Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: Phương Anh

Kết quả nghiên cứu về phân biệt đối xử trong tiền lương và thu nhập của người lao động giai đoạn 2006 - 2012 của Bộ LĐTB&XH và Cơ quan Hợp tác phát triển quốc tế Tây Ban Nha cho thấy, trong điều kiện kinh tế khó khăn, lao động nữ có xu hướng gia nhập/tái gia nhập thị trường lao động nhiều hơn nhằm tăng thu nhập, giảm bớt các khó khăn kinh tế cho gia đình. Tuy nhiên, trình độ chuyên môn kỹ thuật của nữ vẫn thấp hơn nam. Tiền lương lao động nữ thấp hơn đáng kể so với lao động nam. Ở các nhóm có trình độ càng thấp thì mức độ chênh lệch tiền lương giữa phụ nữ và nam giới càng cao. 

Khi lao động nữ đạt được trình độ chuyên môn kỹ thuật ngang bằng với lao động nam thì có nhiều cơ hội để đạt mức tiền lương ngang bằng lao động nam. Nếu tính theo tiền lương bình quân tháng theo giới tính thì tiền lương bình quân tháng của lao động nữ chỉ bằng 83% tiền lương bình quân của lao động nam (nữ 3,2 triệu đồng/tháng, nam 3,855 triệu đồng/tháng).

Ở hầu hết các thành phần kinh tế, tiền lương bình quân tháng của lao động nữ đều thấp hơn lao động nam, ngoại trừ thành phần kinh tế tư nhân. Mức độ chênh lệch tiền lương của lao động nữ và lao động nam lớn nhất là ở khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, tiền lương của lao động nữ chỉ bằng một nửa so với lao động nam.

Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, lực lượng lao động nữ tập trung nhiều nhất trong các ngành nghề như dệt may, da giày, lắp ráp điện tử... là những công việc không đòi hỏi trình độ chuyên môn kỹ thuật cao nhưng thu nhập lại thấp hơn so với các nghề, công việc khác.

Theo ngành kinh tế, những ngành lao động nữ chiếm tỷ lệ khá cao và trình độ chuyên môn kỹ thuật tương đương lao động nam như giáo dục đào tạo, y tế và hoạt động cứu trợ, quản lý Nhà nước thì tiền lương bình quân của lao động nữ ngang bằng, thậm chí còn cao hơn so với lao động nam trong cùng ngành nghề.

Theo đánh giá của nhóm nghiên cứu, sự chênh lệch bình quân tiền lương giờ có chiều hướng gia tăng. Lao động nữ ngày được cải thiện về kỹ năng, trình độ, kinh nghiệm cơ hội nghề nghiệp nhưng mức đóng góp của các yếu tố này đến giảm khoảng cách tiền lương còn hạn chế, có thể là do tốc độ tăng năng suất lao động của lao động nữ chưa cao, còn thấp hơn nhiều so với nam giới.

Bà Nguyễn Thị Bích Thúy cho biết, kết quả nghiên cứu này một lần nữa khẳng định rằng khái niệm truyền thống và thiên vị xã hội đối với phụ nữ đã ngăn cản họ tiếp cận với giáo dục đào tạo, chọn ngành ngành nghề và cơ hội để nâng cao trình độ chuyên môn kỹ thuật. Nếu chỉ xét trên khía cạnh khác biệt về nguồn lực, nữ giới có ưu thế hơn nam giới về tiền lương. Khi nam giới và nữ giới có những điểm tương đồng về nguồn lực, khi không có định kiến xã hội, nữ giới có cơ hội được trả lương cao hơn nam giới. Tuy nhiên, trên thực tế, định kiến xã hội vẫn còn tồn tại và người sử dụng lao động thường tin rằng năng suất lao động của nam cao hơn nữ, dẫn đến việc nam giới nhận được mức lương trung bình cao hơn nữ.

Từ những phân tích của nghiên cứu, nhiều ý kiến cho rằng cần bảo đảm sự bình đẳng trong tuyển dụng cả về quy định pháp luật lẫn thực tiễn tuyển dụng của chủ sử dụng lao động. Bình đẳng về điều kiện làm việc, cơ hội thăng tiến, trả lương, điều kiện khi thôi việc... phải được quy định cụ thể và được thực hiện nghiêm túc.

Các đại biểu khuyến nghị các bộ, ngành cần thúc đẩy giáo dục, tăng cường cơ hội tiếp cận giáo dục góp phần giảm bất bình đẳng trong tiền lương và thu nhập. Bên cạnh đó, tăng cường đầu tư, khuyến khích trình độ chuyên môn kỹ thuật, tạo điều kiện thuân lợi cho lao động nữ theo đuổi trình độ học vấn cao hơn để cải thiện mức lương của họ. Cần phát triển và triển khai các chính sách tích cực khuyến khích phụ nữ tham gia nhiều hơn trong các lĩnh vực kinh tế khác nhau và vượt qua rào cản để thăng tiến trong sự nghiệp.

Phương Anh