Theo số liệu từ Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem), tính đến nay, lượng phân bón tồn kho đã lên tới 700.000 tấn, trong đó, lượng tồn kho từ năm 2011 chuyển sang là 450.000 tấn, tăng 55% so với cùng kỳ năm 2010.

Ông Nguyễn Duy Khuyến, Tổng Giám đốc Cty Cổ phần Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao chia sẻ: Chưa lúc nào DN sản xuất phân bón gặp khó khăn như thời điểm hiện tại. Hiện tổng lượng tồn kho của Cty là 190.000 tấn, trong đó tồn kho supe lân là 130.000 tấn (gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái), NPK tồn kho 60.000 tấn. Theo ông Khuyến, có 2 nguyên nhân cơ bản ảnh hưởng đến việc tiêu thụ phân bón: Giá cả nông sản sụt giảm mạnh nên người dân không mặn mà đầu tư cho phân bón. Riêng xuất khẩu nông sản quý I năm nay giảm gần 45% so với cùng kỳ. Cà phê, cao su thiên nhiên xuất khẩu giảm giá tới 65%; một số cơ sở sản xuất phân bón NPK theo công nghệ thủ công nhỏ lẻ tham gia mạnh vào thị trường. Đây là sản phẩm sản xuất bằng phương pháp trộn rất đơn giản, chất lượng không cao nhưng giá thành rẻ nên đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị phần của các DN lớn.

Dù lượng bán ra sụt giảm, nhưng giá nguyên liệu đầu vào cho sản xuất phân bón lại tăng rất cao. So với cùng thời điểm quý I/2011 thì giá nguyên liệu apatit tăng 12%, than tăng 48%, lưu huỳnh tăng 80%, SA tăng 20%... Trong khi đó, giá bán ra lại không thể tăng vì phải giữ khách hàng.

Ngoài ảnh hưởng về giá đầu vào, đầu ra bất hợp lý, DN còn phải chịu thêm phí tồn kho, không quay vòng được đồng vốn. Ông Hoàng Văn Tại, Tổng Giám đốc Cty Cổ phần Phân lân nung chảy Văn Điển cũng khẳng định: "Giá than tăng, chắc chắn chúng tôi sẽ tính tới việc tăng giá bán phân để bảo đảm doanh thu lợi nhuận. Nhưng, tăng thời điểm nào còn đang cân nhắc, vì hiện tại nếu tăng thì khó bán hàng".

Đặc biệt, thời gian qua, tình trạng phân bón giả, kém chất lượng hoành hành trên thị trường với diễn biến khá phức tạp. Cuối tháng 3 vừa qua, một số tỉnh phía Nam đã phát hiện và xử lý hàng loạt vụ buôn bán phân bón giả. Nổi bật là tỉnh Bạc Liêu đã tịch thu hơn 1,1 tấn kali giả làm từ muối trộn phẩm màu, hàm lượng kali chỉ đạt 0,1 - 0,3% (trong khi phân thật là 60%). Đây là thách thức khá lớn với DN bởi sự cạnh tranh không lành mạnh của phân bón giả do giá rẻ hơn, đánh trúng tâm lý người nông dân.

Để “tự cứu mình”, các DN sản xuất phân bón đang chủ động tìm nhiều biện pháp tích cực. Ông Khuyến cho biết, Cty Cổ phần Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao đang đẩy mạnh các giải pháp tiết kiệm trong sản xuất nhằm giảm giá thành. Năm nay, Cty đã đưa ra nghị quyết tiết giảm 20 tỷ đồng trong sản xuất. Nhiều DN cũng tăng cường sản xuất mặt hàng thế mạnh truyền thống, tiêu thụ tốt nhằm tăng thị phần, bù đắp cho một số dòng sản phẩm tiêu thụ chậm
.
Đặc biệt, một số DN đang mạnh dạn tìm đường đưa phân bón đi “xuất ngoại”. Riêng quý I năm nay, nhiều DN xuất khẩu phân bón với con số tăng trưởng 55% so với cùng kỳ năm ngoái. Điển hình là các đơn vị sản xuất NPK hàm lượng dinh dưỡng cao như: Phân bón Bình Điền, phân bón miền Nam, phân bón Cần Thơ, phân lân nung chảy Văn Điển với thị trường xuất khẩu chủ yếu là Campuchia, Thái Lan, Myanmar. Ngoài ra, còn một số thị trường tiềm năng khác như châu Mỹ Latin, Úc… Theo các DN thì triển vọng xuất khẩu phân bón đang rất tốt, đỡ một phần gánh nặng cho đơn vị trước tình hình khó khăn như hiện nay.

Minh Anh