COSP 11 thể hiện quyết tâm về phòng, chống tham nhũng, thu hồi tài sản. Ảnh: Thu Trang,UNODC

COSP 11 được tổ chức từ ngày 15 - 19/12/2025 tại Doha, Qatar, ghi nhận 148 bài phát biểu của cán bộ cấp cao các quốc gia thành viên, thể hiện quyết tâm về phòng, chống tham nhũng, thu hồi tài sản và những đề xuất, đóng góp nhằm nâng cao hiệu quả của việc thực hiện Cơ chế đánh giá việc thực thi Công ước.

Hội nghị có sự tham dự của khoảng 2.000 đại biểu đến từ 160 quốc gia thành viên, Ban Thư ký UNCAC (Cơ quan Phòng, chống tham nhũng và tội phạm Liên hợp quốc UNODC); các tổ chức quốc tế liên chính phủ và các tổ chức quốc tế phi chính phủ với tư cách là quan sát viên.

Đoàn công tác liên ngành Việt Nam do Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Văn Cường làm Trưởng đoàn và thành viên là đại diện Bộ Ngoại giao, Bộ Công an, Bộ Tư pháp và Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đã tham gia tích cực vào các hoạt động của Hội nghị.

Ngoài các phiên họp toàn thể, Đoàn đã cử đại diện tham dự một số phiên họp bên lề (các hội thảo về “Chống tham nhũng trong thể thao”, “Thu hồi tài sản tham nhũng”, “Sử dụng đòn bẩy công nghệ tin học và khuôn khổ Cộng đồng các quốc gia độc lập”) và các phiên đàm phán về văn kiện Hội nghị, trong đó có phiên quan trọng về Giai đoạn 02 của Cơ chế đánh giá.

COSP 11 gồm 3 phiên họp diễn ra đồng thời: phiên toàn thể, các phiên thương lượng nghị quyết không chính thức và các sự kiện bên lề Hội nghị.

Đoàn công tác liên ngành Việt Nam do Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Văn Cường làm Trưởng đoàn tham dự Hội nghị. Ảnh: Thu Trang

Các phiên họp toàn thể: Khẳng định không quốc gia nào có thể một mình chống tham nhũng hiệu quả

Các phiên họp toàn thể bao gồm phiên khai mạc và các phiên thảo luận về Cơ chế đánh giá thực thi Công ước, hỗ trợ kỹ thuật, phòng ngừa tham nhũng, thu hồi tài sản, hợp tác quốc tế và các vấn đề khác liên quan đến các tổ chức, cơ chế quốc tế, khu vực có liên quan và các tổ chức phi chính phủ cũng như việc sử dụng thích hợp các thông tin có liên quan do các tổ chức này cung cấp.

Tại phiên khai mạc, Hội nghị đã bầu Ban Chủ tịch gồm 5 thành viên, do ông Hamad bin Nasser Al-Misnal (Qatar) làm Chủ tịch.

Trong các bài phát biểu suốt thời gian diễn ra Hội nghị, đại diện các quốc gia đã nhấn mạnh mối đe dọa của tham nhũng đối với nhà nước pháp quyền và chế độ dân chủ; khẳng định tham nhũng làm xói mòn niềm tin của nhân dân và cản trở việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững; làm rõ mối quan hệ giữa tham nhũng với tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm có tổ chức, tội phạm buôn bán người...

Trong bối cảnh đó, các quốc gia đề cao UNCAC là khuôn khổ pháp lý ràng buộc phổ quát duy nhất về chống tham nhũng, tạo khuôn khổ pháp lý cho việc hợp tác quốc tế, khẳng định không có quốc gia nào có thể một mình chống tham nhũng một cách hiệu quả.

Về hành động quốc gia nhằm phòng ngừa tham nhũng, đại diện các quốc gia báo cáo về nỗ lực phòng, chống tham nhũng thông qua các hành động như: ban hành chiến lược quốc gia về chống tham nhũng, cải cách hệ thống pháp luật, thiết lập các cơ quan chỉ đạo, chuyên trách về chống tham nhũng, mở rộng hợp tác quốc tế và khu vực, coi trọng hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao năng lực cho các quốc gia đang phát triển.

Bên cạnh đó, các quốc gia cũng đã coi công nghệ thông tin đóng vai trò ngày càng quan trọng trong phòng, chống tham nhũng. Ngoài ra, việc áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt, số hóa các giao dịch, sử dụng trí tuệ nhân tạo không chỉ giúp tăng cường tính minh bạch mà còn để kiểm soát, phát hiện và phục vụ điều tra hành vi tham nhũng.

Về hợp tác quốc tế, trong đó có dẫn độ, tương trợ tư pháp về hình sự (là những cơ chế quan trọng trong phòng, chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia, đặc biệt là tội phạm tham nhũng), đại diện một số quốc gia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường các công cụ hợp tác quốc tế của UNCAC như: điều tra chung, các biện pháp thu hồi tài sản; đồng thời, tạo lập một cơ chế tham vấn giữa các cơ quan có thẩm quyền của các nước, đặc biệt là các cơ quan trung ương trong quá trình xây dựng và xử lý các yêu cầu hợp tác quốc tế để loại bỏ những rào cản như khác biệt về ngôn ngữ và hệ thống pháp luật.

