Đại biểu tham dự đã tập trung thảo luận vào một số nội dung như: Quyền và trách nhiệm của Nhà nước, công dân đối với đất đai; quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; giám sát; thanh tra, kiểm tra; giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai...
Cơ chế nhân dân kiểm soát quyền lực Nhà nước
Ông Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm HĐTVVDC&PL cho rằng, Dự thảo Luật Đất đai chưa hình thành được một cơ chế kiểm soát có hiệu lực và hiệu quả theo Hiến pháp năm 2013 và Nghị quyết số 18- NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban chấp hành trung ương.
Mặc dù dự án luật đã chú trọng đến vai trò của MTTQ các cấp, nhưng các quy định chưa đầy đủ và chưa bao quát hết tất cả các khâu của quá trình quản lý Nhà nước về đất đai.
Theo ông Trần Ngọc Đường, tất cả các khâu của quản lý Nhà nước về đất đai đều phải có mặt của cơ chế nhân dân kiểm soát quyền lực Nhà nước theo Hiến pháp năm 2013.
Chương XV không nên quy định về giám sát, thanh tra, kiểm tra mà giám sát, thanh tra, kiểm tra đưa vào các chương trở thành một nội dung của từng chương với những quy định cụ thể quy định cơ chế kiểm soát theo nội dung của chương.
Cần tăng cường kiểm soát của quyền tư pháp đối với quyền hành pháp trong quản lý Nhà nước về đất đai bằng việc không những xét xử hành vi hành chính và quyết định hành chính “cá biệt”, vi phạm pháp luật mà tiến tới có thể xét xử đối với văn bản quy phạm pháp luật dưới luật trong quản lý đất đai của Chính phủ, của bộ ngành và chính quyền địa phương mà cơ quan, tổ chức và cá nhân công dân có thể khởi kiện do trái với Luật Đất đai và các luật có liên quan về đất đai.
Bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước, doanh nghiệp và nhân dân
Ông Đỗ Duy Thường, Phó Chủ nhiệm HĐTVVDC&PL đề cập thực tiễn trong quy trình thu hồi đất có những khó khăn, tồn tại dẫn đến xảy ra khiếu kiện phức tạp, đông người, do chưa có đầy đủ quy phạm pháp luật, hoặc còn hạn chế về nhận thức pháp luật, về sự phối hợp chưa đồng bộ trong hệ thống chính trị ở mỗi cấp.
Theo ông Đỗ Duy Thường, trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất cần có quy định bảo đảm nguyên tắc: Dân chủ, công khai, minh bạch, chính xác và trách nhiệm giải trình, bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước, doanh nghiệp và nhân dân, để từng bước hạn chế khiếu kiện bức xúc, nhất là tránh xảy ra xung đột phức tạp.
Cần bổ sung quy phạm về sự phối hợp giữa cơ quan có thẩm quyền với Ủy ban MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương ngay từ khâu đầu tiên của quy trình thu hồi đất để định giá đền bù, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng.
Ông Đỗ Duy Thường cho rằng, cần có quy phạm quy định thủ tục, trình tự chuyển nhượng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, sao cho đơn giản, nhanh chóng; lược bỏ những thủ tục giấy tờ không cần thiết, gây phiền hà cho người dân.
Ngăn ngừa nhóm lợi ích tác động vào việc sử dụng đất
PGS.TS Phạm Hữu Nghị, Ủy viên HĐTVVDC&PL cho rằng, quy định tại Điều 39 Dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai công nhận quyền sử dụng đất đối với đất do cơ sở tôn giáo đang sử dụng sẽ góp phần tháo gỡ một số ách tắc trong việc xem xét cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho tổ chức tôn giáo. Tuy nhiên, còn một số vấn đề chưa có được phương án giải quyết, như đối với diện tích tổ chức tôn giáo sử dụng vào các mục đích khác thì phải trả tiền thuê đất hàng năm theo quy định của luật này tại Điều 57, Điều 181.
Theo PGS.TS Phạm Hữu Nghị, cần làm rõ cụm từ “mục đích khác”; trường hợp trên cùng một vị trí đất, tổ chức tôn giáo vừa sủ dụng để xây chùa, nhà thờ... của tổ chức tôn giáo, vừa xây khách sạn, khu nghỉ dưỡng, nhà hàng để kinh doanh cũng cần được làm rõ hơn trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).
PGS.TS Phạm Hữu Nghị đề xuất cần quy định về các nguyên tắc và việc lấy ý kiến nhân dân về việc điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất có các nguyên tắc thì việc điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cũng phải có nguyên tắc, nhằm ngăn ngừa nhóm lợi ích tác động vào việc điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất vì lợi ích riêng, trục lợi của mình.
Việc quy hoạch sử dụng đất phải bảo đảm tầm nhìn dài hạn
TS Lưu Bình Nhưỡng, HĐTVVDC&PL, nêu rõ về thực trạng quy hoạch sử dụng đất những năm qua cho thấy bức tranh sử dụng đất đai vẫn chưa thực sự sáng sủa.
TS Lưu Bình Nhưỡng dẫn báo cáo của đoàn giám sát cho thấy việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo từ ngày 1/7/2016 - 1/7/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tỷ lệ đơn thư liên quan đến đất đai là khoảng 70% trên tổng lượng đơn thư hàng năm.
Trong đó, các khiếu kiện và tố cáo, tố giác sai phạm về đất đai có nhiều nguyên nhân nhưng một trong những nguyên nhân là do công tác quy hoạch thiếu tầm nhìn, quy hoạch cảm tính, quy hoạch sau đó tìm cách điều chỉnh nhằm phục vụ mục đích các nhân, lợi ích nhóm…
Tại đây, TS Lưu Bình Nhưỡng đề nghị Luật Đất đai (sửa đổi) cần quy định rõ việc quy hoạch sử dụng đất phải bảo đảm tầm nhìn dài hạn; đồng thời phải dựa trên cơ sở khoa học, đánh giá tác động toàn diện về không gian phát triển cũng như bảo đảm đời sống của người dân, gìn giữ những giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống của dân tộc gắn với quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước.
Phát biểu tại cuộc họp, Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Trương Thị Ngọc Ánh nhận định, ý kiến phát biểu tại hội nghị đều chất lượng và là những ý kiến thẳng thắn, tâm huyết, tập trung vào những nội dung nổi bật của dự án Luật Đất đai (sửa đổi).
Bà Trương Thị Ngọc Ánh khẳng định, các ý kiến trên sẽ được tiếp thu đầy đủ và thể hiện trong báo cáo của UBTƯ MTTQ Việt Nam; báo cáo sẽ được Ban Thường trực gửi đến Chính phủ và các cơ quan có liên quan nhằm điều chỉnh các luật cho phù hợp với tình hình thực tế.