Tăng áp lực cạnh tranh

Cho đến nay Việt Nam đã ký FTA với các nước ASEAN, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ôxtrâylia, Niu Di-lân và Ấn Độ. Theo các FTA này, 94% kim ngạch xuất khẩu (XK) của Việt Nam sang Nhật Bản đã được miễn thuế từ năm 2009, gần 100% hàng XK sang ASEAN không phải chịu thuế từ năm 2010. Với Ôtrâylia và Niu Di-lân tỷ lệ tương ứng là 96,4% và 85%. Đến năm 2018, 100% hàng XK của Việt Nam sang Ôtrâylia và Niu Di-lân sẽ không phải chịu thuế nhập khẩu. Với Ấn Độ, từ năm 2010, 75% số dòng thuế đã về 0% và tới năm 2016 sẽ nâng lên thành 90% số dòng thuế. Như vậy, đa số các mặt hàng mà Việt Nam có thế mạnh như: Nông sản, rau quả, dệt may, giày dép, điện tử sẽ có cơ hội gia tăng XK trên các thị trường.

Thế nhưng, có một thực tế là, trong năm qua các DN Việt Nam vẫn chưa tận dụng những cơ hội thuận lợi. Tỷ lệ hàng hóa sang các nước ASEAN được hưởng ưu đãi thuế mới đạt khoảng 12%. Với Trung Quốc, tỷ lệ này là 22%. Tốc độ tăng trưởng XK tương đối thấp so với tốc độ tăng trưởng nhập khẩu. Theo các chuyên gia kinh tế, trong năm 2010, tác động của các FTA ở nước ta chưa lớn, vì một số mặt hàng nhạy cảm và một số mặt hàng có mức thuế cao vẫn chưa giảm xuống từ 0 - 5%. Trong khi đó, Trung Quốc và các nước trong khối ASEAN chấp nhận Việt Nam XK sang các nước này với mức thuế từ 0 - 5%. Trong trường hợp này, nhẽ ra các DN trong nước phải nắm lấy cơ hội đẩy mạnh XK. Đến năm 2015, khi các bên đều bình đẳng thuế, chắc chắn sức ép cạnh tranh sẽ rất lớn đối với DN Việt Nam.

Hiện nay, trong các FTA, thỏa thuận có ảnh hưởng lớn nhất đối với các DN Việt Nam là FTA giữa ASEAN với Trung Quốc. Các nước trong khối ASEAN và Trung Quốc có vị trí địa lý gần, nên chi phí vận tải thấp; khi hàng rào thuế quan được gỡ bỏ, sức ép cạnh tranh ở khu vực này rất lớn. Do vậy, DN Việt Nam muốn chiến thắng trên thương trường thế giới, trước hết phải chiến thắng trên thương trường khu vực mậu dịch tự do ASEAN - Trung Quốc.

Tạo môi trường chuyển dịch cơ cấu kinh tế

Các hiệp định FTA đều hướng tới tăng cường quan hệ thương mại tự do và bình đẳng giữa các quốc gia. Vì vậy, việc xóa bỏ rào cản trong thương mại mang ý nghĩa chiến lược, có thể làm thay đổi bản chất nền kinh tế, làm tăng sức cạnh tranh của DN. Điều này đòi hỏi trước hết các nhà quản lý nhìn trước sự vận động và tạo ra môi trường giúp cho việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu sản xuất của DN diễn ra thuận lợi hơn, với chi phí thấp hơn. Đó là chưa nói đến các FTA thế hệ mới, bên cạnh việc xóa bỏ rào cản trong thương mại và đầu tư, còn hướng đến việc minh bạch hóa và tạo môi trường chính sách ổn định, nhất quán, bảo vệ nhà đầu tư, bảo vệ môi trường và những quyền lợi cơ bản của người lao động. Các FTA loại này đặt ra những thách thức nhất định cho việc thực thi, nhất là với các nước đang phát triển ở trình độ thấp như Việt Nam.

Đối với DN, để nâng cao năng lực cạnh tranh, theo các chuyên gia, có thể bằng nhiều cách, nhưng trong điều kiện cạnh tranh với 6 nước trong khối ASEAN có công nghệ sản xuất cao hơn và Trung Quốc với giá rẻ, cần chọn đúng chiến lược cạnh tranh, phân loại thị trường. Cạnh tranh bằng giá rẻ không phải là chiến lược của Việt Nam. Một bài học kinh điển nhưng cũng rất thời sự mà DN Việt Nam cần phải làm là tạo ra sự khác biệt, vì trên thị trường ngoài chất lượng và giá cả, sự khác biệt đóng vai trò rất quan trọng.

Ngoài vấn đề cạnh tranh, còn có vấn đề hợp tác để hình thành các chuỗi giá trị trong các nước khối ASEAN, hình thành các liên kết công nghiệp. Hiện, đã có một số hiệp hội, DN đi những bước đầu tiên trong việc liên kết sản xuất giữa các nước trong khối ASEAN để thâm nhập thị trường các nước. Bên cạnh tận dụng cơ hội, cũng phải hợp tác để tạo ra những biện pháp phòng vệ thương mại, những rào cản về tiêu chuẩn kỹ thuật. Hàng hóa Việt Nam phải vươn lên đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, ngăn chặn hàng giá rẻ chất lượng thấp.

     Hà Phong