(Thanh tra) - Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước ta đang đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, việc khuyến khích người dân mạnh dạn tố cáo các hành vi vi phạm đóng vai trò vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều người vẫn ngần ngại không dám tố cáo hành vi sai trái vì sợ bị trả thù, trù dập. Đây được coi là một trong những rào cản lớn đối với công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo hiện nay.
Tâm lý lo sợ bị trả thù, trù dập
Nhiều nghiên cứu và khảo sát thực tế tại Việt Nam cho thấy yếu tố khiến người dân ngại tố cáo nhất chính là sợ bị trả thù. Đó là nỗi sợ bị trù dập trong công việc: Người tố cáo lo rằng mình sẽ bị đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ không khách quan, bị chuyển công tác, hoặc bị gây khó dễ trong quá trình làm việc nếu đối tượng tố cáo là cấp trên hay người có quyền lực. Đó là nỗi sợ ảnh hưởng đến cuộc sống cá nhân: Gia đình (vợ/chồng, con hoặc người thân) có thể bị liên lụy, bị mất các mối quan hệ xã hội, bị kỳ thị hoặc xa lánh. Hoặc có thể là sợ bị đe dọa, nguy hiểm đến tính mạng: Trong một số vụ việc nghiêm trọng, người tố cáo có thể lo bị đe dọa, theo dõi, hoặc gặp các hành động trả thù mang tính bạo lực.
Chính những nỗi sợ này dẫn đến tình trạng “biết nhưng không dám nói”, khiến nhiều sai phạm kéo dài và chỉ bùng phát khi đã trở thành vụ việc lớn. Sự thiếu tin tưởng vào mức độ an toàn khi tố cáo đã khiến người dân chọn im lặng để bảo vệ bản thân.
Cơ chế bảo vệ người tố cáo cần được chú trọng
Trong quá trình giải quyết các vụ việc tố cáo, những thông tin do người tố cáo cung cấp có ý nghĩa hết sức quan trọng, góp phần giúp các cơ quan chức năng phát hiện hành vi vi phạm pháp luật, đặc biệt là tội phạm.
Mặc dù việc bảo vệ người tố cáo được quy định rõ trong Luật Tố cáo (Điều 47, 48). Tuy nhiên, trên thực tế, không ít người tố cáo sau khi lên tiếng đã bị trả thù, trù dập.
Chính vì thế, để một cá nhân đi đến quyết định tố cáo không hề đơn giản. Đằng sau lá đơn tố cáo là hàng loạt cảm xúc, nỗi lo sợ, sự đấu tranh nội tâm kéo dài. Một mặt họ bức xúc với những hành vi vi phạm pháp luật, mặt khác họ giằng xé giữa tố cáo hay không tố cáo do lo sợ bị trả thù.
Chị NTH, cán bộ làm công tác tiếp công dân tại Báo Thanh tra cho biết, trong số những người đến nộp đơn phản ánh, khiếu nại, tố cáo ở Báo Thanh tra, đa phần mang những bức xúc liên quan đến công tác quản lý đất đai, giải quyết tranh chấp, bồi thường không thỏa đáng; một số khác liên quan đến những hành vi có dấu hiệu tham nhũng hay sai phạm trong công tác quản lý ở cơ quan, đơn vị họ đang công tác; và một số ít liên quan đến những vấn đề khác trong xã hội. Có người đến với vẻ lo lắng, có người mang theo sự bức xúc kéo dài nhiều năm, nhưng điểm chung ở họ là niềm tin rằng các cơ quan chức năng sẽ lắng nghe và bảo vệ họ.
Có công dân từng bật khóc trong khi trình bày sự việc với cán bộ tiếp dân chứng tỏ nỗi oan ức, sự bức xúc của họ đã lên đến tột đỉnh. Vậy mà, trước lúc ra về, một số người vẫn không quên nhắn nhủ với chị H rằng, họ muốn thông tin cá nhân của mình được bảo mật tuyệt đối. Bởi lẽ họ lo sợ bị trả thù, trù dập. Điều đó khẳng định rằng, hơn lúc nào hết, cơ chế bảo vệ người tố cáo cần được chú trọng, quan tâm để bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người tố cáo.
Hoàn thiện pháp luật để bảo vệ người tố cáo
Để củng cố niềm tin của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước, làm cho mối quan hệ giữa Nhân dân với Đảng và Nhà nước ngày càng gắn bó bền chặt thì việc bảo vệ người tố cáo cần được đặc biệt quan tâm, phải khả thi trong thực tiễn.
Hiện nay, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo (dự thảo Luật) đang được xem xét, thông qua. Dự thảo Luật nhằm khắc phục những bất cập, khó khăn, vướng mắc trong thực hiện Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo để góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Trong đó, dự thảo Luật đã được chỉnh lý toàn diện để làm rõ cơ chế bảo vệ người tố cáo.
Theo TS. Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế Thanh tra Chính phủ, Luật Tố cáo năm 2018 đã có cơ chế bảo vệ bí mật thông tin người tố cáo, trong đó có quy định nghiêm cấm hành vi tiết lộ danh tính hoặc trả thù người tố cáo. Dự thảo Luật lần này không làm thay đổi nguyên tắc bảo vệ đó. Bên cạnh đó, khi thông tin người tố cáo được xác thực bằng giấy tờ pháp lý, cơ quan có thẩm quyền càng dễ dàng triển khai cơ chế bảo vệ khi cần thiết. Cần nhấn mạnh rằng, việc yêu cầu ghi họ tên, địa chỉ không có nghĩa là cơ quan Nhà nước công khai danh tính người tố cáo. Đây chỉ là thông tin phục vụ công tác thẩm tra, xác minh và luôn nằm trong phạm vi được pháp luật bảo vệ. Vì thế, người dân hoàn toàn có thể yên tâm thực hiện quyền tố cáo của mình.
Trong khi đó, ông Lò Việt Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội cho rằng, về bảo vệ người tố cáo, dự thảo Luật mở rộng cơ chế trên 3 phương diện: Danh tính, việc làm và an toàn cá nhân. Cấm tuyệt đối việc tiết lộ thông tin người tố cáo dưới bất kỳ hình thức nào; nếu có hành vi trù dập, phân biệt đối xử, cơ quan có thẩm quyền phải khôi phục quyền lợi và xử lý người vi phạm.
Đặc biệt, dự thảo Luật giao trách nhiệm kiểm tra, theo dõi việc thực hiện biện pháp bảo vệ cho cơ quan Thanh tra, Công an và Viện Kiểm sát, bảo đảm việc bảo vệ không hình thức, mà thực chất. Người dám nói lên sự thật phải được pháp luật bảo vệ và tôn trọng – đó là tiêu chí của một Nhà nước pháp quyền nhân văn.
Tâm lý sợ bị trả thù là rào cản lớn khiến người dân ngại tố cáo, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của công tác phòng, chống tham nhũng và duy trì kỷ cương pháp luật. Vì vậy, hơn lúc nào hết, việc bảo vệ người tố cáo cần được coi là nhiệm vụ ưu tiên trong thực thi công vụ. Khi người dân cảm thấy an toàn, được bảo vệ và được lắng nghe, họ sẽ mạnh dạn tham gia vào cuộc đấu tranh chống tiêu cực, góp phần xây dựng nền hành chính trong sạch, vững mạnh.
