Mỏ than Bá Sơn chưa nộp 571,4 triệu đồng tiền cấp quyền khai thác than. Ảnh: PV

Theo TTCP, trong lĩnh vực khai thác tài nguyên khoáng sản, UBND tỉnh Thái Nguyên chưa kịp thời điều chỉnh khu vực cấm hoạt động khoáng sản, khu vực tạm thời cấm hoạt động khoáng sản cho phù hợp với kế hoạch sử dụng đất 5 năm kỳ cuối 2016- 2020.

Giai đoạn từ năm 2010 - 2020, công tác lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản không xác định diện tích, tọa độ và không lập phê duyệt bản đồ quy hoạch thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản trên địa bàn tỉnh các giai đoạn.

Trong giai đoạn từ năm 2010 - 2018, trên địa bàn tỉnh có 38 DA do UBND tỉnh cấp phép đã hết hạn nhưng còn 15 mỏ chưa làm thủ tục đóng cửa mỏ. Trong 15 mỏ này, có 2 mỏ đã được cấp lại giấy phép, 5 mỏ đã thăm dò, phê duyệt trữ lượng để được cấp lại giấy phép…

Qua thanh tra từng DA cụ thể, TTCP đã chỉ ra nhiều hạn chế, vi phạm.

Tại DA đầu tư khai thác mỏ than Bá Sơn, xã Sơn Cẩm và Cổ Lũng, huyện Phú Lương, doanh nghiệp chưa thực hiện làm thủ tục để ký hợp đồng thuê đất đối với tổng diện tích 55,9 ha đang được giao quản lý, sử dụng; kê khai nộp thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường thiếu với tổng số tiền còn phải nộp ngân sách hơn 71,5 triệu đồng; chưa nộp tiền cấp quyền khai thác than từ 01/01/2014 đến 30/6/2015 với số tiền 571,4 triệu đồng.

DA đầu tư khai thác mỏ than Cát Nê, xã Cát Nê, huyện Đại Từ; xã Phúc Thuận, huyện Phổ Yên, theo TTCP, Công ty Việt Bắc chưa hoàn thành các công trình về bảo vệ môi trường theo cam kết nhưng đã hoạt động khai thác vi phạm Luật Bảo vệ môi trường; nợ đọng tiền ký quỹ bảo vệ, phục hồi môi trường với số tiền hơn 682,4  triệu đồng

Tại DA đầu tư khai thác mỏ than Suối Huyền thuộc xã An Khánh và xã Cù Vân, huyện Đại Từ, từ năm 2013 đến nay, Công ty CP Khai khoáng Miền Núi dừng ký quỹ cải tạo phục hồi môi trường nhưng không thực hiện các thủ tục báo cáo cơ quan có thẩm quyền phê duyệt phương án, phương án bổ sung để điều chỉnh lại khoản tiền ký quỹ của các lần tiếp theo; nợ đọng tiền cấp quyền khai khai thác khoáng sản tính đến 31/12/2018 hơn 6,8 tỷ đồng.

Điều đáng nói, từ ngày 14/10/2010, công ty được cấp giấy phép khai thác mỏ than Suối Huyền, nhưng đến nay vẫn chưa tiến hành khai thác vi phạm Luật Khoáng sản năm 2010 thuộc trường hợp giấy phép bị thu hồi.

DA khai thác mỏ mangan - sắt Phú Tiến, xã Phú Tiến, huyện Định Hóa, HTX Chiến Công chưa hoàn thành các công trình về bảo vệ môi trường theo cam kết nhưng đã tiến hành hoạt động khai thác vi phạm Luật Bảo vệ môi trường; đơn giá thuê đất 5 năm theo hợp đồng đã hết hạn từ 2016 chưa được điều chỉnh lại theo quy định; doanh nghiệp còn nợ đọng hơn 2,2 tỷ đồng tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tiền thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường và ký quỹ phục hồi môi trường.

Tại DA khai thác tận thu mỏ sắt Hàm Chim, thị trấn Trại Cau, huyện Đồng Hỷ, năm 2013, Công ty CP luyện kim đen Thái Nguyên khai thác vượt 57% so với giấy phép khai thác được cấp vi phạm quy định về công suất được phép khai thác. Sau khi đóng cửa mỏ, hợp đồng thuê đất chưa được thanh lý và diện tích đất DA chưa được bàn giao lại cho địa phương quản lý theo quy định.

Một số hạng mục, công trình bảo vệ môi trường tại DA khai thác mỏ sắt Linh Nham, xã Khe Mo, huyện Đồng Hỷ,  xây dựng chưa đầy đủ vi phạm Luật Khoáng sản năm 1996; Công ty Đông Việt còn nợ đọng thuế tài nguyên với số tiền hơn 1,4 tỷ đồng; phí bảo vệ môi trường hơn 244,6 triệu đồng.

Còn tại DA khai thác mỏ chì kẽm Bó Tòong - Lũng Áp, xã Sảng Mộc, huyện Võ Nhai tiến hành hoạt động khai thác khoáng sản khi chưa có quyết định giao đất, thuê đất. Doanh nghiệp còn nợ đọng tổng số tiền hơn 3,4 tỷ đồng (trong đó, tiền ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường hơn 2,1 tỷ đồng; tiền cấp quyền khai thác khoáng sản hơn 785,6 triệu đồng; thuế tài nguyên hơn 151,6 triệu đồng; phí bảo vệ môi trường hơn 414,2 triệu đồng.

