Việc kiểm soát chặt chẽ các bến bãi, nơi tập kết khoáng sản không có nguồn gốc hợp pháp góp phần ngăn chặn tình trạng khai thác trái phép. Ảnh: NG

Sau 5 năm thi hành Nghị định số 36/2020/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 04/2022/NĐ-CP) về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản, tỉnh Đắk Lắk đã đạt được nhiều kết quả tích cực, thể hiện sự quyết liệt của chính quyền địa phương trong việc quản lý và bảo vệ tài nguyên. Tuy nhiên, vẫn còn những tồn tại, vướng mắc cần được tháo gỡ, đặc biệt là sự thiếu rõ ràng trong việc xác định "chi phí trực tiếp" khi tính toán số lợi bất hợp pháp từ các hành vi vi phạm.

Hơn 11 tỷ đồng tiền phạt và hiệu quả quản lý

Từ năm 2020 đến nay, UBND tỉnh Đắk Lắk, thông qua Sở Nông nghiệp và Môi trường và các đơn vị liên quan, đã thực hiện 24 cuộc thanh tra, kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính đối với 99 tổ chức, cá nhân. Tổng số tiền xử phạt lên đến hơn 11,4 tỷ đồng.

Việc xử phạt đã được thực hiện nghiêm túc, góp phần răn đe và tạo sự công bằng, minh bạch trong hoạt động khoáng sản. Cùng với sự phối hợp của lực lượng công an và UBND các cấp, nhiều hành vi vi phạm như khai thác cát trái phép trên sông, khai thác đất san lấp, khai thác đá chẻ, vận chuyển và tàng trữ khoáng sản không có nguồn gốc hợp pháp đã bị xử lý kịp thời.

Công tác kiểm tra, giám sát thường xuyên góp phần chấn chỉnh và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước về khoáng sản tại Đắk Lắk. Ảnh: CA

Bên cạnh công tác xử lý vi phạm, tỉnh Đắk Lắk cũng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Các hội nghị phổ biến quy định của Nghị định đã được tổ chức cho các sở, ngành, địa phương, tổ chức và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực khoáng sản. Qua đó, nhận thức về chính sách, pháp luật về khoáng sản của cộng đồng đã được nâng cao, củng cố trách nhiệm của người dân, doanh nghiệp và các cấp chính quyền.

Nút thắt từ quy định về chi phí

Bên cạnh những kết quả đạt được, ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận tổ chức, cá nhân vẫn còn hạn chế, dẫn đến tình trạng khai thác, vận chuyển khoáng sản trái phép vẫn diễn ra, đặc biệt là đối với khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường.

Một khó khăn khác là sự thiếu hụt nhân lực chuyên môn về khoáng sản tại cấp xã - cấp trực tiếp quản lý địa bàn. Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa một số cơ quan, đơn vị đôi khi còn chưa kịp thời, thậm chí còn xảy ra tình trạng đùn đẩy trách nhiệm.

Các lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý nhiều hành vi vi phạm như khai thác, vận chuyển, tàng trữ khoáng sản không có nguồn gốc hợp pháp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Ảnh: CA

Một trong những vướng mắc lớn nhất là khó khăn trong việc xác định “số lợi bất hợp pháp” có được do hành vi vi phạm. Theo quy định tại điểm r, khoản 3, Điều 4 Nghị định số 36/2020/NĐ-CP, số lợi bất hợp pháp được tính bằng tổng khối lượng khoáng sản đã khai thác nhân với giá tính thuế tài nguyên, sau đó trừ đi "chi phí trực tiếp để có được khối lượng khoáng sản đó".

Vấn đề nằm ở chỗ, đến nay chưa có văn bản nào hướng dẫn cụ thể về các hạng mục cấu thành khoản chi phí trực tiếp này. Điều này khiến các cơ quan chức năng gặp khó khăn trong việc áp dụng và xác định số lợi bất hợp pháp một cách chính xác.

Trước những vướng mắc này, UBND tỉnh Đắk Lắk đã đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết về việc xác định khoản chi phí trực tiếp này. Đồng thời, Đắk Lắk cũng kiến nghị bộ tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản để đảm bảo tính đồng bộ và khả thi khi áp dụng tại địa phương.