Trụ sở Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam ở số 1 Liễu Giai, Hà Nội. Ảnh: Viện Hàn lâm

Kết luận thanh tra được Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái có ý kiến chỉ đạo tại Văn bản số 1112/VPCP-V.I ngày 15/4/2022 của Văn phòng Chính phủ.

Qua kết luận thanh tra của TTCP cho thấy, giai đoạn 2015 - 2019, Viện Hàn lâm thực hiện chưa tốt công tác quản lý tài chính, tài sản, thực hiện các dự án và tổ chức nghiên cứu khoa học, để xảy ra nhiều khuyết điểm, vi phạm.

Các đơn vị trực thuộc chưa thực hiện đúng, đầy đủ các quy chế, quy định của Nhà nước; công tác quản lý tài sản công, thực hiện các dự án, đặc biệt việc cho thuê trụ sở, nhà, đất vi phạm các quy định của pháp luật trong thời gian dài không được chấn chỉnh; việc thực hiện và đánh giá, nghiệm thu các đề tài còn mang tính hình thức, chất lượng chưa cao; có việc còn làm lãng phí ngân sách Nhà nước (NSNN).

Các đơn vị thuộc và trực thuộc chưa xây dựng trình Viện Hàn lâm về chiến lược, quy hoạch, kế hoạch của đơn vị theo chức năng, nhiệm vụ được giao; phê duyệt phương án tự chủ của Văn phòng không đúng quy định chức năng, nhiệm vụ; thực hiện chưa đầy đủ các nội dung về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo các nghị quyết của Bộ Chính trị.

Tại thời điểm thanh tra, các đơn vị trực thuộc còn cơ cấu số lượng lớn cấp phòng (369 cấp phòng/38 đơn vị, nhiều đơn vị cơ cấu 10 - 15 cấp phòng, 1 đơn vị có 33 cấp phòng... cơ cấu nhiều đơn vị tạp chí, thư viện tại các đơn vị trực thuộc).

Về quản lý tài chính, trước năm 2017, Viện Hàn lâm lập dự toán thu, nộp NSNN hàng năm, trong đó số liệu của năm lập dự toán thấp hơn ước thực hiện của năm trước, dự toán không bao quát hết các nguồn thu tại một số đơn vị có nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp theo quy định tại các thông tư hướng dẫn hàng năm của Bộ Tài chính.

Việc giao dự toán hàng năm cho các đơn vị trực thuộc còn điều chỉnh bổ sung nhiều lần trong năm, giao dự toán còn chậm gây khó khăn cho đơn vị; có trường hợp giao bổ sung dự toán khi chưa thực hiện quyết toán hợp đồng, giao dự toán trước kinh phí của năm sau; giao dự toán về Văn phòng Viện mang tính dự phòng không đúng quy định của Luật NSNN; giao dự toán hoạt động khoa học chung, có nội dung chưa có trong quy định của Nhà nước với tổng số tiền hơn 5,9 tỷ đồng (giai đoạn 2015 -  2018).

Có 12 đơn vị cấp dưới chưa sửa đổi, bổ sung Quy chế Chi tiêu nội bộ theo quy định mới của Bộ Tài chính; 8 quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị có một số nội dung không đúng quy định của Luật NSNN; không công khai dự toán và quyết toán ngân sách hàng năm (các lần điều chỉnh, bổ sung) theo hướng dẫn của Bộ Tài chính….

Văn phòng thực hiện thu kinh phí quản lý đề tài không đúng quy định của Luật NSNN (trước năm 2017) với tổng số tiền hơn 1 tỷ đồng.

Học viện Khoa học xã hội (KHXH) sử dụng nguồn NSNN giao để chi tiền lương, phụ cấp cho lao động hợp đồng ngoài chỉ tiêu biên chế; thanh toán phụ cấp cho các chức danh không có trong quy định, số tiền 750,45 triệu đồng; sử dụng nguồn NSNN chi tiền lương, phụ cấp lương cho viên chức, người lao động hợp đồng ngoài chỉ tiêu biên chế số tiền hơn 1,2 tỷ đồng; hạch toán, trích lập các quỹ hoạt động không đúng quy định của Chính phủ hơn 7,7 tỷ đồng; kê khai thuế chưa đầy đủ hơn 1,9 tỷ đồng; không đề nghị ghi thu - ghi chi vào NSNN các khoản thu từ phí, lệ phí theo quy định của Bộ Tài chính.

