Toàn cảnh diễn đàn. Ảnh: TH

Chất thải rắn sinh hoạt cũng là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá

Với chủ đề “Quản lý chất thải rắn sinh hoạt và vai trò của doanh nghiệp”, diễn đàn nhằm tích cực phổ biến và truyền thông hiệu quả Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, để định hướng cộng đồng doanh nghiệp và các địa phương trong quản lý, đầu tư và phân loại rác tại nguồn, xử lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) hướng đến phát triển bền vững.

Phát biểu tại diễn đàn, TS Đào Xuân Hưng, Tổng Biên tập Tạp chí TN&MT nhấn mạnh: Quản lý CTRSH là trách nhiệm của toàn xã hội, trong đó vai trò của các địa phương, doanh nghiệp là yếu tố quan trọng và trách nhiệm của người dân là yếu tố đầu tiên trong việc bảo vệ môi trường hiệu quả.

“Khi CTRSH được phân loại và tận dụng triệt để giá trị cũng là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá, nếu khai thác tốt sẽ tạo ra nguồn thu rất lớn để tái đầu tư tại địa phương, doanh nghiệp, thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn, vì CTRSH có thể trở thành nguồn nguyên liệu đầu vào của lĩnh vực sản xuất khác”, TS Đào Xuân Hưng nói.

Ông Hưng mong muốn, thông qua diễn đàn này, truyền thông chính sách tại doanh nghiệp, người dân về việc phân loại rác đầu nguồn và sử dụng các vật dụng thân thiện với môi trường, giảm thiểu đồ nhựa dùng một lần, góp phần giảm bớt phát thải, gây ô nhiễm môi trường, xây dựng một cộng đồng xã hội phát triển, hiện đại, văn minh.

Thông điệp của Diễn đàn Môi trường năm 2024 là kêu gọi sự chung tay của toàn xã hội hưởng ứng thực thi  Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và có nhiều sáng kiến áp dụng trong phân loại rác, tái chế, xử lý CTRSH để bảo vệ môi trường.

Một số mô hình thí điểm phân loại CTRSH đã đem lại kết quả tích cực

Tại diễn đàn, ông Hồ Kiên Trung, Cục phó Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường cho biết, Diễn đàn Môi trường với chủ đề "Quản lý chất thải rắn sinh hoạt và vai trò của doanh nghiệp” hết sức có ý nghĩa trong bối cảnh chỉ còn chưa đầy 5 tháng nữa, toàn bộ 63 tỉnh, thành phố phải thực hiện phân loại CTRSH từ các hộ gia đình, cá nhân theo tinh thần của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã thể hiện sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy quản lý môi trường và quản lý chất thải. Theo đó coi chất thải là tài nguyên và nguyên liệu sản xuất nếu đã được phân loại; tăng cường khả năng tái chế, tái sử dụng chất thải, giảm thiểu tối đa chất thải phải xử lý; thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp tái chế, phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam; thực hiện triệt để nguyên tắc: Người gây ô nhiễm phải trả tiền, người thải nhiều chất thải thì phải trả tiền nhiều.

Ông Trung cho biết, sau hơn 2 năm, kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực, để thúc đẩy quản lý CTRSH và phân loại CTRSH từ các hộ gia đình, cá nhân, Bộ TN&MT đã phối hợp với các bộ, ngành và địa phương tổ chức nhiều các hoạt động để xây dựng mô hình phân loại chất thải, hoàn thiện các văn bản pháp luật về quản lý CTRSH.