Về thu hồi và trao trả tài sản tham nhũng, đây là chủ đề tiếp tục được quan tâm tại Hội nghị do ý nghĩa của biện pháp này trong công tác chống tham nhũng trong khi các nước vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn do chưa có khuôn khổ pháp lý đầy đủ, nội luật các nước quy định khác nhau, việc truy vết và xác định tài sản tham nhũng gặp trở ngại trên thực tế.

Các phiên họp toàn thể đã khẳng định không quốc gia nào có thể một mình chống tham nhũng hiệu quả. Ảnh: Thu Trang

Một số sự kiện bên lề trong ngày thứ 2 của Hội nghị đã tập trung trao đổi về các mô hình và kinh nghiệm thực tế của hoạt động thu hồi và trao trả tài sản tham nhũng như: Sáng kiến Thu hồi Tài sản bị đánh cắp (Stolen Asset Recovery Initiative) của Ngân hàng Thế giới và UNODC với sự tham gia của một số nước, tổ chức khu vực và Tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparancy International). Việc thu hồi tài sản không thông qua kết án hình sự (không thông qua thủ tục kết tội) nổi lên là biện pháp quan trọng như chia sẻ của một số quốc gia như Vương quốc Anh cho thấy tài sản thu hồi thành công qua thủ tục dân sự lớn hơn nhiều so với qua thủ tục hình sự...

Tại phiên họp toàn thể cuối cùng, Hội nghị đã thông qua 11 nghị quyết,  quyết định.

Đáng chú ý, tại Nghị quyết “Giai đoạn 02 của Cơ chế đánh giá việc thực thi Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng”, Hội nghị đã quyết định Giai đoạn 02 sẽ bắt đầu từ năm 2027, gồm 2 chu trình đánh giá, mỗi chu trình kéo dài trong 5 năm. Chu trình 01 đánh giá việc thực hiện chương III và chương IV và chu trình 02 tập trung vào chương II và chương V của UNCAC.

Việc tổ chức bốc thăm chọn các quốc gia được đánh giá và đi đánh giá của chu trình 01 sẽ diễn ra vào Phiên họp lần thứ 18 của Nhóm đánh giá thực thi Công ước vào năm 2027.

Về phạm vi, Giai đoạn 02 sẽ tập trung vào đánh giá tiến triển trong thực hiện (trong đó có ví dụ cụ thể về việc thực hiện) những kết quả đánh giá mà các chuyên gia đã đưa ra tại các Báo cáo đánh giá quốc gia ở Giai đoạn 01 (kết quả đạt được, thực tiễn tốt và những khó khăn, thách thức (nếu có), đồng thời xác định rõ những đề xuất về nhu cầu hỗ trợ kỹ thuật ở Giai đoạn 01 đã được đáp ứng ở mức độ nào, có đề xuất mới cho Giai đoạn 02 không).

Các đại biểu tham dự Hội nghị. Ảnh: UNODC

Đối với chu trình thứ 02 của Giai đoạn 02, theo yêu cầu của Quốc gia thành viên đang được đánh giá, sau khi tham vấn với các Quốc gia thành viên đi đánh giá và phù hợp với Hướng dẫn về việc đánh giá dành cho các chuyên gia chính phủ và Ban thư ký, các chương II và V có thể được đánh giá riêng biệt trong thời gian của chu trình thứ 02.

Về phương thức: giống như hoạt động đánh giá ở Giai đoạn 01, các quốc gia được đánh giá sẽ xây dựng báo cáo tự đánh giá theo Danh mục tự đánh giá, trên cơ sở báo cáo tự đánh giá đó các chuyên gia quốc tế của hai quốc gia khác sẽ thực hiện đánh giá tại chỗ dựa trên báo cáo tự đánh giá kết hợp với đánh giá thực địa.

Quá trình đánh giá sẽ có sự tham gia đóng góp ý kiến của các thành phần khác trong xã hội (tổ chức xã hội, các tổ chức phi chính phủ…). Sản phẩm cuối cùng sẽ là Báo cáo kết quả đánh quốc gia (bản đầy đủ và bản tóm tắt).

Hội nghị cũng đã quyết định sẽ tổ chức COSP 12 tại Uzerbekistan vào năm 2027.

Nhiều vấn đề được đưa ra từ các phiên thương lượng nghị quyết không chính thức và 130 sự kiện bên lề

Song song với các phiên họp toàn thể, các quốc gia thành viên quan tâm có thể tham gia các phiên thương lượng nghị quyết không chính thức để thống nhất về các dự thảo nghị quyết trình Hội nghị thông qua. Bên cạnh đó là 130 sự kiện bên lề Hội nghị do các quốc gia thành viên hoặc các tổ chức quốc tế tổ chức.

Đối với nước chủ nhà Qatar, không chỉ tham gia với vai trò chủ trì, tổ chức mà còn thể hiện quyết tâm chống tham nhũng, đặc biệt là trong lĩnh vực thể thao - vốn là một trong những chính sách ngoại giao chính và quan trọng của Qatar (ngoại giao thể thao).

Trong ngày đầu tiên của Hội nghị, đã có 6 sự kiện bên lề về chống tham nhũng trong thể thao, với sự tham gia chia sẻ kinh nghiệm của UNODC, Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC), Pháp - nước chủ nhà Olympic mùa Đông 2030 và một số nước khác.