Bảo tàng Dân tộc học nộp không đầy đủ các loại thuế theo quy định số tiền hơn 1,1 tỷ đồng; chưa xử lý dứt điểm số tiền 5.371 USD của Đề tài “Tác động của ti vi đối với sự thay đổi gia đình của người Thái ở Việt Nam”.

Trong công tác xuất bản, hoạt động của các tạp chí, Ban Kế hoạch - Tài chính, Ban Tổ chức Cán bộ không tổng kết, đánh giá hiệu quả mô hình tổ chức, hoạt động tài chính của các tạp chí theo Quy chế Tổ chức và hoạt động của các tạp chí.

Các đơn vị để tồn số lượng lớn tạp chí, gây lãng phí NSNN số tiền hơn 7,5 tỷ đồng…

Về quản lý tài sản công, Viện Hàn lâm chậm ban hành Quy chế Quản lý và Sử dụng tài sản công; không phê duyệt Quy chế Phối kết hợp sử dụng chung trụ sở làm việc dẫn đến các đơn vị trực thuộc thực hiện không đầy đủ các quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Văn phòng Viện Hàn lâm không xây dựng phương án sắp xếp, xử lý các cơ sở nhà, đất được giao quản lý dẫn đến có 20 cơ sở nhà, đất chưa có phương án sắp xếp, chưa được phê duyệt sắp xếp và chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất… Không chỉ vậy, còn có một số cơ sở nhà đất có tranh chấp chưa được giải quyết; có 8 cơ sở nhà, đất không sử dụng hoặc sử dụng không hiệu quả trong thời gian dài phải được trả lại Nhà nước theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Bảo tàng Dân tộc, Văn phòng, Nhà Xuất bản KHXH cho các tổ chức, cá nhân thuê cơ sở, nhà, đất và liên doanh, liên kết trong thời gian dài nhưng không lập Đề án Sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê; không thực hiện đấu giá, không thực hiện trích khấu hao tài sản; không thông báo công khai giá cho thuê, vi phạm quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Viện KHXH vùng Trung bộ tùy tiện cho doanh nghiệp sử dụng 10.000m2 đất không có hợp đồng, vi phạm Luật Quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước.

Trong quá trình thanh tra, TTCP còn chỉ ra giai đoạn 2015 - 2019, Viện Hàn lâm còn nhiều hạn chế, khuyết điểm trong công tác quản lý, sử dụng tài sản công; các đơn vị trực thuộc như Bảo tàng, Văn phòng, Viện KHXH vùng Trung bộ, Nhà Xuất bản KHXH tùy tiện cho thuê trụ sở là nhà, đất không chấp hành các quy định của Nhà nước về quản lý, sử dụng tài sản công.

Việc quản lý tài chính còn nhiều khuyết điểm, vi phạm như chi phụ cấp không đúng quy định số tiền 750,45 triệu đồng; sử dụng NSNN chi tiền lương cho hợp đồng ngoài biên chế hơn 1,2 tỷ đồng; kê khai thiếu số tiền thuế phải nộp hơn 1 nghìn tỷ đồng.

Trong thực hiện các dự án xây dựng và các dự án tăng cường năng lực, Viện Hàn lâm phê duyệt điều chỉnh Dự án Đầu tư xây dựng công trình Viện Phát triển vùng Trung bộ không đúng tên dự án được duyệt; phê duyệt quyết toán, tên hạng mục không đúng thực tế công trình xây dựng; công trình xây dựng không đúng thiết kế cơ sở được phê duyệt; hiệu quả dự án không đúng mục tiêu đề ra; chưa chấp hành kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước trong việc nộp NSNN số tiền 455,938 triệu đồng…