Ghe thuyền được phép khai thác cát trên sông Thu Bồn. Ảnh: Ngọc Phó

Sau đó, Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Nam có văn bản yêu cầu UBND huyện Điện Bàn có biện pháp tăng cường kiểm tra việc khai thác cát của các doanh nghiệp đã được cấp phép, xử lý nghiêm tình trạng khai thác cát trái phép.

Trên sông Thu Bồn đoạn qua địa bàn huyện Điện Bàn hiện có 3 đơn vị được cấp phép khai thác cát làm vật liệu xây dựng thông thường, trong đó nhiều nhất là Cty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng 501 (Cty 501), được UBND tỉnh Quảng Nam ra Quyết định số 189/QĐ-UBND ngày 17/1/2014 và Quyết định số 1938/QĐ-UBND ngày 23/6/2014 cho phép khai thác cát và thu hồi, cho thuê đất tại xã Điện Thọ, với tổng diện tích mỏ tại 2 thôn Kỳ Long và Bì Nhai là 10,5ha; công suất khai thác 94.000m3/năm; mức sâu khai thác trung bình từ 1-3m; thời hạn khai thác trong vòng 5 năm, kể từ khi cấp phép.

Ông Đỗ Đính, Trưởng Ban Quản lý Khu phố chợ Vĩnh Điện (thuộc Cty 501), phụ trách mỏ cát cho biết, tính từ khi đưa 2 mỏ vào hoạt động (tháng 3 và tháng 9/2014), Cty mới khai thác được 31.000m3 cát, so với chỉ tiêu trong năm sản lượng cát còn khá nhiều. Nguyên nhân là do thị trường tiêu thụ chậm, giá thành thấp nhưng chi phí sản xuất cao… Mặc dù vậy, Cty luôn tuân thủ thời gian khai thác theo quy định từ 5 giờ sáng đến 17 giờ chiều/ngày và lấy cát đúng theo sơ đồ, mốc giới mỏ được cấp phép. Cty cũng đã hỗ trợ đất màu của dân bị ảnh hưởng 700 triệu đồng, ký quỹ cải tạo môi trường, nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, đóng góp ngân sách huyện, ủng hộ công tác xã hội tại địa phương… với tổng giá trị hơn 2 tỷ đồng. “Mỏ của đơn vị chúng tôi đang thừa chỉ tiêu khai thác, nên không có chuyện khai thác cát bừa bãi hoặc trái phép…”, ông Đính khẳng định.

Trước đó, UBND tỉnh Quảng Nam có Quyết định số 1053/QĐ-UBND ngày 7/5/2012, cho phép cho Cty Cổ phần An Thịnh được khai thác cát dưới sông Thu Bồn thuộc địa bàn xã Điện Trung; với khối lượng khai thác 48.300m3/năm, bắt đầu triển khai từ ngày 8/5/2012.

Theo yêu cầu của UBND huyện Điện Bàn, Cty đã thông báo danh sách chủ phương tiện, biển đăng ký ghe thuyền với Công an huyện, Tổ Bảo vệ và Quản lý Tài nguyên - Khoáng sản huyện; tổ chức khai thác đúng vị trí, hàng tháng thông báo khối lượng cát khai thác cho xã và huyện. UBND xã Điện Trung phối hợp các hội, đoàn thể của xã thông tin việc cấp phép khai thác cát cho Cty An Thịnh đến tận người dân và cử cán bộ cơ sở tham gia giám sát quá trình khai thác của Cty này… Tính đến tháng 10/2014, Cty khai thác được 108.000/234.000m3 cát tại vị trí được cấp phép. Tuy nhiên, trước tình trạng cát tặc hoành hành khá nhiều nên doanh nghiệp cạnh tranh rất khó, vì giá thành tụt xuống và phải gánh chịu khá nhiều khoản chi phí…

Mới nhất, ngày 17/6/2014, UBND tỉnh có Quyết định số 1869/QĐ-UBND cho phép Cty Cổ phần Xây dựng và Vật liệu Phước Lợi khai thác cát tại khu vực thôn Kỳ Lam (Điện Thọ) với trữ lượng 84.805m3, công suất khai thác 28.268m3/năm; thời gian khai thác trong vòng 3 năm. Sau gần 3 tháng đi vào hoạt động đúng mốc giới quy định, Cty chỉ khai thác hơn 4.000m3 cát. Đơn vị đã hỗ trợ đất màu cho dân hơn 434 triệu đồng, hoàn thành các khoản nộp ngân sách và tích cực ủng hộ phong trào địa phương. Chính quyền xã Điện Thọ và nhiều người dân ở khu vực mỏ cát rất đồng thuận với việc khai thác cát của Cty Phước Lợi, bởi đây là một bãi bồi giữa dòng sông làm cản trở dòng chảy cần phải khơi thông và vị trí nằm cách xã khu dân cư cũng như cầu Kỳ Lam, nên không ảnh hưởng trong quá trình khai thác.

Chiều ngày 10/12, ông Phan Minh Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Điện Bàn chủ trì họp với lãnh đạo Cty 501, Cty Phước Lợi và các ban, ngành chức năng của huyện, cùng chính quyền các địa phương có mỏ cát nhằm tổ chức kiểm tra việc khai thác cát của các đơn vị đã được cấp phép theo đúng quy hoạch, vị trí ranh giới mỏ, đúng khối lượng cho phép. Đồng thời, chấn chỉnh hoạt động của Đội Kiểm tra Khoáng sản liên ngành của huyện, tập trung đẩy mạnh các hoạt động truy quyét nạn “cát tặc” lợi dụng cơ hội hoành hành, để không gây ảnh hưởng đến môi trường, tình trạng sạt lở ven sông, cũng như gây tai tiếng đối với các doanh nghiệp được cấp phép đã chấp hành đúng quy định.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện dọc ven sông Thu Bồn chảy qua các huyện Điện Bàn, Duy Xuyên có nhiều đề pô cát “lậu” chuyên thu mua của “cát tặc”, hoặc các chủ đầu nậu tổ chức đưa ghe thuyền khai thác cát trái phép vào ban đêm, đợi đến sáng ra vận chuyển đi tiêu thụ các nơi; trong đó không loại trừ tình trạng “bảo kê” của một số cá nhân có trách nhiệm. Đây chính là tác nhân gây nên tình trạng sạt lở đất nghiêm trọng, gây thất thu nguồn thuế và ô nhiễm môi trường, cần được xử lý kiên quyết.

Ngọc Phó