Tại các tỉnh, thành phố, hầu hết đã xây dựng và triển khai nội dung quản lý chất thải trong các quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh để làm căn cứ xây dựng cơ sở hạ tầng thu gom, vận chuyển, xây dựng cơ sở tái chế, xử lý CTRSH phù hợp với hoạt động phân loại CTRSH của địa phương; nhiều địa phương, đặc biệt là các thành phố trực thuộc Trung ương đã bắt đầu thực hiện thí điểm phân loại CTRSH ở quy mô lớn hơn; áp dụng những công nghệ mới, tiên tiến (như tái chế, khí hóa, đốt có thu hồi năng lượng, sản xuất phân compost) để tái chế, tái sử dụng và xử lý theo tính chất các loại chất thải sau phân loại, làm cơ sở để điều chỉnh định mức kinh tế - kỹ thuật, đơn giá, giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH cho phù hợp với địa phương mình; một số địa phương đã thí điểm tính giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý theo khối lượng và thể tích thông qua bao bì chứa chất thải.

“Có thể nói, hiện nay một số mô hình thí điểm phân loại CTRSH tại các địa phương đã đem lại kết quả khá tích cực, bắt đầu có được giá trị kinh tế từ CTRSH, ý thức và trách nhiệm của cộng đồng và người dân được tăng lên đáng kể”, ông Trung nhấn mạnh.

Địa phương chưa quyết liệt, thiếu cơ chế thu hút đầu tư

Việc thực hiện công tác phân loại CTRSH ở các địa phương hiện nay còn gặp nhiều thách thức, khó có thể thực hiện sau ngày 31/12/2024 vì các nguyên nhân: Hạ tầng thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý CTRSH sau phân loại còn thiếu và không 4 đồng bộ. Nhiều địa phương chưa tìm kiếm đầu ra cho từng loại chất thải, chưa tìm kiếm công nghệ tái chế và xử lý mỗi loại chất thải sau khi phân loại. Đây là công việc quan trọng nhất trước khi thực hiện công tác phân loại chất thải.

Mặt khác, thiếu cơ chế thu hút đầu tư, cơ chế giá để thúc đẩy cơ sở, doanh nghiệp tư nhân có đủ năng lực tham gia vào công tác thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải trên địa bàn tỉnh trong bối cảnh hầu hết các đơn vị thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH trên địa bàn tỉnh thuộc quản lý Nhà nước chưa đảm bảo năng lực và trang thiết bị cho quản lý CTRSH sau phân loại.

Bên cạnh đó, nhận thức và sự vào cuộc của chính quyền địa phương còn chậm, chưa quyết liệt. Cụ thể là nhiều địa phương vẫn tư duy chất thải phải mang đi xử lý, chưa tìm kiếm hoặc xây dựng các cơ sở tái chế trong và ngoài tỉnh để biến chất thải sau phân loại thành tài nguyên và nguyên liệu sản xuất, phát triển kinh tế của đất nước; chưa đưa các yêu cầu về hạ tầng kỹ thuật về thu gom, vận chuyển, phân loại CTRSH, các điểm tập kết/trạm trung chuyển/trạm phân loại CTRSH, các khu tái chế, xử lý CTRSH vào trong quy hoạch của tỉnh để có lộ trình thực hiện; chưa xây dựng các mô hình thí điểm phân loại CTRSH để từ đó làm cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch phân loại CTRSH, giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH phù hợp với địa phương; nhận thức của cộng đồng, người dân về phân loại CTRSH còn hạn chế và cần thời gian để tổ chức thực hiện.

Để các địa phương thực thi công tác phân loại CTRSH hiệu quả, đem lại giá trị kinh tế từ chất thải sau phân loại, theo ông Trung cần phải có sự vào cuộc mạnh mẽ và có phối hợp chặt chẽ của 3 bên, đó là chính quyền địa phương, doanh nghiệp, cộng đồng và người dân…

Tại diễn đàn, các chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm và đưa ra các giải pháp, khuyến nghị đối với quản lý và xử lý CTRSH từ tình hình thực tế tại Việt Nam, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Cùng với đó là các viện nghiên cứu, các doanh nghiệp môi trường, xử lý chất thải, phát triển công nghệ đưa ra những mô hình, tiên tiến, giới thiệu các công nghệ hiện đại, các giải pháp hiệu quả trong xử lý phân loại và tái chế CTRSH.