cơ quan có thẩm quyền để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, với tiến độ như hiện nay, “vỡ kế hoạch” CPH DN năm 2020 là điều khó tránh.

Trần Quý