DA khai thác mỏ chì kẽm Bó Toòng cũng hết thời hạn khai thác từ tháng 3/2015 nhưng chưa thực hiện thủ tục đóng cửa mỏ.

Đối với DA mỏ kẽm chì Cúc Đường, xã Cúc Đường, huyện Võ Nhai, TTCP chỉ rõ, doanh nghiệp chưa kê khai nộp ngân sách thuế và phí bảo vệ môi trường đối với sản lượng khai thác với tổng số tiền hơn 3 tỷ đồng (trong đó thuế tài nguyên hơn 197,3 triệu đồng và phí bảo vệ môi trường hơn 2,9 tỷ đồng).

DA khai thác mỏ đồng Khau Vàng, tại xã Sảng Mộc, huyện Võ Nhai, được cấp phép khai thác không phù hợp với quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản tỉnh Thái Nguyên. Tuy nhiên, UBND tỉnh Thái Nguyên lại ban hành quyết định phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác sử dụng khoáng sản tỉnh Thái Nguyên, giai đoạn 2016-2020 trong đó có mỏ đồng Khau Vàng. Doanh nghiệp chưa ký qũy cải tạo, phục hồi môi trường năm 2014.

DA khai thác mỏ vàng gốc, deluvi khu vực Đèo Cắng - Lũng Địa Chất, xã Thần Sa, huyện Võ Nhai, doanh nghiệp chưa hoàn thiện hồ sơ thuê đất đối với diện tích 20,22 ha cho công trình phụ trợ, bãi thải; việc thay đổi thiết kế bản vẽ thi công chưa được cấp thẩm quyền thẩm định.

DA mỏ sét cao lanh Phú Lạc thuộc xóm Phương Nam 3, xã Phú Lạc, huyện Đại Từ dù chưa có quyết định giao đất, cho thuê đất, chưa ký hợp đồng thuê đất nhưng doanh nghiệp đã thực hiện khai thác khoáng sản. Tháng 12/2015, DA khai thác mỏ đã hết hạn theo giấy phép khai thác, nhưng doanh nghiệp chưa lập đề án đóng của mỏ.

Mỏ Antimon Văn Lăng, xã Văn Lang, huyện Đồng Hỷ, doanh nghiệp nợ đọng hơn 719,2 triệu đồng (trong đó tiền cấp quyền khai thác khoáng sản hơn 269,8 triệu đồng; tiền thuê đất hơn 136,1 triệu đồng; tiền ký quỹ bảo vệ phục hồi môi trường phải nộp hơn 312,7 triệu đồng; thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường đối với sản lượng).

DA đầu tư khai thác mỏ antimon Pò Tèn, xã Văn Lăng, huyện Đồng Hỷ hoạt động khai thác khi chưa có quyết định giao đất, thuê đất, chưa hoàn thành xây dựng cơ bản mỏ theo thiết kế mỏ vi phạm các quy định tại Luật Đất đai năm 2003 và Luật Khoáng sản năm 1996.

Không những vậy, chủ đầu tư còn nợ đọng tổng số tiền tạm tính hơn 2,1 tỷ đồng tiền ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường; tiền cấp quyền khai thác khoáng sản; thuế tài nguyên; phí bảo vệ môi trường.

Tại DA đầu tư khai thác mỏ đá cát kết xã Cù Vân, huyện Đại Từ, Công ty CP Khai khoáng Miền Núi đã tiến hành khai thác khi chưa thực hiện các công trình, biện pháp bảo vệ môi trường; một số công trình tại DA thực hiện không đúng với thiết kế cơ sở; nợ đọng tiền cấp quyền khai thác khoáng sản hơn 26,4 tỷ đồng; chưa nộp tiền ký quỹ bảo vệ môi trường năm 2016 và 2017 số tiền hơn 208,8 triệu đồng; chưa thực hiện quy đổi từ m3 ra tấn để nộp thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường với số tiền hơn 52,9 triệu đồng các năm 2016 - 2017.

Kết luận của TTCP nêu rõ, tại DA khai thác khoảng sản trên địa bàn huyện Đại Từ, việc xác định tạm tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo Quyết định số 500/QĐ-BTNMT ngày 4/3/2015 do ông Nguyễn Văn Thuấn ký thừa ủy quyền của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN & MT) mới tính phần khai thác lộ thiên 55.192.000 tấn, không tính phần trữ lượng khai thác bằng phương pháp hầm lò 28 triệu tấn trong khu vực khai thác 90 ha là chưa phù hợp, có nguy cơ thất thu ngân sách Nhà nước. Trách nhiệm thuộc Bộ TN & MT; ông Nguyễn Văn Thuấn, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Khoáng sản Việt Nam và các cơ quan khác có liên quan.

Riêng sản phẩm tinh quặng vàng do doanh nghiệp chưa lắp đặt dây chuyền chế biến, đang kê khai tạm nộp phí bảo vệ môi trường của sản phẩm khoáng sản kim loại khác là vi phạm về nguyên tắc hoạt động khoáng sản.

Theo TTCP, trách nhiệm thuộc UBND tỉnh Thái Nguyên, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, Sở Công thương, Sở Xây dựng, Sở TN & MT, Cục Thuế, Chi cục Bảo vệ Môi trường, Quỹ Bảo vệ Môi trường, giai đoạn 2011- 2018 vàchủ đầu tư các DA.

Bài 3: Đề nghị giảm trừ dự toán hàng tỷ đồng